Του Γρηγόρη Μυστιλιάδη
Ο Έρικ Γκάρνερ ήταν ένας 44χρονος κάτοικος της Νέας Υόρκης. Μαύρος, αν αυτό έχει κάποια σημασία, που απ’ ότι φαίνεται έχει. Στις 17 Ιουλίου, δύο αστυνομικοί σταμάτησαν τον Γκάρνερ σε έναν δρόμο του Στέιτεν Άιλαντ, με την υποψία ότι πουλούσε τα λεγόμενα «loosies», μεμονωμένα δηλαδή τσιγάρα από λαθραία πακέτα. Εκείνος αρνήθηκε την κατηγορία και δήλωσε ότι «κουράστηκε να τον παρενοχλούν οι αστυνομικοί». Τότε, οι δύο αστυφύλακες κινήθηκαν να τον συλλάβουν. Ο Γκάρνερ φέρεται να σήκωσε τα χέρια του ψηλά και να είπε «μην με ακουμπάτε». Ο ένας από τους δύο αστυνομικούς, ο 29χρονος Ντάνιελ Πανταλέο, τον πλησίασε από πίσω και με λαβή στο λαιμό τον έριξε στο έδαφος και τον ακινητοποίησε. Η συγκεκριμένη λαβή είναι γνωστή και ως «chokehold», και «δουλεύει» ακριβώς επειδή φράζει την αναπνευστική οδό του υπόπτου αναγκάζοντάς τον να παραδοθεί. Για ευνόητους λόγους, η Αστυνομία έχει επίσημα απαγορεύσει τη χρήση της. Το περιστατικό καταγράφηκε σε βίντεο, όπου καθώς ο Γκάρνερ έχει πέσει στο πεζοδρόμιο ακούγεται 11 φορές να λέει «I can’t breathe» («Δεν μπορώ να αναπνεύσω»). Ο Γκάρνερ παθαίνει καρδιακή προσβολή και, μια ώρα αργότερα, αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο. Οι αστυνομικοί που τον συνέλαβαν δεν του παρείχαν καρδιοαναπνευστική βοήθεια, καθώς δήλωσαν πως, αν και λιπόθυμος, ανέπνεε κανονικά.
Παρά το γεγονός ότι οι γιατροί που εξέτασαν το σώμα του Γκάρνερ κατέληξαν ότι η καρδιακή προσβολή που προκάλεσε το θάνατό του ήταν αποτέλεσμα της πίεσης που ασκήθηκε στο λαιμό του κατά τη σύλληψη σε συνδυασμό με την κακή κατάσταση της υγείας του (έπασχε από άσθμα και είχε καρδιακά προβλήματα), το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε στις 3 Δεκεμβρίου να μην παραπέμψει καν σε δίκη τον αστυφύλακα Πανταλέο. Με νωπές ακόμα τις μνήμες της εκτέλεσης του Μάικλ Μπράουν στο Φέργκιουσον και της απόφασης να μην παραπεμφθεί σε δίκη ούτε ο Ντάρεν Ουίλσον, ο αστυνομικός που τον πυροβόλησε, η αθωωτική απόφαση για τον Πανταλέο πυροδότησε νέο κύμα αντιδράσεων και διαδηλώσεων στην Αμερική. Η πιο οργανωμένη εξ αυτών, ήταν η καμπάνια με μότο τα τελευταία λόγια του Γκάρνερ: «I can’t breathe».
Στις 6 Δεκεμβρίου, στον αγώνα μπάσκετ των Σικάγο Μπουλς με τους Γκόλντεν Στέιτ Ουόριορς για το ΝΒΑ, ο σούπερ σταρ της ομάδας του Σικάγο, Ντέρικ Ρόουζ, εμφανίστηκε στο ζέσταμα φορώντας ένα μαύρο μπλουζάκι που έγραφε «I can’t breathe», εκφράζοντας έτσι την αντίδρασή του για την απόφαση να μην παραπεμφθεί σε δίκη ο Πανταλέο και την αποδοκιμασία του για τις ολοένα και αυξανόμενες περιπτώσεις αστυνομικής βίας εναντίον μαύρων, που μένουν μάλιστα ατιμώρητες. «Δεν ήταν κανενός ιδέα συγκεκριμένα, συζήτησα το θέμα με ορισμένους φίλους μου και αποφάσισα να φορέσω αυτό το μπλουζάκι, για να δείξω τη στήριξή μου σε έναν σκοπό. Μεγαλώνοντας, έβλεπα βία γύρω μου καθημερινά. Βλέπουμε όλοι τι μπορεί να γίνει. Αν μη τι άλλο, ίσως μπορέσουμε έτσι να αλλάξουμε τη στάση και τη νοοτροπία των παιδιών, τουλάχιστον, ώστε να ξεκινήσει η αλλαγή σε αυτή τη χώρα με τη γενιά που έρχεται», δήλωσε ο Ρόουζ.
