Του Γρηγόρη Μυστιλιάδη
Θυμάμαι μια έξυπνη και αστεία φωτογραφία που είχα δει παλιότερα στο διαδίκτυο και μου έμεινε. Σε μια αρένα στην Αρχαία Ρώμη, ένας μονομάχος ξαπλωμένος στο χώμα και ένας άλλος να στέκεται από πάνω του, με το πόδι στο στήθος του και ένα ξίφος να σημαδεύει το λαιμό. Το μήνυμα που τη συνόδευε, έγραφε: «Η μόνη περίπτωση στην ιστορία που ένα Like μπορούσε να σώσει μια ζωή», αναφερόμενο φυσικά στην ομοιότητα της κίνησης του Αυτοκράτορα με τον αντίχειρα προς τα πάνω, που χάριζε τη ζωή στον μονομάχο, και του εικονιδίου που χρησιμοποιείται κατά κόρον στο Facebook. Αυτό που ήθελε να στηλιτεύσει, προφανώς, ο άγνωστος δημιουργός, ήταν την ψευδαίσθηση κοινωνικού και ανθρωπιστικού έργου που διακατέχει τους χρήστες του διαδικτύου που συρρέουν σε σελίδες με τίτλο όπως «500.000 Likes για την διάσωση των παιδιών του τάδε χωριού στη δείνα χώρα της Αφρικής».
Πολύ ωραία, το ξεκαθαρίσαμε αυτό. Τα Social Media και το διαδίκτυο γενικότερα δεν οπλοφορούν και δεν διαθέτουν στρατιωτικές δυνάμεις. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να σώσουν μια ζωή. Μπορούν, όμως, να κάνουν το next best thing. Να πιέσουν, δηλαδή, μέσω της κοινής γνώμης, εκείνους που μπορούν. Ή τουλάχιστον να νιώσουν ότι το κάνουν. Προφανώς όλοι οι χρήστες του διαδικτύου δεν έχουν την ίδια δύναμη, αφού δεν έχουν ούτε την ίδια δυναμική/δημοφιλία ούτε την ίδια αξιοπιστία. Άλλο να είσαι celebrity, συγγραφέας ή δημοσιογράφος, και άλλο ένας 17χρονος μαθητής Λυκείου. Ακόμα όμως και μια μικρή, ασήμαντη ενέργεια, όπως μια φωτογραφία ή μια κοινοποίηση μιας είδησης μπορεί πλέον να κάνει διαφορά, όσο μικρή κι αν είναι αυτή. Να ενημερώσει κι άλλους, και να συμβάλει στην εδραίωση, επιτέλους, μιας παγκόσμιας, πανανθρώπινης κοινωνικής συνείδησης. 100 χρόνια πριν οι άνθρωποι στην πόλη μας δεν έδιναν δεκάρα για το τι μπορεί να συμβαίνει σε μια μακρινή γωνιά του κόσμου. Σήμερα, μπορεί δεκάρες ακόμα να μην βγαίνουν από την τσέπη μας, αλλά τουλάχιστον νιώθουμε. Και μας νοιάζει. Είναι, κι αυτό, κάτι.
Έμαθα για τα όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στη Νιγηρία με τη δράση της Μπόκο Χαράμ από μια φωτογραφία που κοινοποίησε μια φίλη μου στο Facebook. Με σόκαρε κυριολεκτικά το ότι δεν γνώριζα. Όχι για το συγκεκριμένο περιστατικό, αλλά για την εν γένει κατάσταση με τη συγκεκριμένη ομάδα στην περιοχή. Εν τάχει, για τους μη γνωρίζοντες, πρόκειται για μια τρομοκρατική οργάνωση ισλαμικών πεποιθήσεων που δρα στη Νιγηρία, το Νίγηρα και το Βόρειο Καμερούν, διεξάγοντας ένα συνεχές, ακούραστο Τζιχάντ. Στις δραστηριότητές της περιλαμβάνονται κάθε είδους επιθέσεις απέναντι σε οτιδήποτε εκφράζει ή εκπροσωπεί το χριστιανισμό ή το δυτικό κόσμο. Βόμβες σε εκκλησίες και σχολεία, σφαγές αμάχων, απαγωγές. Όλο το πακέτο. Λίγες μέρες πριν, στην τελευταία τους «επίσκεψη» στο Τσιμπόκ της Βόρειας Νιγηρίας, εκτέλεσαν μερικές εκατοντάδες αμάχων, πυρπόλησαν το αστυνομικό τμήμα και απήγαγαν σχεδόν 300 νεαρά κορίτσια, μια συνηθισμένη πλέον τακτική που έχει σκοπό να πουληθούν τα κορίτσια σε άλλες χώρες ως σύγχρονες σκλάβες για να χρηματοδοτήσουν την οργάνωση.
Ακολούθησε παγκόσμια κατακραυγή. Οι Η.Π.Α. προσφέρθηκαν να αποστείλουν βοήθεια με ειδικούς που θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα μέλη της οργάνωσης και να ελευθερώσουν τα απαχθέντα κορίτσια, την οποία η Νιγηρία αποδέχτηκε, ενώ και η Βρετανία δηλώνει έτοιμη να στείλει στη χώρα ομάδες κομάντος (η φημισμένη SAS) για να συμμετάσχουν στην επιχείρηση, «αρκεί να το ζητήσει η Νιγηρία». Παράλληλα, όπως προαναφέρθηκε, τα ΜΜΕ πήραν φωτιά, ενώ στο θέμα μπήκαν γρήγορα και πολλοί διάσημοι και σημαντικοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, τη στιγμή που το #bringbackourgirls (φέρτε πίσω τα κορίτσια μας) έγινε το πιο «καυτό» θέμα στα Social Media.
