Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Όπως ίσως έχετε πληροφορηθεί, η εικαστική εγκατάσταση «Φεγγάρι στην ακτή», η οποία κοσμούσε τη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης, κατέληξε πριν λίγες μέρες στον πάτο του βούρκου που λέγεται Θερμαϊκός. Σε αυτό το σημείο, να υπενθυμίσουμε πως το εν λόγω γλυπτό του Παύλου Βασιλειάδη δεν είναι μία πρόσφατη κατασκευή, αλλά είχε φωτίσει για πρώτη φορά τα νερά της πόλης μας πριν από περίπου είκοσι χρόνια. Παράλληλα, ούτε και οι δολιοφθορές εναντίον του συνιστούν κάποια καινούργια εξέλιξη. Πριν από περίπου ένα χρόνο, άγνωστοι είχαν αποπειραθεί να πριονίσουν τη βάση του, ενώ η τωρινή επίθεση εναντίον του ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις. Στην πρώτη νυχτερινή εξόρμηση, οι βάνδαλοι δράστες είχα αρχικά λυγίσει το γλυπτό και την επομένη επέστρεψαν για να ολοκληρώσουν την «ιερή» αποστολή τους, ρίχνοντάς το στη θάλασσα.
Γράφω τη λέξη «ιερή» εντός εισαγωγικών, διότι, όπως έχει κυκλοφορήσει, το σκεπτικό πίσω από αυτή την πανηλίθια καταστροφή ήταν, όπως μάλλον αναμένετο, εξίσου πανηλίθιο. Διότι πρέπει να πάσχει κάποιος από σοβαρό πρόβλημα αντιληπτικής ικανότητας ώστε να θεωρήσει ότι αυτό το φεγγαράκι έφερε την οποιαδήποτε ομοιότητα με την ημισέληνο του Ισλάμ. Το ότι οι διαφορές στο σχήμα είναι οφθαλμοφανείς είναι φυσικά το μικρότερης εμβέλειας επιχείρημα απέναντι σε μία ενέργεια, η οποία εφορμάται από αγνή, ατόφια και συμπαγή νοητική υστέρηση.
Με το που βγήκε στο φως της δημοσιότητας ο εν λόγω βανδαλισμός, ο εκνευρισμός υψώθηκε φυσικά στο τετράγωνο. Αφενός μεν υπάρχει η απογοήτευση για μία πράξη χυδαία και εμφατικά κατακριτέα, αφετέρου δε αναδύεται και η δευτερογενής ζοχάδα απέναντι στη καταιγίδα ηθικολογίας, υποκρισίας και πύρινων τσιτάτων πληκτρολογίου που κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από τη μια, έρχεσαι αντιμέτωπος με τη διαπίστωση ότι σε αυτή τη χώρα όντως ευδοκιμεί η κουλτούρα της ασχήμιας και της έλλειψης σεβασμού απέναντι σε οτιδήποτε καλαίσθητο. Από την άλλη, βρίσκεσαι έκθετος και ευάλωτος στη new age ευαισθητοποίηση της οθόνης, με τα κοινωνιολογικά επιχειρήματα της πλάκας και τις ανθρωπολογικές αναλύσεις νηπιακού επιπέδου.
Βρισκόμενος στο Βερολίνο τις τελευταίες δέκα μέρες και παρακολουθώντας όλα τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα από μία ευεργετική απόσταση, συνειδητοποίησα για πολλοστή φορά το προφανές. Το πνευματικό εποικοδόμημα στην κραταιά Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη περιστρέφεται γύρω από την προτεσταντική κουλτούρα της ενοχής. Αντιθέτως, το πνευματικό εποικοδόμημα της Ελλάδος που περιφέρεται μπερδεμένη ανάμεσα σε ένα βλάχικο δυτικισμό και σε ένα ντεμέκ οριενταλισμό έγκειται στην κουλτούρα της ντροπής. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, η συγκεκριμένη πτυχή της κουλτούρας του κάθε λαού συνδέεται άμεσα με τη σχέση του αντίστοιχου κράτους με το σύστημα οικονομίας που κυριαρχεί στον πλανήτη μας. Οι Γερμανοί είναι σχεδόν εκ φύσεως ταλαντούχοι και παραγωγικοί καπιταλιστές, απολύτως στυγνοί αλλά ταυτόχρονα πληρούντες τα κριτήρια κοινωνικής ευαισθησίας. Στον αντίποδα, εμείς δρέπουμε τους καρπούς ενός καταναγκαστικού μοντέλου ατάλαντου καπιταλισμού, δίχως την επίδειξη πυγμής που απαιτεί και χωρίς καν τις όποιες στοιχειώδεις ασφαλιστικές δικλείδες τον διέπουν.
Ως είθισται σε κάθε αδιέξοδη και ανούσια λογομαχία, παραγνωρίζεται ότι μπορούν να ισχύουν πολλές αλήθειες ταυτόχρονα. Ναι, στην Ελλάδα είμαστε σχεδόν εθισμένοι στον φθόνο του ωραίου, στη γελοιότητα του να «παίρνουμε την κατάσταση στα χέρια μας» και στη φαντασιακά αυτοδίκαιη καταστροφή. Ταυτόχρονα όμως, η καταστροφή μνημείων και έργων τέχνης δεν είναι ελληνικό προνόμιο. Από τη Γοργόνα της Κοπεγχάγης, η οποία έχει υποστεί τα πάνδεινα ώς τη Μόνα Λίζα στο Λούβρο και την Πύλη του Βρανδεμβούργου στο Βερολίνο, μνημεία και έργα τέχνης έχουν βανδαλιστεί, συληθεί και κακοποιηθεί. Η αληθινή μας διαφορά με αυτές τις χώρες δεν είναι η ηλιθιότητα, διότι αυτή ευδοκιμεί παντού. Η αληθινή διαφορά είναι ότι σε αυτές τις χώρες αναλαμβάνουν δράση σε όλους τους τομείς (προστασία, αποκατάσταση, καλλιέργεια διαφορετικής νοοτροπίας), αντί να λέει ο καθείς το μακρύ και το κοντό του, φλυαρώντας ασκόπως για ιδιοτελείς σκοπούς αυτό-ανάτασης.
