Του Γρηγόρη Μυστιλιάδη
Όπως κάθε Μάρτιο, η «March Madness» έχει και φέτος καταλάβει την Αμερική. Το τελικό τουρνουά του κολεγιακού πρωταθλήματος (NCAA) μπάσκετ προσελκύει χιλιάδες φίλους στα γήπεδα που διεξάγονται τα ματς και εκατομμύρια στις οθόνες των τηλεοράσεων ανά τον κόσμο, ενώ το ενδιαφέρον είναι στα ύψη. Η αλήθεια είναι ότι ο τρόπος που έχουν δομήσει τον αθλητισμό τους οι Αμερικανοί, βασισμένοι δηλαδή στον κολεγιακό αθλητισμό με την επιλογή, έπειτα, να γίνει κάποιος επαγγελματίας αν έχει τα απαραίτητα προσόντα, είναι καθ’ όλα εξαιρετικός: οι νεαροί αθλητές γεύονται τα θετικά και τα αρνητικά της δημοσιότητας από μικρή ηλικία, νιώθουν την πίεση και το άγχος να αποδώσουν ενώ παράλληλα εξελίσσονται ως αθλητές και άνθρωποι σε ένα πανεπιστημιακό περιβάλλον, προτού βάλουν πλώρη για τα εκατομμύρια του επαγγελματικού αθλητισμού.
Οκ, ίσως αυτό το «καθ’ όλα» παραπάνω να το σβήναμε. Δεν είναι όλα αγγελικά πλασμένα, και το μεγαλύτερο οξύμωρο της κατάστασης δεν είναι άλλο από τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Δεκαετίες ολόκληρες, η συζήτηση περιστρέφεται από το μεγαλύτερο πρόβλημα: όλοι οι εμπλεκόμενοι με το κολεγιακό πρωτάθλημα κερδίζουν εκατομμύρια δολάρια, εκτός από τους ίδιους τους παίκτες, που θεωρούνται ερασιτέχνες και απαγορεύεται ρητά να πάρουν και το παραμικρό χρηματικό αντίτιμο. Και όταν λέμε εκατομμύρια, εννοούμε εκατομμύρια: χορηγίες, εισιτήρια, τηλεοπτικά δικαιώματα και η λίστα δεν έχει τέλος.
Ο αντίλογος λέει ότι οι αθλητές λαμβάνουν αποζημίωση, κι αυτή δεν είναι άλλη από τη δωρεάν μόρφωση σε κάποια από τα μεγαλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του πλανήτη. Αυτός ο αντίλογος, όμως, είναι το λιγότερο αστείος. Όλοι γνωρίζουν ότι αυτά τα παιδιά περνάνε μαθήματα χωρίς να πατάνε πολλές φορές ποτέ στις αίθουσες, οι βαθμοί τους βελτιώνονται όσο χρειάζεται για να έχουν δικαίωμα να παίζουν και, σύμφωνα με μαρτυρίες καθηγητών, ορισμένοι φτάνουν μέχρι και τα 20 τους χρόνια χωρίς να ξέρουν καλά καλά να διαβάζουν. Στην ουσία του πράγματος, η συμφωνία των αθλητών – σπουδαστών με τα πανεπιστήμια είναι απλή: οι μεν παίζουν για το πανεπιστήμιό τους αμισθί, προσφέροντάς του προβολή και χρήματα, κερδίζοντας παράλληλα την αναγνωρισιμότητα που τους χαρίζει το NCAA μαζί με την ευκαιρία να γίνουν επαγγελματίες.
Φυσικά, δεν είναι μόνο οι αθλητές που παράγουν έργο χωρίς να πληρώνονται. Είναι σημείο των καιρών. Κάποια στιγμή τα τελευταία 30 χρόνια οι κοινωνίες μας έκριναν ότι είναι αποδεκτό να μην πληρώνονται οι νέοι άνθρωποι για τη δουλειά που κάνουν. Αυτός ο ωραίος θεσμός της «πρακτικής άσκησης» (internship) στην Αμερική είναι το πιο ταιριαστό παράδειγμα. Νέοι άνθρωποι που δουλεύουν σε εταιρείες αμισθί, υποτίθεται για να συλλέξουν εμπειρίες και παραστάσεις, επί της ουσίας με την ελπίδα να εντυπωσιάσουν τον εργοδότη και να κερδίσουν την πρόσληψή τους. Και μέχρι να γίνει αυτό, παρέχουν τις υπηρεσίες τους τζάμπα. Οι στατιστικές στις Η.Π.Α. είναι ιδιαιτέρως γλαφυρές, και λένε ότι το 1980 το ποσοστό των νέων ανθρώπων που έμπαιναν στη διαδικασία να κάνουν internship ήταν κάπου 3%. Σήμερα, ξεπερνά το 80%.
