Όπως τονίζεται στην έκθεση, η βελτίωση του κλίματος ήταν αποτέλεσμα της συνεπούς εφαρμογής του προγράμματος προσαρμογής. Καθοριστική, σημειώνεται, ήταν η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 0,8% του ΑΕΠ το 2013, το οποίο υπερέβη μάλιστα την αρχική πρόβλεψη.
Παραδίδοντας την ετήσια έκθεση στον πρόεδρο της Βουλής Ευάγγελο Μεϊμαράκη, ο απερχόμενος πρόεδρος της ΤτΕ κ. Γ. Προβόπουλος δεν θέλησε να σχολιάσει τις πολιτικές εξελίξεις, ούτε και τις δηλώσεις του Αλέξη Τσίπρα ότι θα θέσει θέμα παραμονής του νέου διοικητή της ΤτΕ, Γιάννη Στουρνάρα.
Οι θετικές εξελίξεις
Σύμφωνα με την έκθεση, ενδείξεις θετικών εξελίξεων παρουσιάζουν και ορισμένα μεγέθη της πραγματικής οικονομίας:
- Η αποκλιμάκωση της ύφεσης από τις αρχές του 2013 έως σήμερα είναι σημαντική. Αν συνεχιστεί η έως τώρα τάση μέχρι το τέλος του έτους, το ΑΕΠ το 2014 θα παρουσιάσει αύξηση περί το 0,5%.
- Η κατανάλωση, που αποτελεί τη σημαντικότερη συνιστώσα του ΑΕΠ, παρουσιάζει ενδείξεις σταθεροποίησης.
- Θετική αναμένεται να είναι και η συμβολή του εξωτερικού ισοζυγίου, κυρίως λόγω της αύξησης των εισπράξεων από τον τουρισμό, ενώ τα έσοδα από τη ναυτιλία κινούνται θετικά, αντανακλώντας την ανοδική τάση του παγκόσμιου εμπορίου.
- Επιπλέον παρατηρείται τάση ανάκαμψης της βιομηχανικής παραγωγής ενώ παράλληλα διατυπώνονται πιο αισιόδοξες προοπτικές για τους επόμενους μήνες (έρευνα ΙΟΒΕ, δείκτης ΡΜΙ).
- Τέλος, υπάρχουν ενθαρρυντικές ενδείξεις και για την απασχόληση, η οποία παρουσιάζει ενδείξεις ανάκαμψης. Ωστόσο, το επίπεδο της ανεργίας παραμένει ιδιαίτερα υψηλό και αναμένεται να αποκλιμακωθεί μόνο σταδιακά.
Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον βελτιώνεται, ενώ η νομισματική πολιτική συνεχίζει να είναι διευκολυντική
Η ανάκαμψη το 2014 είναι εφικτή
Όπως αναλύεται στην έκθεση, οι πρόσφατες εξελίξεις στην ελληνική οικονομία ενισχύουν τις προβλέψεις για σταδιακή επάνοδο της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά εντός του τρέχοντος έτους. Όμως η ανάκαμψη προϋποθέτει, πρώτον, την αντιστροφή της αρνητικής πορείας των επενδύσεων και, δεύτερον, την επιτάχυνση της αύξησης των εξαγωγών, υπογραμμίζεται.
“Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνεχιστούν”
Σύμφωνα με τον απερχόμενο διοικητή για να αποτραπούν οι κίνδυνοι, τόσο η αναδιάρθρωση της οικονομίας, όσο και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνεχιστούν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα σε όλους τους τομείς. «Η οικονομική πολιτική πρέπει τώρα να πείσει ότι δεν εφησυχάζει και δεν οπισθοδρομεί, αλλά είναι έτοιμη να βαδίσει έως το τέλος του δρόμου: τη δημιουργία μιας δυναμικής και εξωστρεφούς οικονομίας, υπογραμμίζει στην έκθεση. Κατά την Κεντρική Τράπεζα η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί, χωρίς αποκλίσεις, με κύριους στόχους:
1. Την ανασυγκρότηση του δημόσιου τομέα. Έως τώρα έχει πραγματοποιηθεί πρόοδος όσον αφορά τη μείωση του μεγέθους και τον εξορθολογισμό του δημόσιου τομέα. Υπάρχουν ωστόσο τομείς στους οποίους έχουν σημειωθεί καθυστερήσεις και υπάρχουν κενά που πρέπει σύντομα να καλυφθούν, για να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο κράτος που θα παρέχει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στους πολίτες και δεν θα δημιουργεί εμπόδια στην επιχειρηματική δραστηριότητα.
