Την επιτακτική ανάγκη αξιόπιστης ενημέρωσης του κοινού για τις εναλλακτικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες, λύσεις αλλά και για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος ανέδειξε η πανελλαδική έρευνα «Πανδημία, Lockdown και Κάπνισμα-Συνήθειες και Κοινωνικές Τάσεις» της εταιρείας Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος.
Περισσότεροι από 6 στους 10 καπνιστές (63,3%) σε Μακεδονία-Θράκη δηλώνουν πως δεν γνωρίζουν τις διαφορές μεταξύ των συμβατικών τσιγάρων και των εναλλακτικών προϊόντων καπνού (σε σχέση με το μ.ο. πανελλαδικά που είναι 51,6%). Επιπλέον περισσότεροι από 9 στους 10 καπνιστές (90,8%) σε Μακεδονία-Θράκη δηλώνουν πως δεν έχουν την ενημέρωση που χρειάζονται για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος (σε σχέση με το μ.ο. πανελλαδικά που κυμαίνεται στο 82,9%).
Ένα γεγονός που γίνεται ακόμη περισσότερο αξιοσημείωτο αν συνυπολογίσουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης (πάνω από 88%) πιστεύει πως οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν αξιόπιστη ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις καπνίσματος. Εκείνες τις λύσεις που πάνω από 4 στους 10 (43,1%) του γενικού πληθυσμού σε Μακεδονία-Θράκη πιστεύει πως είναι λιγότερο βλαβερές για την υγεία σε σχέση με το κάπνισμα (με το μ.ο. πανελλαδικά να κυμαίνεται στο 45,6%).
Εξίσου δυσάρεστα είναι τα ευρήματα όσον αφορά την ενημέρωση των καπνιστών γενικότερα για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος. Με πάνω από τους μισούς (51,1%) που συμμετείχαν στην πανελλαδική έρευνα, η οποία διεξήχθη τον Μάρτιο σε περισσότερα από 1200 νοικοκυριά στα αστικά κέντρα αλλά και την περιφέρεια, να δηλώνουν ξεκάθαρα πως επίσης δεν είναι επαρκής.
Αυτό το τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης, σε κάθε επίπεδο, ήταν το κεντρικό συμπέρασμα της έρευνας που έλαβε χώρα στο πλαίσιο της μετα-πανδημικής επικαιροποίησης της στρατηγικής της Παπαστράτος για την επίτευξη του στόχου του «Ένα εκατομμύριο λιγότεροι καπνιστές έως το τέλος του 2021» που είχε εξαγγείλει πριν από ένα χρόνο.
Στο lockdown καπνίζουμε περισσότερο
Η πανδημία φαίνεται ότι μας πήγε πάντως ένα βήμα πίσω, ως κοινωνία, στο ζήτημα του καπνίσματος καθώς το 27,2% των ερωτηθέντων καπνιστών δήλωσε πως καπνίζει περισσότερο εν μέσω πανδημίας. Ενώ ένα 7,1%, ξεκίνησαν ξανά ενώ το είχαν διακόψει. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης της συχνότητας του καπνίσματος παρατηρήθηκαν στην Αττική (33,4%), στους αυτοαπασχολούμενους (37,4%), στους άνεργους (47,6%) και στις ηλικίες 21-34 ετών (37,8%). Αναδεικνύοντας ξεκάθαρα την άμεση σύνδεση μεταξύ ανασφάλειας, άγχους και καπνίσματος.
Και αυτό παρά το γεγονός ότι 84,3% των καπνιστών ανησυχεί πως το κάπνισμα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία τους. Αν και, ένα εντυπωσιακό 18,4% (που ανεβαίνει στο 21,7% όσον αφορά την Μακεδονία-Θράκη) δεν μπορεί να αναγνωρίσει ποιες είναι οι ουσίες στο τσιγάρο που βλάπτουν την υγεία του. Αποδεικνύοντας και πάλι την κρίσιμη αξία της σωστής ενημέρωσης για να μπορέσουμε να βγούμε από το αδιέξοδο.
Οι πολίτες ζητούν περισσότερη ενημέρωση για τα εναλλακτικά προϊόντα
Δικαιολογημένη αισιοδοξία προκαλεί το γεγονός ότι οι πολίτες ζητούν περισσότερη ενημέρωση για τα εναλλακτικά προϊόντα, απέναντι στα οποία είναι θετικά προδιατεθειμένοι. Συγκεκριμένα 60,5% του πληθυσμού δηλώνει πως εάν κάποιος κοντά του χρησιμοποιεί μια εναλλακτική λύση χωρίς καπνό, δεν τον ενοχλεί σε σύγκριση με κάποιον που καπνίζει τσιγάρα (61,3% για Μακεδονία-Θράκη) και 37,4% των ερωτηθέντων έχει ήδη προτείνει σε κάποιον καπνιστή να σταματήσει το κάπνισμα τσιγάρων και να δοκιμάσει μια εναλλακτική λύση (34,3% για Μακεδονία-Θράκη). Ένα ποσοστό που ανεβαίνει στο 52,8% στις ηλικίες 21-34 ετών.
Επιπλέον έξι στους δέκα ενήλικες δηλώνουν πως θα επέλεγαν πιο εύκολα ή θα πρότειναν σε καπνιστές εναλλακτικά προϊόντα εάν είχαν πιο σαφή ενημέρωση για τα επιστημονικά δεδομένα που τα διαφοροποιούν από το κάπνισμα. Ένα ποσοστό που εκτοξεύεται στο 70,2% στις ηλικίες 21-34 ετών. Κάτι που σημαίνει ότι οι νέοι φαίνονται να έχουν αντιληφθεί ήδη την ευκαιρία που αντιπροσωπεύουν αυτά τα καινοτόμα προϊόντα για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα.
