Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Λίγες ώρες αρκούσαν. Λίγες ώρες χωρίς ατελείωτο σκρολάρισμα, χωρίς διαξιφισμούς με αγνώστους, χωρίς πομπώδεις τοποθετήσεις, χωρίς απενοχοποιημένο μπανιστήρι. Χωρίς εντέλει το καταφύγιο ενός κόσμου που γίνεται χειροπιαστός και τρισδιάστατος από το γραφείο της δουλειάς, την ώρα της λούφας, από την οθόνη του κινητού στα μέσα μεταφοράς, στον κατεξοχήν νεκρό χρόνο της καθημερινότητας, από τον καναπέ του σαλονιού, φορώντας ξεχειλωμένες φόρμες και βρόμικες πιτζάμες. Στην πραγματικότητα, δεν ήταν το χρονικό διάστημα της κατάρρευσης του facebook και του Instagram που προκάλεσε αυτή την αίσθηση πρωτόγνωρης αμηχανίας στον περισσότερο κόσμο, αλλά η αβεβαιότητα περί του πότε θα επανέλθει. Κι αν λοιπόν, με έναν τρόπο μαγικό και ουρανοκατέβατο το facebook γινόταν από τη μια στιγμή στην άλλη παρελθόν; Αν το κρασάρισμα δεν ήταν προσωρινό και ξάφνου ένα κομμάτι από τη μοντέρνα ζωή μας βυθιζόταν στο σκοτάδι; Τι θα γινόταν άραγε; Θα παρέλυε ο κόσμος; Θα αλλάζαμε ως άνθρωποι; Θα γινόταν καλύτερη ή χειρότερη η ζωή μας;
Η μία συνιστώσα της υπόθεσης εργασίας που μόλις θέσαμε επί τάπητος είναι, φυσικά, η πραγματιστική σκοπιά του ψηφιακού κόσμου της οικονομίας, της διαφήμισης, του μάρκετινγκ, της εμπορικής (και κάθε άλλου είδους) προώθησης. Σε αυτόν τον τομέα, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Δεν είμαστε, βέβαια, σε θέση να μιλήσουμε με συγκεκριμένα στοιχεία ή με οικονομικά νούμερα -δεν θα είχαμε καμία τέτοια πρόθεση ούτως ή άλλως- αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως θα μιλούσαμε για μια μίνι κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο. Διότι, όπως ξέρουμε όλοι, αμύθητα ποσά επενδύονται από εταιρίες κολοσσούς στο facebook σε διαφημιστικές καμπάνιες, αμέτρητοι άνθρωποι ισχύος και εξουσίας βασίζονται σε αυτό για να προμοτάρουν την ατζέντα τους, αναρίθμητοι επαγγελματίες ανά τον κόσμο το χρησιμοποιούν ως εργαλείο δουλειάς και επικοινωνίας. Χώρια, φυσικά, τους κλυδωνισμούς που θα επέφερε μια εξέλιξη σαν κι αυτή στις αγορές, στα χρηματιστήρια, στις συναλλαγές κτλ.
Από εκεί και έπειτα, υπάρχει και η πιο χειροπιαστή σφαίρα εξέτασης του ζητήματος, που αφορά όλους εμάς, τους απλούς ανθρώπους που χειρίζονται το συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης για μια πλειάδα λόγων (στις επαγγελματικές προεκτάσεις κάναμε ήδη μια μικρή μνεία, το ζητούμενό μας πλέον είναι οι κοινωνικές πτυχές μιας πιθανής κατάρρευσης του facebook). H αλήθεια είναι, πάντως, ότι τις πρώτες ώρες μετά την επαναφορά του facebook, διαβάσαμε πολλά ξεκαρδιστικά ποστ από ανθρώπους που περιέγραφαν το βράδυ που πέρασαν μακριά από τον μπλε διάβολο σαν να επρόκειτο για κάποιο κοσμοϊστορικό γεγονός. Διότι, όπως και να το κάνουμε και όσο και να έχει διεισδύσει το facebook στη ζωή μας, είναι πραγματικά ξεκαρδιστικό να διαβάζεις σχόλια όπως: «Δεν ήταν και τόσο άσχημα. Μίλησα με ανθρώπους γύρω μου. Έβαλα να δω μια ταινία. Άκουσα λίγη μουσική. Δεν θα ήταν και τόσο άσχημα χωρίς το facebook». Ειλικρινά, έχω πάσα επίγνωση της εξάρτησης του σύγχρονου ανθρώπου από τα σόσιαλ μίντια, αλλά αρνούμαι να δεχτώ ότι έξι ώρες χωρίς το ρημάδι οδήγησαν ανθρώπους να στραφούν έμπλεοι δέους και έκπληξης σε αυτονόητες συνήθειες και δραστηριότητες, τις οποίες μάλλον έχουν απαρνηθεί δια παντός για χάρη του ιερού σκρολαρίσματος. Αναλογικά μιλώντας, αν οι ίδιοι άνθρωποι μείνουν μια μέρα από μπαταρία στο κινητό, μάλλον θα καταλήξουν να χορεύουν γυμνοί παγανιστικούς χορούς, με βαμμένα πρόσωπα, αλαλάζοντας ακατάληπτες γλώσσες από το σοκ της ζωής χωρίς κινητό για λίγες ώρες.