2. Τη συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής και τα επόμενα χρόνια. Έτσι θα διασφαλιστεί η πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους και η διατηρήσιμη πρόσβαση της χώρας στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων. Η δημοσιονομική προσπάθεια την επόμενη πενταετία θα πρέπει να βασιστεί κατά κύριο λόγο στον εξορθολογισμό των δαπανών και στη βελτίωση της φορολογικής διοίκησης. Επιπλέον, η καλύτερη του αναμενόμενου πορεία της δημοσιονομικής προσαρμογής το 2013 ανοίγει το δρόμο και για την υλοποίηση των αποφάσεων του Eurogroup του Νοεμβρίου 2012 ως προς τη διευθέτηση του θέματος του δημόσιου χρέους. Η δέσμευση αυτή των Ευρωπαίων εταίρων επαναδιατυπώθηκε στο ανακοινωθέν του Eurogroup της 5ης Μαΐου 2014.
3. Τον αναπροσανατολισμό του παραγωγικού προτύπου που θα εξασφαλίσει μακροχρόνια ταχεία και βιώσιμη ανάπτυξη. Μεταξύ άλλων τονίζεται ότι για την ανάκαμψη των επενδύσεων είναι απαραίτητη επίσης η δημιουργία ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος με χαμηλό γραφειοκρατικό κόστος για τις επιχειρήσεις, αποτελεσματικό δημόσιο τομέα και σταθερό φορολογικό πλαίσιο με σαφή προσανατολισμό στη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων.
Το τραπεζικό σύστημα
Στην έκθεση σημειώνεται πως τα αποτελέσματα της άσκησης προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων των τραπεζών έτυχαν θετικής ανταπόκρισης από τις αγορές.
Αναφερόμενος στο τραπεζικό σύστημα ο κ. Προβόπουλος επισημαίνει ότι είναι ανάγκη να γίνει αποτελεσματικότερη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Υποστηρίζει δε ότι το τραπεζικό σύστημα οφείλει να συμβάλει στην κλαδική αναδιάρθρωση της οικονομίας. Τονίζει μάλιστα ότι μετά την επιτυχή ανακεφαλαιοποίησή τους οι τράπεζες έχουν πλέον διευρυμένες δυνατότητες προκειμένου να στηρίξουν με χρηματοδότηση την οικονομική δραστηριότητα.
«Μετά την επιτυχή αναδιάταξη και ανακεφαλαιοποίησή του, ο τραπεζικός κλάδος καλείται τώρα να βελτιστοποιήσει τη διαχείριση των προβληματικών στοιχείων ενεργητικού, ώστε αφενός να ελαφρυνθούν οι συνεργάσιμοι δανειολήπτες που δυσκολεύονται προσωρινά να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους και αφετέρου να ανακτηθούν σε μακροπρόθεσμη βάση κεφάλαια των τραπεζών που βρίσκονται δεσμευμένα σε προβληματικά δάνεια», επισημαίνει στην έκθεση.
Ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτων
Για ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτων από τους τελευταίους μήνες του 2013 και μετά κάνει λόγο η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), ενώ διαπιστώνει και σχετική κινητικότητα ειδικά στον τομέα των ακινήτων εισοδήματος, ως αποτέλεσμα της βελτίωσης του οικονομικού κλίματος και των προσδοκιών.
Στην Έκθεσή της για τη Νομισματική Πολιτική 2013-2014, η ΤτΕ αναφέρει πως στην αγορά κατοικίας η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς το 2013, αν και σταδιακή αποκλιμάκωση των ρυθμών αυτών καταγράφεται από τις αρχές του ίδιου έτους.
