Καρδιακή ανεπάρκεια συμβαίνει συχνότερα κατά τους τρεις πρώτους μήνες της ζωής απ’ ότι σε οποιαδήποτε άλλη ηλικία των παιδιών. Είναι δε χαρακτηριστικό το γεγονός ότι όσο νωρίτερα συμβεί στη ζωή, τόσο χειρότερη η πρόγνωση. Επίσης πρέπει να τονίσω ότι στις συγγενείς καρδιοπάθειες, η θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας είναι το πρώτο βήμα στην αντιμετώπιση του βρέφους. Στη συνέχεια ο/η ασθενής πρέπει να παραπεμφτεί σε παιδοκαρδιολόγο για διάγνωση και ενδεχόμενη χειρουργική επέμβαση της καρδιοπάθεια. Καρδιακή ανεπάρκεια που εμφανίζεται κατά τις πρώτες τέσσερις εβδομάδες της ζωής απαιτεί επείγουσα αντιμετώπιση, εάν δεν αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή.
Μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής καρδιακή ανεπάρκεια που οφείλεται σε συγγενή καρδιοπάθεια είναι σπάνια.
Ορισμένες φορές είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τα συμπτώματα και σημεία μιας υπάρχουσας καρδιοπάθειας, αλλά ορισμένα κλινικά ευρήματα μας βοηθούν στην διάγνωση.
Ένα βρέφος είναι ανήσυχο, δύστροπο και φαίνεται να αγωνιά.
Παρουσιάζει ταχυκαρδία. Όταν ο καρδιακός ρυθμός είναι μεγαλύτερος των 180/λεπτό στα βρέφη και 150/λεπτό στα μεγαλύτερα παιδιά, συνήθως υπάρχει καρδιακή ανεπάρκεια. Εάν ο ρυθμός είναι μεγαλύτερος των 200/λεπτό στα βρέφη η 180/λεπτό στα μεγαλύτερα παιδιά η όλη κατάσταση χρειάζεται λήψη ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Κατά την ακρόαση, εάν υπάρχει ένας τρίτος ήχος, ο οποίος δημιουργεί καλπαστικό ρυθμό, όπως λέμε, στην ιατρική (μοιάζει με τον καλπασμό που δημιουργεί το άλογο όταν τρέχει), τότε καρδιακή ανεπάρκεια είναι πιθανή.
Σε ότι αφορά την αναπνοή αναπνευστικός ρυθμός σε καρδιακή ανεπάρκεια είναι μεγαλύτερος του 60/λεπτό στα βρέφη και μεγαλύτερος του 40/λεπτό στα μεγαλύτερα παιδιά. Παρ’ όλα αυτά τέτοια ευρήματα καθώς και δυσκολία στην αναπνοή, μπορούν να συμβούν και σε περίπτωση κάποιου αναπνευστικού προβλήματος. Ως εκ τούτου χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για να καταλήξει κανείς σε σωστά συμπεράσματα.
Ένα άλλο σημείο καρδιακής ανεπάρκειας είναι η διόγκωση του ήπατος. Εάν το ήπαρ είναι διογκωμένο κατά 2 εκ. κάτω από το χείλος της δεξιάς κάτω πλευράς στη θέση της νοητής γραμμής που κάτι από το μέσο της κλείδας.
Επίσης μεγάλη καρδιά (καρδιομεγαλία) συνήθως υπάρχει σε περίπτωση καρδιακής ανεπάρκειας, καθώς και βήχας, ξηρός, ερεθιστικός είναι συχνός.
Ιδρώτας συνήθως υπάρχει σε καρδιακή ανεπάρκεια. Παρ’ όλα αυτά παραβλέπεται στην αρχική φάση του προβλήματος. Οι μητέρες συχνά αναφέρουν ότι το μαξιλάρι του μωρού είναι πάντα βρεγμένο. Υπάρχει έντονος ιδρώτας σε θερμοκρασίες κανονικές. Κάτι τέτοιο συμβαίνει, επειδή τα μωρά αυτά έχουν αυξημένο μεταβολικό ρυθμό, και ελαττωμένη περιφερική ροή του αίματος. Ως εκ τούτου ο μόνος τρόπος για διατήρηση της φυσιολογικής θερμοκρασίας του σώματος είναι ο έντονος ιδρώτας.
Από τους πνεύμονες κατά την ακρόαση υπάρχουν υγροί ρόγχοι οι οποίοι μπορεί να οφείλονται σε αναπνευστική λοίμωξη ή εναλλακτικά σε καρδιακή ανεπάρκεια. Στην προκειμένη περίπτωση μια ακτινογραφία θώρακος θα βοηθήσει, ως προς την ακριβή διάγνωση.
