Της ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΥΖΟΥΦΗ
Το Βέλγιο έγινε από την 1η Ιανουαρίου 2025 η πρώτη χώρα της ΕΕ που απαγορεύει την πώληση των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης, τα αποκαλούμενα vapes, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει τους νέους από το να εθιστούν στη νικοτίνη αλλά και με στόχο να προστατεύσει παράλληλα και το περιβάλλον. Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; Στη χώρα μας τα προϊόντα αυτά πωλούνται από περίπτερα μίνι μάρκετ κ.λπ και, όπως τονίζει, μιλώντας στον «Τύπο Θεσσαλονίκης» ο καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης, ιατρός Πνευμονολόγος – Εντατικολόγος, είναι προϊόντα που, με τον τρόπο που είναι κατασκευασμένα με γεύσεις, αρώματα και σχήματα, στοχεύουν σε παιδιά της σχολικής ηλικίας, ακόμα και από το δημοτικό. «Αυτά τα παιδιά με μερικές χρήσεις τέτοιων προϊόντων μετατρέπονται σε εξαρτημένα στη νικοτίνη άτομα […] Οφείλει να αντιδράσει όλη η κοινωνία», υπογραμμίζει ο καθηγητής κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου και εκφράζοντας την άποψη ότι κακώς κυκλοφορούν στην Ελλάδα και ότι κανονικά δεν θα έπρεπε να έχουν αδειοδοτηθεί. Αλλά και η κοινή γνώμη στη χώρα μας, σύμφωνα με μέτρηση που έγινε προ διμήνου, έχει αναγνωρίσει ότι πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα προστασίας των παιδιών από το ηλεκτρονικό κάπνισμα.
Πώς λειτουργούν και τι περιέχουν
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης είναι μια συσκευή που έχει μια μπαταρία και ένα στοιχείο θέρμανσης, το οποίο θερμαίνεται από την μπαταρία και προκαλεί εξάτμιση ενός διαλύματος, το οποίο είναι υπό μορφήν φιαλιδίου και το οποίο εξατμίζεται στη συνέχεια και το εισπνέει ο χρήστης.
Η διαφορά του από τα άλλα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι ότι δεν απαιτούν φόρτιση, ενώ έπειτα από έναν αριθμό εισπνοών, όταν τελειώσει το υγρό, απορρίπτεται ολόκληρη η συσκευή.
Τι περιέχει μέσα αυτό το υγρό το οποίο ατμοποιείται; «Εκτός από νερό και νικοτίνη σε περιεκτικότητες που ποικίλουν, έχει και χρωστικές, αρώματα, γεύσεις, προπυλενογλυκόλη για να τα συντηρεί και φυσικά όλα αυτά είναι εξαιρετικά βλαπτικά για την αναπνοή και τον οργανισμό γενικότερα», όπως μας επισημαίνει ο καθηγητής ο οποίος είναι και επικεφαλής της πρωτοβουλίας SMOKE FREE GREECE, μίας σειράς συντονισμένων δράσεων, που διοργανώνονται από την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία.
«Πρόκειται για ένα χημικό κατασκεύασμα που το εισπνέουμε και το κακό με αυτά είναι – και γι’αυτό τα έχουν απαγορεύσει στο Βέλγιο και κατ΄εμέ κακώς κυκλοφορούν και στην Ελλάδα- είναι ότι στοχεύουν σε παιδιά της σχολικής ηλικίας, σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου», τονίζει ο κ Μπεχράκης, αφού «με γεύσεις όπως βανίλια, κεράσι, φράουλα, μέντα και με χρώματα, σχήματα και αρώματα ελκυστικά για τα παιδιά, τα βάζουν στη χρήση της νικοτίνης και η νικοτίνη ξέρουμε όλοι ότι είναι η τρίτη εξαρτησιογόνος ουσία μετά την ηρωίνη και την κοκαΐνη».
