Αν και η πλειονότητα των εφήβων στην Ελλάδα ζουν και με τους δύο βιολογικούς γονείς τους, ωστόσο έχει διπλασιαστεί το ποσοστό των παιδιών που ζουν σε μονογεϊκή οικογένεια, σύμφωνα με έρευνα του ΕΠΙΨΥ. Επίσης, οι έφηβοι βιώνουν έντονα την οικονομική κρίση αφού περισσότερα παιδιά αναφέρουν ότι έχουν άνεργο γονιό και ότι αυξήθηκαν οι καβγάδες και οι εντάσεις στην οικογένεια.
Η «Έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» που διενήργησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) εντάσσεται στο πλαίσιο του διεθνούς διαρκούς προγράμματος «Health Behaviour in School-Aged Children» υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Στη χώρα μας τo πρόγραμμα πραγματοποιείται από το ΕΠΙΨΥ από το 1998 με την επιστημονική ευθύνη της ομότιμης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Άννας Κοκκέβη.
Στην έρευνα του 2014 συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.141 μαθητών εφηβικής ηλικίας (ΣΤ' Δημοτικού, Β' Γυμνασίου και Α' Λυκείου) από 245 σχολικές μονάδες. Οι μαθητές απάντησαν σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν μέσα στις τάξεις τους.
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Από την επεξεργασία των δεδομένων σχετικά με τη δομή της οικογένειας, την οικονομική κατάστασή της και τις οικογενειακές σχέσεις των εφήβων προέκυψε ότι:
-από το 1998 στο 2014 έχει διπλασιαστεί το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι ζουν σε μονογονεϊκή οικογένεια (από 5,5% σε 11,8%),
-το 2014 ένας στους 4 εφήβους απάντησε ότι έχει τουλάχιστον έναν γονιό αλλοδαπής εθνικότητας με ποσοστό 12,1% να απαντούν ότι και οι δύο γονείς τους είναι αλλοδαπής εθνικότητας,
-από το 1998 στο 2006 παρατηρήθηκε αυξητική τάση στο ποσοστό των εφήβων που θεωρούσαν ότι η οικογένειά τους έχει καλή οικονομική κατάσταση, ενώ από το 2010 στο 2014 το αντίστοιχο ποσοστό μειώνεται σημαντικά (από 64,7% σε 48,2%),
-το 2014 το ποσοστό των εφήβων που ανέφεραν ότι οι γονείς τους είναι άνεργοι και ψάχνουν για δουλειά ήταν διπλάσιο (14,6%) συγκριτικά με το 2010 (6,8%) και πενταπλάσιο συγκριτικά με το 2002 (3,2%),
-το 27,9% των εφήβων ανέφεραν ότι λόγω της οικονομικής κρίσης σταμάτησαν να πηγαίνουν διακοπές, ενώ παράλληλα αυξήθηκαν οι καβγάδες και οι εντάσεις στην οικογένεια (27,3%),
-το 5,4% των μαθητών απάντησαν ότι λόγω της οικονομικής κρίσης λείπουν στην οικογένειά τους χρήματα για την αγορά τροφίμων και ότι χρειάστηκε να μετακομίσουν σε άλλη περιοχή ή μαζί με συγγενείς (8,2%).
Πεδίο εστίασης οι σχέσεις γονέα - εφήβου
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός ότι οι έφηβοι ανέφεραν καβγάδες και εντάσεις στην οικογένεια λόγω της οικονομικής κρίσης, η συνολική ικανοποίησή τους από τις σχέσεις που αναπτύσσονται στην οικογένεια δεν μεταβάλλεται διαχρονικά.
Αν και οι περισσότεροι έφηβοι θεωρούν ότι τους είναι εύκολο να μιλούν στη μητέρα ή τον πατέρα τους, ένας στους 9 (10,9%) ανέφερε ότι δεν του είναι εύκολο να μιλήσει σε κανέναν από τους δύο γονείς του. Μάλιστα, από την ηλικία των 11 στην ηλικία των 15 ετών μειώνεται σημαντικά το ποσοστό των εφήβων που νιώθουν υποστήριξη από την οικογένειά τους.
Εξάλλου, σημαντικό ποσοστό των εφήβων ανέφεραν ότι οι γονείς τους δεν γνωρίζουν τις δραστηριότητές τους- εντούτοις, η μητέρα φαίνεται να έχει μεγαλύτερη γνώση από τον πατέρα για το πού βρίσκονται στον ελεύθερό τους χρόνο, ποιοι είναι οι φίλοι τους και πώς ξοδεύουν τα χρήματά τους.
«Δεδομένου ότι η εφηβεία αποτελεί μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο στη ζωή του ανθρώπου, το οικογενειακό περιβάλλον και ιδιαίτερα οι σχέσεις εφήβου-γονιού πρέπει να αποτελέσουν πεδίο εστίασης στην ανάπτυξη πολιτικών και παρεμβάσεων ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής ύφεσης όπως αυτή που διανύει η χώρα. Κατά συνέπεια, παρεμβάσεις προαγωγής της σωματικής και ψυχοκοινωνικής υγείας που αναπτύσσονται στην κοινότητα και το σχολικό περιβάλλον, επιβάλλεται να λαμβάνουν υπόψη παράγοντες που σχετίζονται με την αυξημένη ευαλωτότητα των οικογενειών λόγω οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών», αναφέρεται στα συμπεράσματα της έρευνας.
