Oι κίνδυνοι θανάτων και νοσηλειών από την Covid-19 είναι σημαντικά χαμηλότεροι πια, καθώς ο κορωνοϊός έχει καταστεί λιγότερο θανατηφόρος αλλά περισσότερο μεταδοτικός. Για κάποιους, η ζωή είναι πλέον σαν να έχει επιστρέψει στο φυσιολογικό. Για άλλους, οι μάσκες και οι περιορισμοί παραμένουν ως προσωπική επιλογή. Σε κάθε περίπτωση, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα τα οποία χρήζουν τεκμηριωμένων απαντήσεων.
Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης απευθύνθηκαν σε τρεις ειδικούς – δύο ανοσολόγους και μια επιδημιολόγο – ζητώντας τους να απαντήσουν σε κάποια από τα συνολικά εκατοντάδες ερωτήματα που είχαν στείλει αναγνώστες στην εφημερίδα. Κάποιες από αυτές τις ερωταπαντήσεις ακολουθούν:
Οι ειδικοί
- Akiko Iwasaki, ανασολόγος στην ιατρική σχολή του Yale
- Jennifer Nuzzo, επιδημιολόγος και διευθύντρια του Κέντρου Πανδημίας της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Brown
- Marion Pepper, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον
Ερώτηση: Νιώθω ότι ο Covid είναι πλέον σαν την γρίπη. Υπάρχει κάποιος νέος τύπος εμβολίου που έρχεται τους επόμενους μήνες;
Akiko Iwasaki: Αν και μπορεί να νιώθουμε ότι ο Covid είναι πλέον σαν την γρίπη, τα δεδομένα δείχνουν ότι εξακολουθεί να προκαλεί περισσότερες νοσηλείες και περισσότερους θανάτους από ό,τι η γρίπη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό να ακολουθούμε το εμβολιαστικό πρόγραμμα που προτείνεται και να προχωρούμε σε αναμνηστικές δόσεις.
Ερώτηση: Άνθρωποι που ήταν πολύ προσεκτικοί με τις επαφές τους κόλλησαν. Είναι τελικώς αναπόφευκτο κάποια στιγμή να κολλήσουμε όλοι;
Jennifer Nuzzo: Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ο ιός δεν εξαφανίζεται και ότι θα παραμείνει ως κίνδυνος για το άμεσο μέλλον. Γνωρίζουμε ότι εργαλεία όπως οι μάσκες και τα τεστ συμβάλλουν στη μείωση των κινδύνων και ότι οι υπαίθριες συγκεντρώσεις είναι πιο ασφαλείς από ό,τι εκείνες σε κλειστούς χώρους. Γνωρίζουμε επίσης ότι πολλοί άνθρωποι που ήταν πολύ προσεκτικοί μολύνθηκαν παρόλα αυτά. Η συμβουλή μου προς όποιον θέλει να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης είναι να καλύπτεται όταν πηγαίνει σε έναν πολυσύχναστο εσωτερικό χώρο, ιδιαίτερα όταν ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται.
Ερώτηση: Το 4χρονο παιδί μου κόλλησε Covid για πρώτη φορά, χωρίς να έχει προηγουμένως εμβολιαστεί. Θα ωφεληθεί από ένα εμβόλιο τώρα, εκ των υστέρων;
Marion Pepper: Μελέτες του εργαστηρίου μας και άλλων εργαστηρίων έχουν δείξει ότι ενώ μια προηγούμενη λοίμωξη παρέχει κάποια ανοσολογική προστασία, η λήψη ενός επιπλέον εμβολίου ενισχύει σημαντικά αυτήν την ανοσολογική απόκριση συμβάλλοντας έτσι στην ακόμη μεγαλύτερη ανοσολογική προστασία. Ως εκ τούτου, ναι, ο πρόσθετος εμβολιασμός θα βοηθήσει.