«Η χρήση αυτών των προϊόντων στοχεύει κατευθείαν στη σχολική ηλικία και νομίζω ότι είναι μεγάλη ευθύνη της πολιτείας να αντιμετωπίσει αυτήν την επίθεση. Πρόκειται για μια ενορχηστρωμένη επίθεση στράτευσης στην εξάρτηση στη νικοτίνη των παιδιών. Αυτά τα παιδιά με μερικές χρήσεις τέτοιων προϊόντων μετατρέπονται σε εξαρτημένα στη νικοτίνη άτομα και ζουν από εκεί και πέρα με όλες τις συνέπειες που έχει η χρήση προϊόντων καπνού σε έναν άνθρωπο.
Άλλη μια ιδιαιτερότητα είναι ότι δεν μπορεί ο γονέας να αντιληφθεί εύκολα ότι γίνεται χρήση τέτοιων προϊόντων από το παιδί του, αφού δεν έχουν τη μυρωδιά ενός συμβατικού τσιγάρου, ενώ και το σχήμα τους προσομοιάζει σε ηλεκτρονικό εξάρτημα, όπως ένα στικάκι για τον υπολογιστή. Εξάλλου, όπως λέει ο καθηγητής κυκλοφορούν και άλλα σκευάσματα όπως ταινίες με νικοτίνη τις οποίες τοποθετούν στα ούλα τα παιδιά.
«Οφείλει να αντιδράσει όλη η κοινωνία» - «Δε θα έπρεπε να έχουν αδειοδοτηθεί»
«Όλα αυτά στοχεύουν ακριβώς στην παιδική ηλικία και προωθούν τη χρήση νικοτίνης στα παιδιά», τονίζει και προσθέτει με έμφαση ότι οφείλει όλη η κοινωνία να αντιδράσει.
«Όχι μόνο οι περιπτεριούχοι που τα πωλούν παράνομα σε αυτές τις ηλικίες, αλλά όλη η κοινωνία πρέπει να εξεγερθεί. Ακόμα και γονείς-καπνιστές είμαι βέβαιος ότι δε θέλουν τα παιδιά τους να μπουν από την ηλικία των 12-15 χρόνων στην εξάρτηση, όμως αυτό συμβαίνει. Έχουμε όλοι ενοχή για αυτό που γίνεται σήμερα», επισημαίνει. Σημειώνεται ότι στη χώρα μας απαγορεύεται η πώληση τσιγάρων και προϊόντων καπνού σε άτομα κάτω των 18, ωστόσο «αυτό δεν εφαρμόζεται πουθενά. Όποιος πιτσιρίκος και όποια πιτσιρίκα θέλει μπορεί να πάει σε όποιο περίπτερο θέλει και να αγοράσει όση νικοτίνη θέλει και με όποια μορφή θέλει. Αυτή είναι η κατάσταση στην Ελλάδα», τονίζει ο κ. Μπεχράκης, επαναλαμβάνοντας ότι αυτά τα προϊόντα δε θα έπρεπε να έχουν αδειοδοτηθεί ακριβώς γιατί η φύση και η κατασκευή τους στοχεύει στα παιδιά. Όπως λέει χαρακτηριστικά, δεν πρόκειται να πάει ένας εξηντάρης καπνιστής να πάρει vape.
Η πλειοψηφία των Ελλήνων θεωρεί βλαπτικό για παιδιά-εφήβους το ηλεκτρονικό τσιγάρο
Ο κ. Μπεχράκης μοιράστηκε μαζί μας κάποια στοιχεία από έρευνα που παρουσίασε στο 9ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τον Έλεγχο του Καπνίσματος, που πραγματοποιήθηκε στις 22-24 Οκτωβρίου 2024 στην Αθήνα, με κεντρικό θέμα «Ευρώπη 2040: λιγότερο από 5% καπνιστές», από την οποία προκύπτει ότι οι πολίτες αναγνωρίζουν τη βλαπτικότητά των ηλεκτρονικών τσιγάρων για τα παιδιά και ζητούν από την Πολιτεία να εφαρμόσει το νόμο για τη μη πώληση τσιγάρων στα παιδιά.