Η αλήθεια είναι ότι η χρήση του facebook στην Ελλάδα (πιθανώς και σε άλλες χώρες, αλλά η υποδόρια σύγκριση αφορά τις λιγοστές για τις οποίες ο γράφων έχει εικόνα) είναι πολύπλευρη και πολυμορφική, καθότι δεν εξαντλείται μονάχα στις λειτουργίες που αφορούν την κοινωνικοποίηση, τη γρήγορη επικοινωνία, την ψυχαγωγία, το φλερτ και τις γνωριμίες, αλλά περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό την ανταλλαγή απόψεων, την κατάθεση γνώμης για ζητήματα επικαιρότητας, αλλά και την ενημέρωση για τις τρέχουσες εξελίξεις. Διότι αν καθίσουμε να το καλοσκεφτούμε, είναι αμέτρητα τα συμβάντα και τα γεγονότα τόσο σε εγχώρια όσο και σε παγκόσμια κλίμακα, τα οποία πληροφορούμαστε αρχικά από το facebook και όχι από ενημερωτικά μέσα, τουλάχιστον με τη μορφή του αρχικού ερεθίσματος, το οποίο μας οδηγεί να αναζητήσουμε περισσότερες πληροφορίες στις «αρμόδιες» ιστοσελίδες. Για να το θέσουμε πιο απλά, με ένα χτυπητό παράδειγμα από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν, το 2021 θα ενημερωνόμασταν για ένα αντίστοιχο χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους από το facebook και σε καμία περίπτωση από την τηλεόραση.
Η κάθε γενιά συλλογικά, αλλά και ο κάθε άνθρωπος ατομικά, εντάσσονται στον κόσμο που τους περιβάλλει, σε μια διαδρομή διπλής κατεύθυνσης: όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά διαμορφωνόμαστε από τον κόσμο μας και συγχρόνως διαμορφώνουμε κι εμείς εκείνον. Το facebook, τα σόσιαλ μίντια, αλλά και κάθε πτυχή της τεχνολογικής επανάστασης που έχει συνενώσει τον πλανήτη ολόκληρο μπροστά σε μια οθόνη, έχει θετικές και αρνητικές συνέπειες. Επαφίεται λοιπόν σε εμάς τους ίδιους στο να θέσουμε τα προσωπικά μας όρια, τα δικά μας μέτρα και σταθμά, ανάλογα με τις καταβολές, την αισθητική, αλλά και τις συνθήκες που επικρατούν στη ζωή του καθενός και καθεμίας. Κατά τα λοιπά, δεν ωφελεί σε τίποτα να μεμψιμοιρούμε για τον παράδεισο μιας διαφορετικής, «αναλογικής» ζωής, που έχουμε πλέον ενταφιάσει οριστικά. Κι αν τυχόν έχουμε φτάσει στο σημείο να μην βλέπουμε τους ανθρώπους που αγαπάμε, να μην διαβάζουμε, να μην πηγαίνουμε σινεμά, να μην αθλούμαστε, να μην βολτάρουμε, να βλέπουμε τη φύση μόνο από τις οθόνες, να μην διασκεδάζουμε σε πραγματικό χρόνο με πραγματικούς ανθρώπους, έχοντας παραδοθεί στην ψεύτικη συντροφιά και στην άχρονη χοάνη του facebook, ας το αλλάξουμε πάραυτα. Χωρίς να καταφεύγουμε σε περιττές φαντασιώσεις επιστροφής στο παρελθόν.