Το παράδειγμά του ακολούθησαν και άλλα μεγάλα ονόματα του αθλήματος τις μέρες που ακολούθησαν. Το μαύρο μπλουζάκι φόρεσαν μεταξύ άλλων και οι Λεμπρόν Τζέιμς, Κόμπι Μπράιαντ, Κάιρι Ίρβινγκ, Ντάμιεν Λίλαρντ και Ντερόν Ουίλιαμς. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μεγάλοι σταρ του ΝΒΑ δεν διστάζουν να πάρουν θέση σε ένα ζήτημα με σαφείς πολιτικές προεκτάσεις, και ασφαλώς δε θα είναι και η τελευταία. Η πρωτοβουλία των συγκεκριμένων παικτών αφήνει έτσι ένα παράθυρο αισιοδοξίας, σε ένα χώρο που μοιάζει, έστω και ασθμαίνοντας, να αντιστέκεται ακόμα στο στερεότυπο του υπεραθλητή – μαριονέτα των χορηγών, των ιδιοκτητών και του μάρκετινγκ. Στον αντίποδα, αλγεινή εντύπωση άφησε η αντίδραση του Κομισάριου του ΝΒΑ, Άνταμ Σίλβερ, ο οποίος κατόρθωσε να «ακυρώσει» την εξαιρετική στάση που κράτησε μερικούς μήνες πριν, στην υπόθεση ρατσιστικών σχολίων του τότε ιδιοκτήτη των Κλίπερς, Ντόναλντ Στέρλινγκ, εξαναγκάζοντας τον να αποχωρήσει από την ομάδα και τη Λίγκα. Ερωτηθείς για την πρωτοβουλία του Ρόουζ, λοιπόν, ο Σίλβερ απάντησε: «Σέβομαι τον Ντέρικ Ρόουζ και τους υπόλοιπους παίκτες που ένιωσαν την ανάγκη να εκφράσουν την άποψή τους πάνω σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα, αλλά θα προτιμούσα να έμεναν πιστοί στον κώδικα ενδυμασίας που προβλέπει ο κανονισμός…» Τουλάχιστον, το ΝΒΑ κράτησε τα προσχήματα και δεν τιμώρησε με πρόστιμο τους εν λόγω αθλητές, ακολουθώντας το παράδειγμα της αντίστοιχης Λίγκας του φούτμπολ, του NFL, που δεν τιμώρησε τους αθλητές που, διαμαρτυρόμενοι για την απόφαση να μην παραπεμφθεί σε δίκη για τη δολοφονία του Μάικλ Μπράουν ο Ντάρεν Ουίλσον, είχαν εμφανιστεί φορώντας μπλουζάκια με το σύνθημα «Hands Up, Don’t Shoot» (Χέρια ψηλά, μην πυροβολείτε).
Ανεξάρτητα με το αν μιλάμε για την Αμερική ή την Ευρώπη, οι αθλητές παραμένουν τα μεγαλύτερα πρότυπα για τη νεολαία. Ακόμα κι αν πολλές φορές τα τεράστια συμβόλαια, οι μεγάλες συμφωνίες με χορηγούς και ο στυγνός επαγγελματισμός προκαλούν το κοινό αίσθημα, χρειαζόμαστε στη ζωή μας ήρωες, ανθρώπους που υπερβαίνουν αυτό που οι υπόλοιποι αντιλαμβανόμαστε ως «δυνατό», και στη μικρή μας ηλικία οι ήρωες αυτοί δεν μπορεί παρά να είναι οι μεγάλοι σταρ του Αθλητισμού. Στην Αμερική, ο Ρόουζ και οι υπόλοιποι συνεχίζουν να δείχνουν το δρόμο, ξεκαθαρίζοντας το αυτονόητο: ότι οι άνθρωποι που θέλουν να είναι (και να λογίζονται ως) πρότυπα δεν μπορούν να μένουν απαθείς και αμέτοχοι. Και ότι είναι και κάποιες βραδιές, μέσα στο λαμπερό τους κόσμο, που ο «κώδικας ενδυμασίας» μπορεί να πάει να…