Ειδικότερα, το 78% των Ελλήνων πιστεύουν ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο προκαλεί εξάρτηση, ενώ σε αντίστοιχο ποσοστό, γνωρίζουν ότι είναι ιδιαίτερα βλαπτικό για τα παιδιά και τους εφήβους. Αναφορικά με το ποιες ουσίες του ηλεκτρονικού τσιγάρου θεωρούνται ιδιαίτερα βλαπτικές, το 91% θεωρούν επικίνδυνα τα χημικά που περιέχει εν γένει, ενώ το 94% θεωρεί επικίνδυνη τη νικοτίνη για τα παιδιά. Επίσης, οι χρωστικές ουσίες αναγνωρίζονται από τους πολίτες ως επικίνδυνες σε ποσοστό 87%, τα αρώματα σε ποσοστό 88% και οι γεύσεις σε ποσοστό 84%. «Δηλαδή οι πολίτες έχουν αναγνωρίσει τη βλαπτικότητά τους, ενώ θεωρούν ότι προωθούνται ιδιαίτερα προς τα παιδιά σε ποσοστό 70%», αναφέρει ο καθηγητής. Σε ερώτηση για το αν το κράτος έχει ασχοληθεί ικανοποιητικά με το ζήτημα προώθησης του τσιγάρου στα παιδιά, το 82% λέει «όχι» ή «μάλλον όχι». «Η κοινή γνώμη έχει αναγνωρίσει ότι πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα προστασίας των παιδιών από το ηλεκτρονικό κάπνισμα σε ποσοστό 84%», προσθέτει, επισημαίνοντας ότι η έρευνα έγινε από την Κάπα Research για λογαριασμό του European Network for Smoking and Tobacco Prevention (ENSP). Όταν ερωτήθηκαν για τα μέτρα στα οποία πρέπει να καταλήξει η πολιτεία, να εφαρμόσει το νόμο για τη μη πώληση τσιγάρων στα παιδιά, απάντησε το 95%, να κάνει προγράμματα επιμόρφωσης των παιδιών στα σχολεία για το ηλεκτρονικό τσιγάρο το 92%, να κάνει ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης του κοινού για το ηλεκτρονικό τσιγάρο το 91% και να εφαρμόσει αυστηρά το νόμο για τη στοχευμένη διαφήμιση το 87%. Επίσης από την έρευνα προέκυψε ότι το 71% συμφωνεί με το στόχο που έχει τεθεί να έχουμε κάτω από 5% καπνιστές το 2040. «Η κοινωνία έχει αντιληφθεί το πρόβλημα και είναι πρόθυμη και επιθυμεί την αντιμετώπισή του», όπως σχολιάζει ο κ. Μπεχράκης και στο ερώτημα αν περιμένουμε τώρα κάποια κίνηση από την Πολιτεία απαντά: Προσωπικά πιστεύω ότι η Πολιτεία τα αντιλαμβάνεται αυτά και θα αντιδράσει. Θα προκαλέσει μέτρα και νόμο ο οποίος θα προστατεύει από αυτήν την κατάσταση που επικρατεί σήμερα».
Σημειώνεται ότι για το κάπνισμα γενικά στη χώρα μας πρόκειται να έχουμε νεότερα και συγκρίσιμα στοιχεία φέτος, καθώς πρόκειται να ανακοινωθούν τα στοιχεία από τη μεγάλη δημοκοπική έρευνα που πραγματοποιεί κάθε πέντε χρόνια σε νοικοκυριά η ΕΛΣΤΑΤ για τα επίπεδα υγείας του τόπου.
Οι τρεις προηγούμενες αντίστοιχες έρευνες (έχουν ξεκινήσει από το 2009) έδειξαν πτωτική πορεία του καπνίσματος στη χώρα.
