Του Γιώργου Καλλίνη
Βιρούνγκα. Το πρώτο εθνικό πάρκο της Αφρικής, δημιουργήθηκε στο Κονγκό το 1925. Σήμερα, μετά από 90 χρόνια, φαίνεται να αποτελεί το τελευταίο σπίτι των ορεσίβιων γοριλλών, οι οποίοι είναι είδος προς εξαφάνιση. Δεν έφταναν οι ατελείωτοι εμφύλιοι στο Κονγκό, ούτε το κυνήγι των γοριλλών από κυνηγούς.
Είναι και το κυνήγι του κέρδους από τις πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες θέλουν να εκμεταλλευτούν τα ορυκτά καύσιμα τις περιοχής, αδιαφορώντας για την τύχη και του συγκεκριμένου είδους προς εξαφάνιση, αλλά και για την επιβίωση του πάρκου της Βιρούνγκα που συντηρεί τον τοπικό πληθυσμό.
Τα κοιτάσματα πετρελαίου και τα ορυκτά καύσιμα της περιοχής μετατράπηκαν σε εφιάλτη και για τους κατοίκους και την πανίδα τις συγκεκριμένης χώρας. Πόσο διαφορετική είναι αυτή η αδηφάγα εκμετάλλευση της γης στην Αφρική, από ότι συμβαίνει στις Σκουριές ή σε οποιοδήποτε άλλο -πλούσιο σε ορυκτά- μέρος της γης;
Από τις Σκουριές ως τη Βιρούνγκα, το πλαστό δίλημμα που θέτουν οι εταιρείες και οι περισσότερες κυβερνήσεις είναι το ίδιο: Επειδή χρειαζόμαστε περισσότερα λεφτά για το κράτος και τους πολίτες, αυτό που θα μας εξασφαλίσει το μεγαλύτερο κέρδος είναι η εκμετάλλευση της γης και η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων. Για αυτό λοιπόν, όσο πιο γρήγορα πάνε περίπατο οι περιβαλλοντικές ανησυχίες τόσο το καλύτερο. Συνήθως το παραπάνω δίλημμα συνοδεύεται από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, από ένα επιχείρημα τύπου «εδώ δεν έχουμε να φάμε θα ασχολούμαστε με δέντρα και γορίλλες;».
Υπάρχουν τρία σενάρια για τον μη άμεσα ενδιαφερόμενο. Α) Θα στηρίξεις μια επιτηρούμενη -από διεθνείς και εθνικές ανεξάρτητες αρχές- εκμετάλλευση του εδάφους, με την καλή πίστη ότι θα φτάσουν λίγα λεφτά στον κρατικό μηχανισμό και μετά στους πολίτες. Β) Θα στηρίξεις μια άλλου είδους εκμετάλλευση, η οποία παρότι δεν θα είναι το ίδιο κερδοφόρα, δεν θα καταστρέφει το περιβάλλον. Αυτή η αξιοποίηση θα μπορούσε να αφορά την τουριστική εκμετάλλευση ή την περιβαλλοντική αξιοποίηση, όπως π.χ. με ένα πάρκο για προστατευόμενα είδη. Γ) Είσαι υπέρ της αξιοποίησης του εδάφους, ανεξάρτητα με το περιβαλλοντικό κόστος.
Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε σε όλο τον κόσμο. Οι ρύποι αυξάνονται, οι διεθνείς συμφωνίες για το περιβάλλον καταπατούνται, οι επιστήμονες ουρλιάζουν ότι ο πλανήτης καταστρέφεται με γοργούς ρυθμούς. Οι περισσότερες εταιρείες δεν σέβονται τους κανόνες και μολύνουν το περιβάλλον, τις περισσότερες φορές χωρίς να το μαθαίνει το ευρύ κοινό. Εκτός φυσικά αν κάποιος γενναίος αποφασίσει να το κάνει ντοκιμαντέρ για να ευαισθητοποιήσει. Δεν υποτιμούμε την ευαισθητοποίηση, ίσα ίσα. Στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ «Βιρούνγκα», ο διευθυντής του πάρκου εξηγούσε ότι το μεγαλύτερο όπλο που έχουν, δεν είναι το αυτόματο στον ώμο, αλλά το βίντεο που θα τραβήξουν με τις παράνομες δραστηριότητες της βρετανικής εταιρείας για να το στείλουν στις βρετανικές εφημερίδες. Όντως μετά τη δημοσιοποίηση του θέματος, η εταιρεία σταμάτησε τις εργασίες. Μέχρι να έρθει η επόμενη.
Η κρυφή επιλογή στο παραπάνω δίλημμα είναι να μη στηρίξεις καμία εκμετάλλευση, παρά μόνο το δικαίωμα των ντόπιων να ζουν από τη φύση. Δηλαδή, να αλλάξεις όλο το μοντέλο παραγωγής και στη συνέχεια το οικονομικό σύστημα. Μια τέτοια συθέμελη αλλαγή για πολλά χρόνια ακούγονταν ως ακραία ή ουτοπική. Όμως σήμερα το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής καταστροφής ως αποτέλεσμα του υπάρχοντος οικονομικού συστήματος, είναι στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Στο τελευταίο βιβλίο της πασίγνωστης ακτιβίστριας Ναόμι Κλάιν, μπαίνει στο στόχαστρο ο κύριος λόγος πίσω από την κλιματική αλλαγή και καταστροφή: Ο καπιταλισμός, ο οποίος βρίσκεται σε πόλεμο με τον πλανήτη μας. Για πρώτη φορά λοιπόν, μια τόσο διάσημη και επιτυχημένη συγγραφέας, κατονομάζει τον εχθρό και καλεί σε δράση τώρα πριν είναι αργά. Αν, πάλι, το μήνυμα φτάσει σε εκατομμύρια αυτιά, είναι σίγουρα ένα πρώτο πολύ καλό βήμα για να επαναπροσδιοριστεί η συζήτηση και τα βήματα της κοινωνικής αντίδρασης.
