Τα οφέλη από επιστημονικές δοκιμές αντισταθμίζονται από τους κινδύνους εξάπλωσης από λάθος των παθογόνων στελεχών στον πληθυσμό
Ειδικοί επιστήμονες της δημόσιας υγείας προειδοποιούν ότι αμφιλεγόμενα πειράματα σε μεταλλάξεις ιών θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, εξαπολύοντας μια –κατά λάθος- πανδημία. Πολλές ομάδες επιστημόνων σε όλο τον κόσμο δημιουργούν και τροποποιούν ιούς για να καταλάβουν πώς τα φυσικά στελέχη θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε πιο θανατηφόρες μορφές, που μεταδίδονται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων.
Αλλά σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε την Τρίτη, οι ερευνητές του Harvard και του Yale υποστηρίζουν ότι τα οφέλη της έρευνας πάνω στους ιούς αντισταθμίζονται από τον κίνδυνο των παθογόνων στελεχών που διαφεύγουν από τα εργαστήρια και εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο.
Υπολογίζουν ότι εάν 10 εργαστήρια υψηλής ερευνητικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ εκτελέσουν τα πειράματα για 10 χρόνια, η πιθανότητα τουλάχιστον ένα άτομο να μολυνθεί είναι σχεδόν 20%. Αν ένα μολυσμένο πρόσωπο εγκαταλείψει το εργαστήριο, ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί στη συνέχεια ευρύτερα.
«Δεν λέμε ότι αυτό πρόκειται να συμβεί, αλλά όταν μπορεί να διαρρεύσει μια πανδημία, ακόμη και μια μικρή πιθανότητα είναι κάτι που πρέπει να υπολογιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό», δήλωσε ο Marc Lipsitch, επιδημιολόγος στο Χάρβαρντ, ο οποίος συνέταξε την έκθεση με την Alison Galvani, επιδημιολόγος στο πανεπιστήμιο του Γέιλ.
Πως ξεκίνησαν οι διαφωνίες
Η έκθεση απειλεί να αναζωπυρώσει μια κρίση στην επιστήμη, που ξέσπασε το 2012, όταν μια ομάδα βιοασφάλειας των ΗΠΑ αποφάνθηκε ότι δύο ξεχωριστές μελέτες για μεταλλαγμένο γρίπης των πτηνών ήταν πολύ επικίνδυνο να δημοσιευτούν. Οι έρευνες κατέγραφαν τη δημιουργία νέων μεταλλαγμένων στελεχών ιού που μεταδίδεται μεταξύ κουναβιών. Οι αρχές φοβήθηκαν ότι η συνταγή για τα παθογόνα μπορεί να πέσει στα χέρια βιοτρομοκρατών.
Οι μελέτες, με επικεφαλής τον Ron Fouchier στο ιατρικό κέντρο Erasmus στο Ρότερνταμ και τον Γιοσισίρο Kawaoka στο πανεπιστήμιο του Wisconsin - Madison, αντίστοιχα, τελικά δημοσιεύθηκαν μετά από μήνες καθυστερήσεων. Άλλοι ερευνητές έχουν ήδη αρχίσει παρόμοια πειράματα. Τόσο ο Fouchier και ο Kawaoka επέκρινε την πρόσφατη έκθεση, που δημοσιεύεται στο PLoS Medicine και είπαν πως η δουλειά τους είχε πλήρη ηθική έγκριση, ασφάλεια, ενώ ελήφθησαν υπόψη οι κίνδυνοι και τα οφέλη.
Πέρυσι, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία χρηματοδότησε το μεγαλύτερο μέρος του αμφιλεγόμενου έργου, αναθεώρησε τις κατευθυντήριες γραμμές της για τη «διπλή χρήση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, ή DURC». Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, το έργο μπορεί να χρηματοδοτηθεί εάν τα πιθανά οφέλη είναι σημαντικά και οι κίνδυνοι που θεωρούνται διαχειρίσιμοι.
Αλλά η Lipsitch είπε ότι δεν υπήρχε καμία απόδειξη ότι οι κίνδυνοι και τα οφέλη είχαν ζυγιστεί σωστά. «Εξ όσων γνωρίζω, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, αλλά η χρηματοδότηση για αυτά τα πειράματα συνεχίζεται», είπε. Η Lipsitch δήλωσε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ και οι άλλοι χρηματοδοτικοί φορείς πρέπει να αναθέσουν τη διενέργεια συνολικής εκτίμησης του κινδύνου από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, προτού αποφασίσει ποιες μελέτες υποστηρίξουν.
