Άρθρο της Άννας Ευθυμίου*
Η ηθική, κατά τον μεγάλο φιλόσοφο Καντ, είναι αυτή που αν γινόταν ηθικός νόμος για όλη την ανθρωπότητα θα δημιουργούσε την ιδανική κοινωνία.
Όμως, ιδανική κοινωνία δεν υπάρχει. Για αυτό, επιβλήθηκε αναγκαστικά η θέσπιση των νόμων, για να προστατεύουν τις κοινωνίες από συμπεριφορές πολιτών που θα δημιουργούσαν προβλήματα ή θα απειλούσαν ακόμα και την κοινωνική συνοχή.
Αντίθετα, οι ηθικές αρχές και αξίες είναι υπεράνω των νομικών πλαισίων, διότι αποτελούν τμήμα της προσωπικότητας, της ιδεολογίας, της αντίληψης αλλά γενικότερα της στάσης ζωής του καθενός.
Για αυτό και η απάντηση στο καίριο και πάντα επίκαιρο διαχρονικό ερώτημα που τίθεται είναι αν το νόμιμο είναι και ηθικό, είναι ότι το ηθικό σίγουρα περιλαμβάνει το νόμιμο, αλλά είναι κάτι πολύ παραπάνω και ευρύτερο, αφού συνέχεται αναγκαστικά με την ιδιαίτερη ψυχική και πνευματική δομή και ιδιοσυγκρασία κάθε ανθρώπου.
Όταν, όμως, γίνεται λόγος για την ηθική στην πολιτική και τους πολιτικούς, το ζήτημα λαμβάνει άλλες διαστάσεις. Και ο λόγος που γίνεται αυτό είναι, διότι η ενασχόληση με την πολιτική καταρχήν είναι λειτούργημα και όχι επάγγελμα και ταυτόχρονα έκφραση της διάθεσης προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο.
Επομένως, υπάρχει μία τεράστια διαφορά ανάμεσα στο νομοταγή πολιτικό και στον ηθικό πολιτικό. Διότι ένας νομοταγής πολιτικός φροντίζει να εναρμονίσει τις δραστηριότητές του με τις νομικές και συνταγματικές επιταγές και να τις διαμορφώσει ανάλογα με αυτές. Ένας ηθικός, όμως, πολιτικός, έχει τις δραστηριότητες αυτές που όχι μόνο διαμορφώνονται ή έστω συμμορφώνονται στους νόμους και το Σύνταγμα, αλλά που εναρμονίζονται πλήρως με το περί δικαίου αίσθημα του λαού και τις διαχρονικές αξίες και ηθικές αρχές που έχουν σμιλευθεί και πλέον παγιωθεί μέσα από τον διάβα της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Πρόσφατο παράδειγμα που απηχεί στο ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι και πάντοτε και ηθικό αποτελεί η πράξη της πρώην πλέον αναπληρώτριας υπουργού Εργασίας, Ράνιας Αντωνοπούλου, η οποία συγκέντρωσε πάνω της την μήνιν για κάτι που η ίδια θεωρούσε ότι ήταν... προέκταση του μισθού της.
Προφανώς, η υπουργός δεν έκανε τίποτε παράνομο, αλλά ειδικά σε εποχές κρίσης και μνημονίων είναι λογικό να ερεθίζεται το λαϊκό αίσθημα της οργής, όταν επιδοτείται από τον κρατικό κορβανά το ενοίκιο δημόσιου λειτουργού με πολύ καλή περιουσιακή κατάσταση.
Προφανώς, δεν είναι και η μοναδική υπουργός ή ο μοναδικός δημόσιος λειτουργός που ενεργεί κατά αυτόν τον τρόπο, καθόσον δυστυχώς στην σημερινή πολιτική πραγματικότητα πολλοί προτιμούν να προβαίνουν οι ίδιοι σε ηθικά διάτρητες συμπεριφορές, αν καλύπτονται, έστω και οριακά, από τα πλαίσια του νόμου, ή αν ακόμα χειρότερα θεωρούν ότι θα αποφύγουν την τσιμπίδα του.
Δυστυχώς, όμως, τέτοιου είδους πολιτικές συμπεριφορές έχουν οδηγήσει στην κοινωνία μας σε μία ισοπεδωτική αντίληψη του «όλοι ίδιοι είναι». Μία αντίληψη φοβερά επικίνδυνη και αγκυλωτική, που λειτουργεί πολλές φορές ως «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για τις ανήθικες συμπεριφορές του καθενός από εμάς.
Αλλά, παράλληλα, και ανασταλτική για όσους δεν είναι ίδιοι. Διότι σίγουρα δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Και όσοι ανήκουμε στη νεότερη γενιά των πολιτικών προσώπων έχουμε την πολύ δύσκολη αποστολή να εισφέρουμε ένα νέο πολιτικό ήθος, να επαναφέρουμε διαχρονικές ηθικές αξίες και αρχές και να τις υπηρετήσουμε με αυταπάρνηση. Διότι μόνο έτσι θα αποδείξουμε ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι και μόνο έτσι θα καταπολεμήσουμε την παραπάνω ισοπεδωτική και επικίνδυνη αντίληψη αποκαθιστώντας έτσι την αξία της πολιτικής στους πολίτες.
Καταλήγοντας, στο ερώτημα εάν η ηθική διδάσκεται, την απάντηση τη δίνει ο Αριστοτέλης που έγραψε: «Έχουμε τις αρετές επειδή τις έχουμε ήδη εφαρμόσει στην πράξη, όπως γίνεται με όλες τις τέχνες… Επομένως, την αρετή και την ηθική ο κάθε πολιτικός θα πρέπει να την έχει ήδη κατοχυρώσει σε ατομικό επίπεδο προτού ασχοληθεί με τα κοινά. Δηλαδή προτού μπει στην πολιτική.
Γιατί μετά είναι πλέον αργά...
Θα μου επιτρέψετε ταπεινά να επισημάνω ότι στις μέρες μας πρέπει και να τη διατηρήσει σε κάθε έκφανση ενασχόλησής του με τα κοινά.
*Η Άννα Ευθυμίου είναι Δικηγόρος και Πολιτευτής Ν.Δ. Α΄ Περιφέρειας Θεσσαλονίκης