Jennifer Nuzzo: Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η υβριδική ανοσία (εμβόλιο συν μόλυνση) μπορεί να είναι πιο προστατευτική από ό,τι η μόλυνση από μόνη της. Έτσι, ο εμβολιασμός πιθανότατα θα εξασφάλιζε πρόσθετη προστασία. Τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών συνιστούν την καθυστέρηση του εμβολιασμού για τρεις μήνες μετά τη μόλυνση (από την ημερομηνία έναρξης των συμπτωμάτων ή την ημερομηνία θετικού τεστ).
Ερώτηση: Τα εμβόλια συμβάλλουν στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης Long Covid;
Akiko Iwasaki: Οι αναφερόμενες επιπτώσεις των εμβολίων στην πρόληψη της Long Covid ποικίλλουν μεταξύ των μελετών. Κάποιοι λένε ότι τα εμβόλια μειώνουν στο μισό τις πιθανότητες για Long Covid, ενώ άλλοι βλέπουν μείωση περίπου 15%. Τα εμβόλια είναι πολύ πιθανό να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης Long Covid και οι αναμνηστικές δόσεις συμβάλλουν ακόμη περισσότερο σε αυτό.
Ερώτηση: Εάν δεχθούμε ότι θα κολλήσουμε τον ιό και άλλες φορές τα επόμενα χρόνια, αυξάνεται ο κίνδυνος Long Covid με κάθε νέα μόλυνση; Πόσο επικίνδυνη είναι η Long Covid για τα παιδιά;
Akiko Iwasaki: Με βάση τις ανοσολογικές αποκρίσεις που ενισχύονται με κάθε έκθεση, ο κίνδυνος Long Covid είναι πιθανό να μειωθεί. Δεν είναι δυνατό να πούμε με βεβαιότητα τι θα συμβεί τα επόμενα πέντε χρόνια, αλλά τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε υποδηλώνουν ότι οι πολλαπλές εκθέσεις θα οδηγήσουν σε πιο ήπια αποτελέσματα.
Jennifer Nuzzo: Μέχρι στιγμής, οι μελέτες δείχνουν ότι οι κίνδυνοι Long Covid στα παιδιά φαίνεται να είναι χαμηλοί και πολύ πιο σπάνιοι από ό,τι μεταξύ των ενηλίκων.
Ερώτηση: Θα τελειώσει ποτέ η πανδημία και αν ναι, πόσο σύντομα;
Jennifer Nuzzo: Δεν υπάρχει καθορισμένη κατάσταση που να αποτελεί το «τέλος» μιας πανδημίας. Ο ιός που προκάλεσε την H1N1 το 2009 συνεχίζει να μολύνει ανθρώπους κάθε χρόνο ως εποχικός ιός γρίπης.
Όπως και ο ιός H1N1, είναι σαφές ότι ο ιός που προκαλεί την Covid-19 δεν θα εξαφανιστεί. Αλλά το πώς θα εξελιχθεί τους επόμενους μήνες και χρόνια είναι αβέβαιο. Πιστεύω ότι θα φτάσουμε σε ένα σημείο όπου ο ιός δεν θα αποτελεί πια καθημερινή ανησυχία. Αυτό συμβαίνει όταν δεν υπάρχει πια ανησυχία μήπως τα νοσοκομεία κατακλυστούν από εισαγωγές ασθενών.
Τα εμβόλια και οι θεραπείες μας βοηθούν να φτάσουμε σε ένα τέτοιο σημείο. Η ενημέρωση για τα εμβολιαστικά προγράμματα, η τήρηση αυτών των εμβολιαστικών προγραμμάτων και η διασφάλιση ότι τα άτομα υψηλού κινδύνου θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε θεραπείες είναι το κλειδί.
Ερώτηση: Σε ποιο βαθμό είναι πλέον ο κόσμος καλύτερα προετοιμασμένος για την αντιμετώπιση μιας νέας πανδημίας;
Jennifer Nuzzo: Η Covid-19 έχει ενισχύσει την ετοιμότητά μας κατά τρόπο σημαντικό. Είδαμε ότι με πολιτική βούληση και επιστημονική αποφασιστικότητα, μπορούμε να αναπτύξουμε πολλαπλά ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια, rapid tests που μπορούμε να χρησιμοποιούμε στο σπίτι μας και νέα φάρμακα για τη θεραπεία λοιμώξεων.