Τα βήματα προς το στόχο του 2040 – Ο αντικαπνιστικός που καταστρατηγείται
Όπως εξηγεί ο κ. Μπεχράκης, η Ευρώπη αυτήν την στιγμή έχει χαράξει μια πορεία για μείωση των καπνιστών κάτω από το 5% το 2040. Κάθε χώρα θα βρει τα μέτρα που θα εφαρμόσει αποτελεσματικά προκειμένου να οδηγηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Αυτό έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει και η χώρα μας έχει δέσμευση να ακολουθήσει αυτόν το δρόμο, άρα θα πορευθούμε προς τα εκεί. «Ένα από τα βήματα που πρέπει να κάνουμε είναι να ελέγξουμε την πώληση και τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων στα παιδιά. Αυτό για εμένα είναι το πιο επείγον και το πιο σοβαρό ζήτημα», τονίζει. Το δεύτερο αφορά την εφαρμογή του νόμου προστασίας από το παθητικό κάπνισμα «που έχει αρχίσει να καταστρατηγείται». Σήμερα, όπως λέει ο ίδιος, σε πολλά καταστήματα γίνεται κατάχρηση της έννοιας του εξωτερικού χώρου για καπνιστές. «Βαφτίζονται» ανοιχτοί αλλά έχουν τοποθετηθεί τέντες, πλαστικά κλπ με αποτέλεσμα να είναι ουσιαστικά κλειστοί. «Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό, όπως δεν είναι δυνατόν στα κρατικά νοσοκομεία να γίνεται καταστρατήγηση του νόμου για το κάπνισμα, είτε από το προσωπικό είτε από τους επισκέπτες, και κυρίως στα καφέ των νοσοκομείων ή στην είσοδο των κρατικών νοσοκομείων», όπως καταγγέλλει. «Βάζουν διάφορα παραπετάσματα και στην ουσία αναγκάζεται κανείς να περνά μέσα από ένα καπνιστήριο. Αυτά δεν μας τιμούν σαν ευρωπαϊκό κράτος», τονίζει ο κ. Μπεχράκης λέγοντας πως πρέπει όλοι να ενδιαφερθούμε και να μην περιμένουμε μόνο την πολιτεία. «Πρέπει ο κάθε πολίτης να αρχίσει να σέβεται αυτές τις Αρχές του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής στον 21 αιώνα», τονίζει ενώ, ερωτηθείς σχετικά, εκφράζει την άποψη ότι πρέπει και σε αυτούς τους αποκαλούμενους εξωτερικούς χώρους που είναι «θεόκλειστοι» στην ουσία, να σταματήσει το κάπνισμα.
Τι γίνεται σήμερα στην Ευρώπη
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή του θέματος, από την 1η Ιανουαρίου, η πώληση των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης απαγορεύεται στο Βέλγιο για λόγους υγείας και περιβάλλοντος. Την ίδια ημέρα, τέθηκε σε ισχύ, όμως, και η απαγόρευση καπνίσματος σε εξωτερικούς χώρους στο Μιλάνο, καθώς οι χώρες της ΕΕ συζητούν αυστηρότερους ελέγχους στον καπνό.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, ανακοινώνοντας την απαγόρευση πέρυσι, ο Υπουργός Υγείας του Βελγίου, Φρανκ Βαντενμπρούκε, χαρακτήρισε τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως ένα «εξαιρετικά επιβλαβές» προϊόν που βλάπτει την κοινωνία και το περιβάλλον.
«Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης είναι ένα νέο προϊόν που έχει σχεδιαστεί απλώς για να προσελκύσει νέους καταναλωτές», δήλωσε στο Associated Press. «Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν συχνά νικοτίνη. Η νικοτίνη σε κάνει εθισμένο στη νικοτίνη. Η νικοτίνη είναι επιβλαβής για την υγεία σου». Ο Υπουργός αναφέρθηκε επίσης στα «επικίνδυνα χημικά απόβλητα» που περιέχονται στα φθηνά και ευρέως διαθέσιμα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης. Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, η Αυστραλία περιόρισε πέρυσι την πώληση όλων των ηλεκτρονικών τσιγάρων αποκλειστικά στα φαρμακεία, στο πλαίσιο μιας σειράς μέτρων κατά του καπνίσματος που περιγράφονται ως πρωτοποριακά παγκοσμίως. Στην Αγγλία, θα είναι παράνομη η πώληση ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης από τον Ιούνιο του 2025, με στόχο την καταπολέμηση της ευρείας χρήσης τους από παιδιά και την πρόληψη περιβαλλοντικών ζημιών.
