Επιμέλεια Γιώργος Καλλίνης
Ο πλανήτης Γη είναι σε μια κρίσιμη καμπή. Η κλιματική αλλαγή δεν αφήνει περιθώρια για διαφωνίες. Όμως πόσο γρήγορα θα συμβούν όλα αυτά τα δεινά; Γνωρίζουμε άραγε πότε θα εξαφανιστούν όλα τα είδη από προσώπου γης, δηλαδή πότε θα γίνει η 6η μαζική εξαφάνιση ειδών; Νέα έρευνα από το αυτόνομο εθνικό πανεπιστήμιο του Μεξικό, προσπαθεί να ρίξει φως στο συγκεκριμένο ζήτημα, αποκαλύπτοντας όχι μόνο ότι τα είδη εξαφανίζονται με φρενήρεις ρυθμούς στις μέρες, αλλά και ότι υπαίτιος για αυτό είναι… το ανθρώπινο είδος. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ενώ το φυσιολογικό είναι να εξαφανίζονται 9 είδη κάθε αιώνα, από το 1990 ως σήμερα έχουν εξαφανιστεί ήδη 500!
Μεταξύ των οικολόγων και των παλαιοντολόγων υπάρχει σήμερα μια γενική ομοφωνία ότι ο άνθρωπος σπρώχνει τον πλανήτη στο έκτο κύμα μαζικής εξαφάνισης ειδών. Η νέα μελέτη επιχειρεί να πείσει όσους αμφιβάλλουν ότι δεν πρόκειται για σενάριο καταστροφολογίας που βασίζεται σε υπερβολικές εκτιμήσεις. Η τελευταία φορά που κάτι τέτοιο συνέβη στον πλανήτη ήταν με την εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια όταν, σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία, ένας μεγάλος αστεροειδής συνετρίβη σε περιοχή του σημερινού Μεξικού πυροδοτώντας μια πυρηνική έκρηξη μεγατόνων.
Όπως αναφέρει ο Πολ Έρλικ, καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ ο οποίος συμμετείχε επίσης στην έρευνα, τα ευρήματα των ερευνών τους «δείχνουν χωρίς σημαντικό περιθώριο αμφιβολίας ότι περνάμε σήμερα στο έκτο συμβάν μαζικής εξαφάνισης», αυτή τη φορά με υπαίτιο τον άνθρωπο αφού χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση ο ρυθμός απώλειας ειδών θα ήταν 100 φορές χαμηλότερος!
Επειδή η συγκέντρωση αναλυτικών στοιχείων για τα διάφορα είδη που έχουν εμφανιστεί και εξαφανιστεί από τον πλανήτη μας στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια της ιστορίας του είναι ουσιαστικά αδύνατη, οι ερευνητές έκαναν μια εκτίμηση του μέσου ρυθμού εξαφάνισης των σπονδυλωτών ζώων. Συμπέραναν, λοιπόν, ότι τα ζώα με σπονδυλική στήλη εξαφανίζονται δύο φορές ταχύτερα από αυτό που υποστηρίζουν παλαιότερες μελέτες, όπως αυτή που δημοσιεύτηκε το 2011 στο περιοδικό Nature και που έδειχνε ότι, σε κανονικές συνθήκες, συμβαίνουν σχεδόν δύο εξαφανίσεις ειδών ανά 10.000 είδη σπονδυλωτών κάθε αιώνα.
Για να υπολογίσουν τον τρέχοντα ρυθμό εξαφάνισης, οι ερευνητές αξιοποίησαν δεδομένα της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), τον οργανισμό που εκδίδει την επίσημη Κόκκινη Λίστα των απειλούμενων ειδών. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, από το 1900 έως σήμερα έχουν εξαφανιστεί σχεδόν 500 σπονδυλόζωα, συγκριτικά με τα εννέα που θα περίμενε κανείς με βάση τον μέσο όρο.