Ωστόσο, υπάρχουν και ανησυχητικά κενά που παραμένουν. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρηματοδοτούμε και δεν στελεχώνουμε όπως θα έπρεπε τα τμήματα δημόσιας υγείας για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις έκτακτης ανάγκης. Αντί να αφήνουμε τη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης να ακυρώνεται κάθε φορά που η πολιτική προσοχή εξασθενεί, πρέπει να εξοπλίζουμε μόνιμα κάθε τμήμα υγείας με αρκετό προσωπικό και σύγχρονα συστήματα δεδομένων.
Marion Pepper: Η πρόσθετη χρηματοδότηση θα επιτάχυνε την ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίων και θα διασφάλιζε ότι διαθέτουμε τα εργαλεία για να ανταποκριθούμε στην επόμενη πανδημία όταν αυτή εμφανιστεί. Η βούληση φαίνεται να υπάρχει, αλλά θα δούμε αν αυτό μεταφράζεται σε καλύτερη χρηματοδότηση και ετοιμότητα.
Η εξαγγελία Πλεύρη
Ένα βήμα πιο κοντά στα επικαιροποιημένα εμβόλια για τη μετάλλαξη Όμικρον είμαστε σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, Θάνο Πλεύρη. Όπως δήλωσε ο ίδιος, σε πρώτη φάση αναμένονται -μέσα στον Οκτώβριο όπως ευελπιστεί το υπουργείο- τα εμβόλια για τα αρχικά στελέχη της Όμικρον και θα ακολουθήσουν, μέχρι το τέλος του χρόνου, αυτά για τις υποπαραλλαγές 4 και 5.
Σύμφωνα με τον κ. Πλεύρη, οι φαρμακευτικές εταιρίες έχουν καταθέσει τους φακέλους τους και βρίσκονται σε εγκριτικές διαδικασίες. Ποια θα είναι όμως η φιλοσοφία αυτών των εμβολίων και πώς μπορούν να επιδράσουν στη πορεία του κορωνοϊού;
«Οι δοκιμές για τα εμβόλια κατά της Όμικρον 1 και 2 είναι της Μoderna και για τις Όμικρον 4 και 5 της Pfizer» λέει στην «Κ ο καθηγητής στο τμήμα Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής στο ΕΚΠΑ, Γκίκας Μαγιορκίνης και τονίζει: «Το χρονοδιάγραμμα του πότε θα έρθουν είναι πάντως ρευστό».
Στην ερώτηση για το πως θα λειτουργήσουν αυτά τα εμβόλια, δεδομένου ότι μέχρι να φτάσουν στα χέρια μας θα τα έχουν μάλλον «προλάβει» νέες μεταλλάξεις, ο κ. Μαγιορκίνης σημειώνει τα εξής:
«Κατ’ αρχάς, εκτιμούμε πως θα δίνουν πιο ισχυρές ανοσολογικές αντιδράσεις. Η λογική τους είναι παρόμοια με αυτή των επικαιροποιημένων, ανά τακτά διαστήματα, εμβολίων της γρίπης. Δεδομένου ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποιο θα είναι το επόμενο στέλεχος χρησιμοποιούμε τα στελέχη που ήταν πιο διαδεδομένα την αμέσως προηγούμενη χρονιά, για να επικαροποίησουμε το εμβόλιο. Το ότι θα έρθει μια νέα μετάλλαξη που θα εκτοπίσει την Όμικρον είναι σχεδόν σίγουρο. Το ίδιο όμως συμβαίνει και με την γρίπη. Στην ουσία, τα επικαιροποιημένα εμβόλια στοχεύουν στην περαιτέρω μείωση της πίεσης στο ΕΣΥ».