Όλα αυτά καλά, όμως υπάρχει μια λεπτομέρεια: η Μπόκο Χαράμ δεν «γεννήθηκε» χτες. Τρομοκρατεί την περιοχή για πάνω από 10 χρόνια τώρα, έχοντας ιδρυθεί το 2002. Υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνη για περισσότερες από 10.000 δολοφονίες. Και εμείς τη μαθαίνουμε τώρα. Υποθέτω βέβαια ότι πάλι καλά, αν σκεφτούμε ας πούμε ότι η Χίλαρι Κλίντον, η οποία την εβδομάδα που πέρασε καταδίκασε κατηγορηματικά τη δράση της Μπόκο Χαράμ και τόνισε ότι είναι υψίστης σημασίας η άμεση αντίδραση στα εγκλήματά της, αρνήθηκε, 3 μόλις χρόνια πριν, όταν διατελούσε Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α., να συμπεριλάβει την οργάνωση στη λίστα με τις τρομοκρατικές οργανώσεις ανά τον κόσμο, παρά τις παραινέσεις του FBI, της CIA και δεκάδων γερουσιαστών. Δεν γνώριζε μάλλον τότε η κ. Κλίντον, όπως δεν γνώριζαν και οι περισσότεροι. Ή, απλούστερα, ο πόνος της Νιγηρίας δεν ένοιαζε κανέναν.
Εγείρεται έτσι το θεμελιώδες ερώτημα: Γιατί τώρα; Γιατί ξαφνικά όλη αυτή η αντίδραση, όλη αυτή η ευαισθητοποίηση από την παγκόσμια κοινή γνώμη; Έπρεπε να δούμε φωτογραφία της Μισέλ Ομπάμα να κρατά πλακάτ με το #bringbackourgirls για να δούμε τι συμβαίνει; Είναι αλήθεια ενδιαφέρον το γιατί ξεκίνησε τώρα όλη αυτή η κινητοποίηση, ενώ η περιοχή μαστίζεται από τη βία και τις φρικαλεότητες της Μπόκο Χαράμ για μια δεκαετία.
Προφανώς και μετράει το μέγεθος. Κανείς δεν έδινε σημασία σε σποραδικές επιθέσεις με μερικές απαγωγές. Στην τελική, μακριά από μας είναι, εκεί είναι Αφρική, δεν είναι τίποτα καινούργιο, ασ’ τους να σκοτώνονται και άλλαξε κανάλι. Όταν όμως το θηρίο αποθρασύνεται, κάποιοι επιτέλους σοκάρονται. Όταν απαγάγεις 300 κορίτσια, ακόμα και για τα δικά σου τερατώδη μέτρα και σταθμά, το παρακάνεις. Το σοκ μιας τέτοιας ενέργειας είναι μεγάλο, και ο προβολέας που θα πέσει να το καλύψει ακόμα μεγαλύτερος.
Ο βασικός λόγος, όμως, είναι οι ίδιοι οι Νιγηριανοί. Η νωθρή αντίδραση της κυβέρνησής τους, η παγκόσμια αδιαφορία για το ζήτημα και η άρνηση του λαού της Νιγηρίας να συνεχίσει να ανέχεται και το ένα και το άλλο. Οι Νιγηριανοί είπαν «αρκετά» και πήραν την κατάσταση στα χέρια τους. Διαμαρτυρήθηκαν σε ΜΜΕ του εξωτερικού, έβγαλαν το θέμα όσο μπορούσαν έξω από τα σύνορα της χώρας, κατέκλυσαν το διαδίκτυο με το #bringbackourgirls. Μην υποτιμάτε την ανάγκη των δυτικών ανθρώπων να νιώσουν ότι κάνουν το χρέος τους απέναντι στην Αφρική.
Όλη αυτή η διαδικασία κινητοποίησε τους Νιγηριανούς σε όλο τον κόσμο. Η διασπορά της χώρας δεν είναι μικρή, και η Νιγηριανή κοινότητα είναι πολύ σημαντικό μέγεθος ιδιαίτερα στις Η.Π.Α. Όλοι αυτοί πίεσαν, φώναξαν, ευαισθητοποιήθηκαν και ενημέρωσαν. Κι έτσι, παρά τις ανύπαρκτες ουσιαστικά ενέργειες μια ανάλγητης κυβέρνησης, τώρα ίσως να μπορούν να ελπίζουν σε κάτι. Ίσως κάποιες οικογένειες καταφέρουν όντως να βιώσουν το μέχρι πρότινος αδιανόητο και να ξαναδούν τα κορίτσια τους. Αν το καλοσκεφτείς, κάποιος είχε την ιδέα για το «#bringbackourgirls», το έβαλε στο Twitter, τράβηξε την προσοχή πρώτα λίγων, έπειτα πολλών, και ένα μήνα μετά οι Βρετανοί κομάντο ετοιμάζονται να μεταβούν στη Νιγηρία για να κυνηγήσουν την Μπόκο Χαράμ. Θέλω να πω, όταν στην εποχή μας το όχημα που λέγεται διαδίκτυο είναι διαθέσιμο και βρυχάται, αρκεί μια συλλογική προσπάθεια. Αρκεί μια φωνή. Αρκεί να μας νοιάζει.