Ουσιαστικά, ο ρυθμός εξαφάνισης είναι συγκρίσιμος με αυτόν που καταγράφηκε στα πέντε προηγούμενα κύματα μαζικής εξαφάνισης. «Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν παραδείγματα ζώων που είναι ουσιαστικά ζωντανοί νεκροί» σχολιάζει ο Δρ Έρλικ. «Θέλουμε να τονίσουμε ότι οι υπολογισμοί μας πιθανότατα υποτιμούν τη σοβαρότητα της κρίσης, αφού στόχος μας ήταν να θέσουμε ένα ρεαλιστικό κατώτατο όριο για τις επιπτώσεις του ανθρώπου στη βιοποικιλότητα» τονίζει η ομάδα του.
Πως καταστρέφει ο άνθρωπος τη γη
Δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής τον Μαρκ Γουίλιαμς παλαιοντολόγο στο πανεπιστήμιο του Λέστερ, αποκάλυψε ορισμένες ιδιαίτερα εντυπωσιακές πληροφορίες. Κατ 'αρχάς, οι εξαφανίσεις ειδών στο παρελθόν έχουν γίνει από μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις οι οποίες δηλητηρίασαν την ατμόσφαιρα και τις θάλασσες, από προσκρούσεις μεγάλων αστεροειδών στον πλανήτη και από την ταχεία αλλαγή του κλίματος. Κανένα από αυτά δεν ισχύει στις μέρες μας – ούτε καν η κλιματική αλλαγή, η οποία εξακολουθεί να είναι μόνο στα αρχικά της στάδια.
Αντ 'αυτού, οι εξαφανίσεις ειδών οφείλονται μόνο σε ένα και μόνο ένα είδος, τον Homo sapiens. Το είδος μας ελέγχει τώρα κάπου μεταξύ 25% και 40% της πρωτογενούς παραγωγικότητας στη Γη. Είναι μια παραγωγή σε μεγάλες περιοχές της γης, η οποία γίνεται με εξόρυξη εκατομμύρια τόνων αζώτου από τον αέρα με τη μέθοδο Haber-Bosch και μεγάλων ποσοτήτων φωσφορικού άλατος από το έδαφος. Αυτές οι «σούπερ-καλλιέργειες» ταΐζονται σε ζώα που εκτρέφονται για ευρεία κατανάλωση. Το μέγεθος αυτής της λειτουργίας είναι ένας μεγάλος λόγος για την τρέχουσα μαζικής εξαφάνισης άλλων οργανισμών.
Ο επιστήμονας Vaclav Smil, του Πανεπιστημίου της Μανιτόμπα, έχει υπολογίσει ότι μόνο κατά μάζα, οι άνθρωποι σήμερα αποτελούν το ένα τρίτο των σπονδυλωτών της γης και τα ζώα που καταναλώνουμε για τροφή - αγελάδες, γουρούνια, πρόβατα - αποτελούν περίπου τα άλλα δύο τρίτα. Όλα τα άγρια ζώα - ελέφαντες, καμηλοπαρδάλεις, τίγρεις και ούτω καθεξής - είναι τώρα λιγότερο από το 5% κατά μάζα. Είναι μια απόδειξη διατηρούμε σε ζωή μόνο αυτά που μπορούμε να καταναλώσουμε!
Οι άνθρωποι αλλάζουν τα πράγματα και με άλλους τρόπους. Η ενέργεια από τη φωτοσύνθεση δεν είναι αρκετή και εξάγουμε φωτοσυνθετική ενέργεια από το έδαφος, όπως υδρογονάνθρακες, σε τεράστιες ποσότητες, για να τη χρησιμοποιήσετε για να τροφοδοτήσουμε τις μηχανές μας. Αυτές οι μηχανές - αυτοκίνητα, αεροπλάνα, υπολογιστές και άλλα πολλά - έχουν, σε συνδυασμό με το ανθρώπινο λογισμικό τους, έχουν ονομαστεί τεχνόσφαιρα από το γεωλόγο Πίτερ Haff του Πανεπιστημίου Duke. Ο ίδιος θεωρεί ότι η τεχνόσφαιρα είναι ένα σύστημα με τη δική του εσωτερική δυναμική (την οποία οι άνθρωποι σήμερα χρησιμοποιούν, αλλά στην πραγματικότητα δεν ελέγχουν) – και είναι ένα παρακλάδι της βιόσφαιρας. Μάλιστα, εξελίσσεται με ταχύτητα φωτός σε σχέση με τη βιολογική εξέλιξη.