Ειδικότερα, στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 10,3% το 2013 έναντι 11,7% το 2012, ενώ από το τελευταίο τρίμηνο του 2012 που καταγράφηκε ο υψηλότερος ρυθμός μείωσης των τιμών (-12,8%) έως και τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (α' τρίμηνο 2014: -7,5%) υπάρχει μία σαφής και σταδιακή αποκλιμάκωση των ρυθμών μείωσης των τιμών.
Σωρευτικά, πάντως, από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το πρώτο τρίμηνο του 2014 οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν κατά 34,4%, με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα πιστωτικά ιδρύματα, ενώ ακόμη μεγαλύτερη μείωση δείχνουν τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία. Η υποχώρηση των τιμών ήταν εντονότερη στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα: -37,6% και Θεσσαλονίκη: -37,8%) έναντι των άλλων μεγάλων πόλεων (-31,1%) και των λοιπών περιοχών (-29,6%), καθώς και για τα μεγαλύτερου εμβαδού ακίνητα στις σχετικά ακριβότερες περιοχές της χώρας.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση της ΤτΕ, η στροφή του αγοραστικού ενδιαφέροντος των νοικοκυριών προς παλαιότερα ακίνητα, μικρότερου εμβαδού και χαμηλότερης αξίας σε μεσαίου κόστους περιοχές, που καταγράφηκε από την αρχή της τρέχουσας κρίσης, συνεχίστηκε το 2013 και τους πρώτους μήνες του 2014.
Οι πτωτικές τάσεις στις τιμές των κατοικιών ενδέχεται να συνεχιστούν και τα επόμενα τρίμηνα, αλλά με σχετικά πιο συγκρατημένους ρυθμούς, καθώς οι υψηλοί ρυθμοί μείωσης των τιμών που είχαν καταγραφεί το 2012 αμβλύνονται συνεχώς σε όλα τα επόμενα τρίμηνα. Η ανάκαμψη της αγοράς κατοικίας αναμένεται με σχετική καθυστέρηση.
Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων παρουσίασε δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη, με σημαντικές πιέσεις για επαναδιαπραγμάτευση και μείωση των ενοικίων, ιδίως σε συνοικιακά εμπορικά ακίνητα, σε αποθηκευτικούς χώρους και σε λιγότερο πλεονεκτικά κτίρια γραφείων.
Η φορολογική πολιτική
Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας τα τελευταία έτη, η οποία σε πολλές περιπτώσεις βασίστηκε σε πλασματικές και όχι πραγματικές αξίες, έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση, αναφέρει η ΤτΕ.
Επισημαίνεται επίσης ότι οι πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις σε σχέση με τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας έχουν περιορίσει την αβεβαιότητα ως προς το φορολογικό καθεστώς των ακινήτων, ενώ η σημαντική μείωση του φόρου μεταβιβάσεων (στο 3%) εκτιμάται ότι θα συντελέσει στην αύξηση της πολύ χαμηλής συχνότητας των συναλλαγών στην εγχώρια αγορά.
Ωστόσο, η ΤτΕ σημειώνει πως η εφαρμογή από τις αρχές του 2014 του φόρου υπεραξίας στις μεταβιβάσεις ακινήτων (Ν. 4172/2013) δημιούργησε ουσιαστική απραξία στην ελληνική κτηματαγορά. Με τις πιο πρόσφατες τροποποιητικές ρυθμίσεις (Ν. 4254/2014) εξαλείφθηκαν οι ασάφειες και αντιμετωπίστηκαν αυτά τα ζητήματα, ωστόσο η καθυστέρηση στην έκδοση των σχετικών κανονιστικών αποφάσεων και πράξεων που προβλέπονται από το νέο νόμο είχε ως αποτέλεσμα να διατηρηθεί η απραξία αυτή τουλάχιστον για το πρώτο τρίμηνο του 2014.
