Του Γρηγόρη Μυστιλιάδη
Στο βιβλίο του «Η Γητεύτρα της Φλωρεντίας», ο εξαιρετικός Σαλμάν Ρούσντι περιγράφει μια συζήτηση ανάμεσα στον Αυτοκράτορα και τον Πρώτο Υπουργό του, τον Μπιρμπάλ, για να καταδείξει την ευστροφία και τη σοφία του τελευταίου: «Αν ήσουν άθεος, Μπιρμπάλ», προκάλεσε ο Αυτοκράτορας τον Πρώτο του Υπουργό, «τι θα έλεγες στους αληθινούς πιστούς όλων των μεγάλων θρησκειών του κόσμου;» Ο Μπιρμπάλ ήταν βραχμάνος από την Τριβικραμπούρ, αλλά απάντησε ανενδοίαστα: «Θα τους έλεγα ότι κατά τη γνώμη μου είναι όλοι άθεοι επίσης. Εγώ απλώς πιστεύω σε έναν θεό λιγότερο από τον καθένα τους». «Πώς αυτό;» ρώτησε ο Αυτοκράτορας. «Όλοι οι αληθινοί πιστοί έχουν βάσιμους λόγους να μην πιστεύουν σε κανέναν θεό εξόν από τον δικό τους», είπε ο Μπιρμπάλ, «κι έτσι αυτοί είναι που, ανάμεσά τους, μου δίνουν όλους τους λόγους που χρειάζομαι για να μην πιστεύω σε κανέναν».
Κάτι τέτοιες λεξούλες και φράσεις γραμμένες από το χέρι του μεγάλου Ινδού προβοκάτορα είναι που ζωγράφισαν φαρδύ πλατύ έναν στόχο στην πλάτη του και τον ανάγκασαν να κρύβεται για χρόνια, καθώς κάθε φανατικός ισλαμιστής έβλεπε το κεφάλι του σαν εισιτήριο Α’ θέσης για τον παράδεισο. Κοντολογίς, σύμφωνα με τον υπέροχο Μπιρμπάλ, οι αποστάσεις μεταξύ των θρήσκων και των άθεων δεν είναι και τόσο μεγάλες όσο αμφότερες οι παρατάξεις θέλουν να πιστεύουν. Αυτό που καταστρέφει την ισορροπία και τη συνύπαρξη είναι ο φανατισμός, και φανατικοί, δυστυχώς, υπάρχουν ανάμεσα και στους δύο, ακόμα και αν ο αριθμός τους μεταξύ των τάξεων της κάθε θρησκείας είναι αισθητά μεγαλύτερος.
Όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή, πρέπει να ασχοληθούμε και πάλι με εκείνο το αεροπλάνο που κάνει βόλτα μέχρι την Ιερουσαλήμ και γυρνάει με το Άγιο Φως. Φέτος, έχουμε έναν λόγο παραπάνω, αφού η Ένωση Άθεων (η οποία μέχρι προχτές ούτε που γνώριζα ότι υπήρχε) έστειλε επιστολή προς κάθε αρμόδια Αρχή ζητώντας να σταματήσει να γίνεται η μεταφορά αυτή με έξοδα της πολιτείας.
Ας ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα. Δεν είμαι θρήσκος, ωστόσο δεν έχω την παραμικρή πρόθεση να δείξω ασέβεια απέναντι στο αναφαίρετο δικαίωμα του διπλανού μου να πιστεύει σε όποιον θεό επιθυμεί. Δεν πιστεύω ότι το Φως που έρχεται από την Ιερουσαλήμ είναι θαύμα που βγαίνει μέσα από τον βράχο, ούτε ότι κάθε εκκλησία στην Ελλάδα έχει πάρει το φως κολλώντας ένα κεράκι στη συγκεκριμένη λαμπάδα, εν μέρει κατά τον ίδιο τρόπο που είναι αδύνατο να είναι όλα αυτά τα σταυρουδάκια ανά την υφήλιο φτιαγμένα από το Τίμιο Ξύλο. Και όσο για το αίτημα της Ένωσης Άθεων; Συμφωνώ.
Από κει κι έπειτα, νομίζω ότι θα έπρεπε κάποια στιγμή να δείξουμε και κάποια σημάδια ψυχραιμίας ως λαός. Σε μια πρόχειρη βόλτα στο ίντερνετ, άθεοι γελοιοποιούν και ειρωνεύονται την πίστη των θρήσκων ανθρώπων (και προσοχή, δεν αναφέρομαι στην Εκκλησία της Ελλάδας και τις πράξεις της, αναφέρομαι στην πίστη), ενώ πιστοί καταφέρονται με αισχρούς χαρακτηρισμούς εναντίον των άθεων. Το ζήτημα της πίστης είναι κάτι προσωπικό και καλό θα είναι να μένει έτσι. Ουδείς έχει δικαίωμα να ξεκινά μοναχική σταυροφορία ούτε για να αναγκάσει κάποιον να γίνει ευσεβής, ούτε για να γελοιοποιεί κάποιον που πιστεύει. Δυστυχώς, μερικούς αιώνες μετά τον Μεσαίωνα, εξακολουθούμε να ζούμε στη χώρα της Ευρώπης που, όσον αφορά την ελευθερία των απόψεων, προσομοιάζει περισσότερο από κάθε άλλη σε τακτικές και αντιλήψεις Μέσης Ανατολής. Ταλιμπανίζουμε επικίνδυνα.