Οι πέντε μαζικές εξαφανίσεις των ειδών
Η ζωή πάνω στη Γη εμφανίστηκε πριν περίπου 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, και από τότε συνέβησαν πέντε μαζικοί αφανισμοί των ειδών. Ο πιο τρομερός αφανισμός, που είναι γνωστός ως το Μεγάλο Θανατικό, προκλήθηκε κατά το τέλος της Πέρμιας περιόδου πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια. Τότε, εκτιμάται πως εξαφανίστηκε το 95% όλων των ειδών. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν πως σήμερα βρισκόμαστε στο κατώφλι του έκτου κατά σειρά μαζικού αφανισμού όπου θα εξαφανιστούν περίπου 100.000 είδη.
5η μαζική εξαφάνιση
Περίοδος Όριο Κρητιδικής με Τριτογενής. 66 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα (Καινοζωϊκός Αιώνας)
Πυρηνικός Χειμώνας. Ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις στην περιοχή της σημερινής Ινδίας απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες τέφρας και αερίων. Επιπλέον, ένας μετεωρίτης με διάμετρο 10 χλμ. προσκρούει στη Γη και προκαλεί παγκόσμιο «πυρηνικό χειμώνα» Το 75% όλων των ειδών αφανίζεται.
4η μαζική εξαφάνιση
Περίοδος Όριο Τριαδικής με Ιουρασικής. 200 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα (Μεσοζωϊκός Αιώνας)
Αινιγματικός αφανισμός. Γνωρίζουμε ελάχιστα για το τι συνέβη στα τέλη του Τριαδικού. Η στάθμη της θάλασσας φαίνεται όμως να έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Ίσως να υπήρξε μία έξαρση στην ηφαιστειακή δραστηριότητα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για άνοδο της παγκοσμίας θερμοκρασίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι περί το 80% όλων των ειδών αφανίζεται.
3η μαζική εξαφάνιση
Περίοδος Όριο Πέρμιας με Τριαδικής. 251 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα (Μεσοζωϊκός Αιώνας)
Συντέλεια της Γης. Ένα ηφαίστειο στη Σιβηρία εκτοξεύει 2 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα λάβας. Σκόνη και τέφρα σκιάζουν τον ήλιο και η στάθμη της θάλασσας υποχωρεί, έτσι ώστε μόνο το 13% της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας να καλύπτεται από νερό. Το 95% των ειδών αφανίζεται.
2η μαζική εξαφάνιση
Περίοδος Λιθανθρακοφόρος. 359 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα (Παλαιοζωϊκός Αιώνας)
Παρατεταμένο ψυχορράγημα. Η ζωή περνάει ήδη κρίση για μία μεγάλη περίοδο, καθώς ένα βίαιο συμβάν έχει τερματίσει αιφνίδια το Δεβόνιο. Το κλίμα γίνεται ψυχρότερο και τα φτωχά σε οξυγόνο ύδατα έρχονται στην επιφάνεια. Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι το ψύχος οφείλεται σε πρόσκρουση μετεωρίτη. Το 80% των ειδών αφανίζεται.
1η μαζική εξαφάνιση
Περίοδος Σιλούριος. 444 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα (Παλαιοζωϊκός Αιώνας)
Έλλειψη Οξυγόνου. Το κλίμα αλλάζει από θερμό σε ψυχρό και στην υπερήπειρο Γκοντβάνα σχηματίζονται μεγάλοι παγετώνες. Κατά περιόδους, η στάθμη της θάλασσας πέφτει, ενώ άλλες φορές ύδατα φτωχά σε οξυγόνο ανέρχονται από τα βάθη του ωκεανού. Σχεδόν όλα τα θαλάσσια ζώα επηρεάζονται και το 85% των ειδών αφανίζεται.