«Να μην εφησυχάσουν οι ευάλωτες ομάδες και οι άνω των 60 με τα επικαιροποιημένα εμβόλια»
Για τον καθηγητή Πολιτικής της Υγείας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (LSE) και του Κολεγίου Imperial του Λονδίνου, Ηλία Μόσιαλο, τα επικαιροποιημένα εμβόλια είναι μια θετική εξέλιξη αλλά η στόχευση σε αυτή τη φάση της πανδημίας, στη χώρα μας συγκεκριμένα, πρέπει να είναι άλλη.
Όπως λέει ο ίδιος μιλώντας στην «Κ»: «Τα επικαιροποιημένα εμβόλια είναι πιθανό να μας βοηθήσουν στην αποτροπή της ήπιας νόσησης από κορωνοϊό. Καλό είναι να έρθουν. Να τονίσω εδώ πως τα υπάρχοντα εμβόλια συνεχίζουν να λειτουργούν στο κομμάτι της αποτροπής της σοβαρής νόσησης. Αυτό που πραγματικά θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει σε αυτή τη φάση όμως στην Ελλάδα είναι πως μόνο το 20% των άνω των 60 ετών και των ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, οποιαδήποτε ηλικίας, έχουν κάνει την τέταρτη δόση. Σε αυτούς πρέπει να επικεντρωθούν όλες οι προσπάθειες και αυτοί πρέπει να είναι ο νο.1 στόχος μας δεδομένου ότι οι πιθανότητες κακής έκβασης αυξάνονται με την απουσία αυτής της δόσης. Οι άνθρωποι που βρίσκονται στις ΜΕΘ τώρα, αυτό δείχνουν».
Ο κ. Μόσιαλος μάλιστα σημειώνει πως είναι λάθος αυτές οι ομάδες των πολιτών να μην εμβολιάζονται με την 2η αναμνηστική δόση περιμένοντας τα επικαιροποιημένα εμβόλια.
«Τα επικαιροποιημένα εμβόλια θα ελαττώνουν τη διασπορά»
Ενδιαφέροντα ήταν όσα είχε να μας πει για το θέμα και ο καθηγητής φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αχιλλέας Γραβάνης.
Ο ίδιος συμφωνεί με την άποψη Μόσιαλου, ότι τα υπάρχοντα εμβόλια, παρ’ ό,τι παλιά, μάς αποδίδουν αυτό που χρειαζόμαστε επί της ουσίας – να προφυλάξουμε δηλαδή ικανοποιητικά τους μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους και αυτούς που έχουν συνοδά προβλήματα υγείας και κινδυνεύουν από τη βαριά νόσηση και την απώλεια ζωής.
«Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι τα Όμικρον νέα στελέχη και ειδικά αυτά που επικρατούν τώρα, δηλαδή το Ο4 και το Ο5, διαφεύγουν από την ανοσία (φυσική από τη λοίμωξη με προηγούμενα στελέχη και φαρμακολογική με τον εμβολιασμό) πολύ πιο εύκολα», λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Και έτσι, ενώ τα υπάρχοντα εμβόλια μας προστατεύουν -όπως είπα- από την επικίνδυνη βαριά λοίμωξη, επιτρέπουν την ανάπτυξη ικανού ιικού φορτίου βάσει του οποίου μολύνουμε τους διπλανούς μας και έτσι η διασπορά του ιού συνεχίζεται».
«Τα εμβόλια που δοκιμάζονται τώρα από τη Moderna και τη Pfizer κατά των Όμικρον στελεχών των Ο1.12 αλλά και των πιο πρόσφατων Ο4 και Ο5, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να περιορίζουν το ιικό φορτίο από τα κυκλοφορούντα σήμερα νέα στελέχη και εκτός από την προστασία από την βαριά λοίμωξη να ελαττώνουν την διασπορά του ιού στην κοινότητα.