Να ακολουθήσουν εναλλακτικές έρευνες
Οι Lipsitch και Galvani πλέον ανησυχούν για τις μελέτες, οι οποίες αποσκοπούν στη δημιουργία εξαιρετικά μολυσματικών στελεχών ιών σε ασφαλή εργαστήρια, ώστε να μελετηθούν οι γενετικοί κώδικες τους. Οι μεταλλάξεις που κάνουν του αναπνευστικού στο λαιμό, για παράδειγμα, μπορεί να κάνουν τον ιό πιο μεταδοτικό μέσω του βήχα.
Η λογική για τη διενέργεια αυτών των μελετών είναι διττός. Εάν οι επιστήμονες μπορούν να καταλάβουν ποιες μεταλλάξεις κάνουν έναν ιό πιο επικίνδυνο για τους ανθρώπους, μπορούν να βελτιώσουν την επιτήρηση αναζητώντας αυτές τις μεταλλάξεις στα φυσικά στελέχη. Το έργο θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην ανάπτυξη εμβολίων. Αλλά η Lipsitch υποστηρίζει ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν ευσταθεί: η επιτήρηση δεν μπορεί να προσφέρει αξιοποιήσιμες πληροφορίες, και οι ερευνητές εμβολίων μπορούν και χωρίς πληροφορίες από αυτές τις έρευνες.
Αντί για τη δημιουργία επικίνδυνων ιών στα εργαστήρια υψηλής ασφάλειας, οι Lipsitch και Galvani παροτρύνουν τους επιστήμονες να ακολουθήσουν εναλλακτικές διαδρομές, για παράδειγμα, συγκρίνοντας τα εποχικά στελέχη της γρίπης του ανθρώπου και άλλων αναπνευστικών ιών που έχουν μεταφερθεί από τα ζώα στον άνθρωπο. Αυτές οι μέθοδοι δεν είναι μόνο ασφαλέστεροι, σύμφωνα με τους συγγραφείς, αλλά οι μελέτες είναι και επιστημονικά ορθότερες, διότι δεν στηρίζονται σε μικρό αριθμό ζώων.
Αντιδράσεις από επιστήμονες «επικίνδυνων ερευνών»
Η έκθεση έχει ήδη κατηγορηματικά απορριφθεί από τους Fouchier και Kawaoka, δύο από τους κορυφαίους επιστήμονες υπέρ της αύξησης μελετών έρευνας μεταλλαγμένων ιών σε εργαστήρια. Ο Fouchier λέει ότι οι συγγραφείς είχαν λάθος και στα δύο σημεία που επεσήμαναν - ότι τα εναλλακτικά πειράματα θα μπορούσαν να δώσουν απαντήσεις για την μεταδοτικότητα των ιών και ότι ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου ή τυχαίας πανδημία ήταν υψηλός.
«Η ερευνητική ατζέντα που προτείνουν είναι σημαντική και βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά από μόνη της δεν θα οδηγήσει σε στερεά συμπεράσματα για την προσαρμογή και τη μετάδοση τους στα θηλαστικά. Οι πραγματικές πληροφορίες θα προέλθουν από την αύξηση του κύκλου λειτουργίας μελετών με τη χρήση μολυσματικών ιών. Γι 'αυτό το τμήμα υγείας και ανθρωπίνων υπηρεσιών έχει εγκρίνει την έρευνά μας, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ζητήματα ηθικής δεοντολογίας, την ασφάλεια και τη στάθμιση των κινδύνων και των οφελών της έρευνας», δήλωσε ο Fouchier.
Είπε ότι οι συγγραφείς είχαν παρερμηνεύσει δημοσιευμένα στοιχεία για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι είναι επικίνδυνο να πάρει κάποιος έναν ιό στο εργαστήριο. «Η αλήθεια είναι ότι η επιστημονική έρευνα δεν έχει προκαλέσει μια πανδημία», επισημαίνουν. Όμως, οι Lipsitch και Galvani δηλώνουν ότι στέλεχος γρίπης που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο το διάστημα 1977-2009, μάλλον απελευθερώθηκε από εργαστήριο ατύχημα.
Ο Kawaoka, ομοίως, δεν συμμερίστηκε την έκθεση. «Οι συγγραφείς υποδηλώνουν ότι οι συγκεκριμένες μελέτες γίνονται, χωρίς τις κατάλληλες προϋποθέσεις. Αυτό δεν είναι ακριβες». Ο Simon Wain - Hobson, επιδημιολόγος στο ινστιτούτο παστέρ στο Παρίσι, δήλωσε ότι οι επιστήμονες που εργάζονται για στις συγκεκριμένες μελέτες με ιούς θα πρέπει να είναι λιγότερο αμυντικοί. «Υπάρχουν φορές που πρέπει να ακούσουμε και να αντιμετωπίσουμε τους επικριτές μας. Η νέα έρευνα τονίζει αυτό που πολλοί από εμάς αισθάνονται ότι είναι προφανές», είπε.