Και μιας και μέσα από τα κείμενά μου έχω μιλήσει ουκ ολίγες φορές για την Εκκλησία, για την οποία δεν έχω και την καλύτερη άποψη, ίσως είναι ώρα να δούμε και την άλλη πλευρά. Η Εκκλησία είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ασφαλώς και θα πρέπει να κρίνεται για τις πράξεις, τις τακτικές και τα λεγόμενα των μελών της αλλά και του οργανισμού ως ολότητα. Η Εκκλησία, όχι η πίστη. Μπορούμε να διαφωνούμε όσο θέλουμε με τα όσα λέει ο κάθε Άνθιμος, μπορούμε να ζητούμε διαχωρισμό Εκκλησίας – κράτους και να έχουμε και δίκιο. Από την άλλη, δεν μπορούμε να ειρωνευόμαστε την πίστη κάποιου, εφόσον φυσικά δεν μας ενοχλεί, δεν καταπιέζει τα δικαιώματά μας. Το ίδιο όπως ένα πιστός δεν μπορεί να βρίζει ή να χαρακτηρίζει κάποιον απλά επειδή είναι άθεος, όσο οι πεποιθήσεις του και οι πράξεις που εκπορεύονται από αυτές δεν τον ενοχλούν. Σε μια ελεύθερη κοινωνία, ο καθένας μπορεί και πρέπει ελεύθερα να πιστεύει ό,τι θέλει.
Στο προκείμενο, ωστόσο, καλό θα είναι κάποια στιγμή να σταματήσουν να πληρώνουν κάποιοι για αυτό που πιστεύουν άλλοι. Η Ένωση Άθεων, στην ουσία του επιχειρήματός της, έχει δίκιο: δεν έχει καμιά δουλειά το κράτος, πολύ περισσότερο στη συγκεκριμένη συγκυρία, να πληρώνει για το Φως. Μπορεί να το κάνει η ίδια η Εκκλησία, όσο να πεις πιθανότατα έχει τη δυνατότητα. Όσο για τον αντίλογο υπέρ του να συνεχιστεί αυτό το «έθιμο», δεν κατάφερα σε όσα διάβασα σήμερα να εντοπίσω ούτε ένα σοβαρό επιχείρημα, για αυτό θα αναφέρω τα τρία συχνότερα: Α) Ότι είναι παράδοση. Όχι, δεν είναι. Υπήρχε Πάσχα και αρκετά χρόνια πριν τα αεροπλάνα, και μια συνήθεια που χρονολογείται από το 1988 πολύ δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί παράδοση αν τη βάλεις δίπλα στην «ηλικία» της Εκκλησίας. Β) Ότι έχουμε τόσα οικονομικά θέματα, τι διαφορά θα κάνει πια αυτό και ασχολούμαστε τόσο. Βρείτε μου κάποιον που να θεωρεί αυτό το επιχείρημα σοβαρό, ώστε να του ζητήσω να μου δανείσει, ή μάλλον όχι, να μου χαρίσει 200 ευρώ. Τόσα οικονομικά θέματα έχει, τι διαφορά θα του κάνουν; Γ) Ότι οι άθεοι άμα δεν τους αρέσει να πάνε να ζήσουν αλλού. Συγγνώμη, αλλά αυτό το τελευταίο δεν πρόκειται καν να μπω στον κόπο να το σχολιάσω, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι μπορεί να είναι άποψη ανθρώπου άνω των τεσσάρων ετών. Με σώας τας φρένας.
Στο διά ταύτα, γνωρίζω ότι όσα γράφω είναι να ‘χαμε να λέγαμε. Δεν μπορέσαμε ποτέ να προσεγγίσουμε ως λαός το θέμα της Εκκλησίας και της επιρροής που αυτή ασκεί στη λειτουργία του κράτους με σοβαρότητα και ψυχραιμία μέχρι σήμερα, και πολύ αμφιβάλλω για το αν θα μπορέσουμε ποτέ. Για χάρη όμως της συζήτησης και μόνο, νομίζω ότι κάποια μικρά θεματάκια θα μπορούσαμε να τα λύσουμε. Και θέλω να πιστεύω ότι δεν θα έχουμε κανένα πρόβλημα με το Φως. Αρκεί να πληρώνουν για να το φέρουν αυτοί οι οποίοι επιθυμούν να τους φωτίσει.