»Στην Αμερική, αυτά τα επικαιροποιημένα εμβόλια θα κυκλοφορήσουν νωρίτερα αφού ο FDA έχει αποφασίσει να τα αξιολογήσει παράλληλα με τις κλινικές μελέτες που πραγματοποιούνται αυτή τη στιγμή, με fast track διαδικασίες. Άρα, η Αμερική θα έχει πιθανότατα τον Οκτώβριο τα επικαιροποιημένα εμβόλια σε κυκλοφορία και θα ακολουθήσει ο υπόλοιπος κόσμος. Στην Ελλάδα, για να είμαστε λίγο πιο συγκρατημένοι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα τα έχουμε Νοέμβριο με Δεκέμβριο».
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τον καθηγητή, τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί με την τρίτη δόση πριν από 6 έως 8 μήνες, ιδιαίτερα αυτά που ανήκουν στις ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες δεν πρέπει σε καμία των περιπτώσεων να περιμένουν τα επικαιροποιημένα εμβόλια.
Όπως υπογραμμίζει: «Πρέπει να εμβολιαστούν πάραυτα με τα υπάρχοντα για να είναι θωρακισμένοι από τον Σεπτέμβριο κατά της βαριάς λοίμωξης και της νοσηλείας».
Το μέλλον των εμβολίων
Πάντως, τόσο ο κ. Μόσιαλος, όσο και ο κ. Γραβάνης, θεωρούν πως η οριστική «εμβολιαστική» απάντηση θα δοθεί το 2023.
Όπως μας εξηγεί ο κ. Μόσιαλος: «Αυτά που πραγματικά μπορούν να αλλάξουν την ίδια τη συμπεριφορά της πανδημίας είναι τα ρινικά εμβόλια αλλά και τα πολυδύναμα τα οποία σχεδιάζονται στη λογική να “πιάνουν” κάθε νέα μετάλλαξη».
Ο κ. Γραβάνης μας μίλησε για τη φιλοσοφία των ρινικών εμβολίων. «Θα είναι σε μορφή σπρέι και θα τα εισπνέουμε. Είναι εμβόλια με διαφορετική ανοσολογική λειτουργία και με στόχο να “παράγουν” ανοσία όχι μόνο σε όλο το σώμα αλλά και στους βλεννογόνους του ρινοφάρυγγα μέσα από τους οποίους μπαίνει ο ιός και μας μολύνει. Επί της ουσίας, αυτό σημαίνει ότι αυτά τα εμβόλια θα παράγουν ανοσοσφαιρίνες – αντισώματα προστατευτικά τύπου Α, οι οποίες δεν θα διαχέονται σε όλο το σώμα αλλά θα αναπτύσσονται στους βλεννογόνους του ρινοφάρυγγα, συναντώντας τον ιό στις εισόδους μόλυνσης (μύτη, στόμα, μάτια) και αδρανοποιώντας τον πριν εισέλθει στο σώμα».
Σύμφωνα με τον κ. Γραβάνη, αυτή τη στιγμή τρέχουν κλινικές δοκιμές και δοκιμάζονται σε ανθρώπους 12 τέτοια ρινικά εμβόλια με διαφορετικές τεχνολογίες το κάθε ένα.
«Υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις στο συγκεκριμένο θέμα και έχουν ήδη προαγοραστεί ποσότητες από κυβερνήσεις μεγάλων κρατών» μας λέει ο κος Γραβάνης και προσθέτει:
«Προσωπικά, δεν θα εκπλαγώ αν τα συγκεκριμένα τα έχουμε μέσα στο επόμενο 8μηνο-10μηνo. Και μάλιστα, δεν μιλάμε για πρωτόλεια τεχνολογία αφού κυκλοφορούν ήδη τέτοιας λογικής εμβόλια για άλλες ιογενείς λοιμώξεις. Μιλάμε για εμβόλια που θα φρενάρουν σε μεγάλο ποσοστό τη διασπορά και τη μετάδοση του ιού. Με τα συγκεκριμένα, θα μπορούμε πια να προσδοκούμε σε έναν ετήσιο εμβολιασμό όπως σήμερα συμβαίνει με την γρίπη».
Πηγές: New York Times, Καθημερινή