Όσον αφορά τον κολεγιακό αθλητισμό, τουλάχιστον, φαίνεται να ήρθε το πλήρωμα του χρόνου. Σε μια απόφαση που έχει πυροδοτήσει σάλο και αναμένεται να αλλάξει τα πάντα, η αρμόδια ομοσπονδιακή υπηρεσία (National Labor Relations Board) έκρινε ότι οι αθλητές του φούτμπολ του κολεγίου του Northwestern, που έκαναν την αίτηση να συγκροτήσουν Ένωση, έχουν κάθε δικαίωμα να το κάνουν, με βάση τον εργασιακό νόμο! Και, κυρίως, ότι εμπίπτουν σε αυτόν. Όπως ήταν λογικό, πολλά πανεπιστήμια έσπευσαν να κάνουν γνωστή την πρόθεση να ασκήσουν έφεση στην απόφαση. Ο Πίτερ Ορ, ωστόσο, Πρόεδρος της NLRB, τάχθηκε ανοιχτά στο πλευρό των αθλητών: «Είναι πασιφανές ότι τα πανεπιστήμια δίνουν υποτροφίες στους αθλητές όχι για τις ακαδημαϊκές τους ικανότητες, αλλά για τα αθλητικά τους προσόντα. Ειδικότερα για το Northwestern, η περίπτωση του οποίου είναι αυτή που εξετάστηκε, φάνηκε ότι οι αθλητές δεν είχαν καν το δικαίωμα να χάσουν κάποια προπόνηση της ομάδας για να ασχοληθούν με τα μαθήματά τους και, όσο κι αν προσπαθήσαμε, δεν βρήκαμε την παραμικρή απόδειξη για το αντίθετο». Με λίγα λόγια, οι νεαροί αθλητές είναι εκεί όχι για να σπουδάσουν, αλλά για να παίξουν μπάσκετ, φούτμπολ ή οτιδήποτε άλλο θα φέρει φήμη και χρήματα στο πανεπιστήμιο. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να θεωρούνται επαγγελματίες και να πάρουν κομμάτι από την πίτα των εκατομμυρίων του κολεγιακού αθλητισμού.
Στο παρελθόν, δεν ήταν λίγες οι φορές που ακούστηκαν σκέψεις για απεργίες των αθλητών των κολεγίων. Σίγουρα, αν γινόταν κάτι τέτοιο θα αναγκαζόταν το NCAA να ασχοληθεί με το θέμα περισσότερο. Όμως, όπως και σε κάθε κλάδο, με βάση τη συγκυρία της εποχής και το ρίσκο της τιμωρίας που θα έπρεπε να πάρει ένα νέο παιδί για να κάνει κάτι τέτοιο (με κίνδυνο να τιμωρηθεί και να χάσει την ευκαιρία για ένα επαγγελματικό συμβόλαιο που μπορεί να διασφαλίσει άμεσα το μέλλον το δικό του και της οικογένειάς του), ασφαλώς και αυτή δεν ήταν και δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση. Αυτό που οι νεαροί αθλητές χρειάζονται, είναι κάποιον να μιλήσει για αυτούς, να βγει μπροστά και να διεκδικήσει για λογαριασμό τους το μερίδιο και την αποζημίωση που τους αναλογεί. Ίσως η Ένωση του Northwestern να είναι το πρώτο, σίγουρο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Και ίσως, μετά από δεκαετίες ολόκληρες ενός διονυσιακού οργίου εκατομμυρίων, βουτηγμένου στον ιδρώτα άλλων, το NCAA αναγκαστεί επιτέλους να πληρώσει.