Όπως φαίνεται να το έχει αντιληφθεί, παρά το έλλειμμα ενημέρωσης, και ένα μεγάλο μέρος των καπνιστών στην Ελλάδα. Ένα γεγονός που έρχεται και αποτυπώνεται σε αριθμούς στην ύπαρξη περίπου 440.000 χρηστών εναλλακτικών προϊόντων αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα (εκ των οποίων το 8,4% βρίσκεται στην Αττική και μόλις το 3,2% σε Μακεδονία-Θράκη), μεταξύ των οποίων και άνω των 300.000 που έχουν επιλέξει το προϊόν της PMI που θερμαίνει τον καπνό αντί να το καίει και πρόσφατα έγινε αδειοδοτήθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ως το πρώτο και μοναδικό προϊόν καπνού «διαφοροποιημένου κινδύνου» σε σχέση με το τσιγάρο και κατά συνέπεια καλύτερο για τη δημόσια υγεία.
Η επιστήμη φαίνεται πως θα είναι αυτή που τελικά θα μας δείξει το δρόμο για το τέλος του τσιγάρου. Συγκεκριμένα ένα 91,1% του συνολικού πληθυσμού δηλώνει πως για την επιλογή του σωστού εναλλακτικού προϊόντος καπνίσματος θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η επιστήμη και η τεχνολογία που βρίσκεται σε αυτό. Αξιοσημείωτο είναι ότι την ίδια άποψη μοιράζεται και το 92,7% των μη καπνιστών που, παρότι δεν έχει σχέση με τα συγκεκριμένα προϊόντα, φαίνεται επίσης να κατανοεί την αξία της επιστήμης για τη μείωση της βλάβης του καπνίσματος.
Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά τις σχέσεις
Ίσως τελικά το κρίσιμο στοιχείο που θα φέρει το τέλος του τσιγάρου να μην έχει να κάνει με την ουσία, δηλαδή με το πόσο βλάπτει την υγεία, αλλά και με την εικόνα καθώς, από τα στοιχεία της έρευνας, φαίνεται ότι το να είσαι καπνιστής στην εποχή μας είναι ξεπερασμένο, μη ελκυστικό και επιβλαβές για τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Συγκεκριμένα 70,7% των μη καπνιστών θεωρεί πως το κάπνισμα αποτελεί μια ξεπερασμένη συνήθεια ενώ 1 στους 2 συμφωνεί ότι τα άτομα που καπνίζουν είναι λιγότερο ελκυστικά και επιθυμητά από αυτούς που δεν καπνίζουν. Μια διαπίστωση που εμφανίζει το ίδιο υψηλό ποσοστό αποδοχής τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες και μάλιστα σε όλες ανεξαρτήτως τις ηλικιακές κατηγορίες.
Επιπλέον το 49% των καπνιστών με σύντροφο μη καπνιστή αυτών αναφέρει πως το κάπνισμα αποτελεί αιτία διαφωνιών και καβγάδων με την/τον σύντροφό τους και το 13,6% παραδέχτηκαν πως έχουν φτάσει στο σημείο να κρύβουν ότι καπνίζουν από αγαπημένα πρόσωπα ή φίλους. Με το ποσοστό να ανεβαίνει ακόμη περισσότερο όσον αφορά τις γυναίκες (19,3) και τους καπνιστές ηλικίας 21-34 (15,4%).
Η αυξανόμενη κοινωνική πίεση στους καπνιστές για να σταματήσουν το κάπνισμα ή να στραφούν σε καλύτερες, επιστημονικά τεκμηριωμένες εναλλακτικές, επεκτείνεται και στο ευρύτερο φιλικό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Ξεκινώντας από το πως αισθάνονται οι ίδιοι όταν επισκέπτονται τα σπίτια άλλων από τη στιγμή που μία στις δύο οικογένειες (48,9%) δεν επιτρέπουν το κάπνισμα πουθενά στο σπίτι τους. Ή, αντίστροφα, πόσο άβολα αισθάνονται οι μη καπνιστές όταν επισκέπτονται τα δικά τους σπίτια, με το 61% να αναφέρει πως ενοχλείται γιατί δεν αισθάνεται άνετα σε χώρο με καπνό.
Όπως είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος, υπάρχει ένα υπό διαμόρφωση κοινωνικό στίγμα απέναντι στους καπνιστές. Κάτι που σαφώς και αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι, με το 34% να δηλώνει πως αισθάνεται συχνά άβολα σε παρέες που δεν καπνίζουν και ένα 30,6% να διατυπώνει την πεποίθηση ότι γίνονται διακρίσεις εις βάρος του.
Αυτό που αξίζει να συγκρατήσουμε είναι ότι η περίοδος της πανδημίας, που οδήγησε ένα μέρος του πληθυσμού πίσω στο κάπνισμα, μοιάζει να αποτελεί μια προσωρινή παρένθεση. Με την συντεταγμένη κατεύθυνση της κοινωνίας να δείχνει πως σύντομα θα καταφέρουμε, με οδηγό πάντα την επιστήμη και την τεχνολογία, να κάνουμε την μεγάλη αλλαγή και το κάπνισμα να γίνει οριστικά μια ξεπερασμένη συνήθεια του παρελθόντος.