Οίδημα είναι ένα όψιμο εύρημα, καρδιακής ανεπάρκειας. Στην περίπτωση αυτή αύξηση του σωματικού βάρους σ’ ένα βρέφος το οποίο δεν παίρνει αρκετή ποσότητα τροφής, δηλώνει κατακράτηση υγρών, η οποία οφείλεται σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Βασικής σημασίας είναι η διαπίστωση της αιτίας που προκάλεσε την καρδιακή ανεπάρκεια, και εφ’ όσον διαπιστωθεί μηχανική αιτία, να αποφασιστεί κατά πόσον απαιτείται χειρουργική επέμβαση.
Όπως προείπα καρδιακή ανεπάρκεια συμβαίνει όταν η καρδιά αδυνατεί να στείλει αίμα σε ικανοποιητική ποσότητα, έτσι ώστε να ικανοποιήσει τις μεταβολικές απαιτήσεις των ιστών του σώματος. Οι γενικές προσπάθειες θεραπείας είναι: η αύξηση της καρδιακής ικανότητας, η βελτίωση της περιφερικής αιμάτωσης και η ελάττωση της φλεβικής συμφόρησης τόσο της περιφέρειας όσο και των πνευμόνων. Ως εκ τούτου δραστική αντιμετώπιση είναι επιβεβλημένη.
Η αντιμετώπιση λοιπόν συνίσταται, στην τοποθέτηση του βρέφους σε αναπαυτική θέση και η χορήγηση οξυγόνου. Η διόρθωση διαφόρων διαταραχών στον οργανισμό όπως, οξέωση, υπογλυκαιμία, υποκοιλιαιμία και αναιμία. Επίσης χορήγηση κατευναστικών φαρμάκων, εάν το παιδί είναι ανήσυχο. Χορήγηση αντιβιοτικών εάν υπάρχει λοίμωξη του αναπνευστικού. Παροχή υγρών αρχικά και κατόπιν γάλακτος στο βρέφος, έλεγχος της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και χορήγηση των ανάλογων φαρμάκων για καρδιακή ανεπάρκεια.
Στα παιδιά, τα σημεία και συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας μπορούν να είναι παρόμοια, μ’ εκείνα των ενηλίκων και περιλαμβάνουν κούραση, δυσκολία σε κάποια προσπάθεια, ανορεξία, κοιλιακό άλγος, δύσπνοια και βήχα.
Πολλά παιδιά, παρ’ όλα αυτά, ιδιαίτερα έφηβοι, είναι δυνατόν αρχικά να παρουσιάζουν συμπτώματα από την κοιλιακή χώρα και περιέργως να μην παραπονιούνται για συμπτώματα από το αναπνευστικό. Η προσοχή στο καρδιακό σύστημα στρέφεται μόνον όταν τυχαία γίνει κάποια ακτινογραφία κοιλίας, η οποία απρόσμενα δείχνει το κατώτερο άκρο μιας μεγάλης καρδιάς. Επίσης εάν υπάρχουν ορθόπνοια, δηλαδή αναπνευστική δυσχέρεια η οποία βελτιώνεται στην όρθια θέση και υγροί ρόγχοι στη βάση των πνευμόνων. Καρδιομεγαλία παρατηρείται επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις.
Αναπνευστικές λοιμώξεις σε κατά τ’ άλλα φυσιολογικά παιδιά είναι συχνές. Παρ’ όλα αυτά σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν επαναλαμβανόμενες ή επιμένουσες λοιμώξεις θα ήταν λογικό ν’ αναζητηθούν ενδεχόμενα προβλήματα από την καρδιά.
Τέλος ν’ αναφέρω ότι στα παιδιά καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να οφείλεται σε μυοκαρδίτιδα (φλεγμονή του μυοκαρδίου) και σε περικαρδίτιδα (φλεγμονή του περικαρδίου δηλ. του σάκου που περιβάλλει την καρδιά και τις ρίζες των μεγάλων αγγείων). Επίσης καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να σχετίζεται με παροξυσμική ταχυκαρδία (ανώμαλα ταχύ καρδιακό ρυθμό) καθώς και με συγγενείς καρδιοπάθειες.
Dr. ΣΙΜΟΣ Γ. ΠΑΛΛΙΔΗΣ
MD Phd. FRCPCH
Επισκ. Καθηγητής
του Royal Bramtom Hospital, Λονδίνο
Παιδίατρος – Παιδοκαρδιολόγος
