Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη
Τι είναι μνήμη; Γιατί είναι δύσκολη η απώλειά της; Και τι γίνεται όταν αυτή χάνεται; Πόσο επηρεάζονται τα άτομα που βρίσκονται κοντά στον ασθενή; «Όταν η μνήμη χάνεται, όλα δείχνουν καινούρια ή άγνωστα, σαν να γίνονται για πρώτη ή τελευταία φορά...», δήλωσε ο Κωνσταντίνος Αθυρίδης που σκηνοθετεί το βραβευμένο (από την Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος, 2017) θεατρικό έργο της Γεωργίας Βεληβασάκη με τίτλο «Τελευταία Φορά», που αναφέρεται στο Alzheimer.
Θα δούμε την παράσταση από 22 Φεβρουαρίου 2019 στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη» (Μεταμορφώσεως 7, Καλαμαριά) σε μια συνεργασία του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, της ΑΜΚ Εταιρίας Πολιτισμού EPOPSIS και της 2ART, με την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρίας Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών και με την υποστήριξη του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.
«Το έργο χωρίζεται σε τέσσερις εικόνες, που αντιστοιχούν στα τέσσερα τελευταία στάδια της ασθένειας. Μέσα από αυτό το πλαίσιο, βλέπουμε τόσο τη σύγχυση, τις μεταπτώσεις και τη μεταμόρφωση του χαρακτήρα του ήρωα», σχολίασε ο κ. Αθυρίδης, ενώ πρόσθεσε πως τα ονόματα που επιλέγει η συγγραφέας είναι συμβολικά: «Αυτός, Αυτή, ο κ. Τάδε, ο κ. Γενικός, ο Γιατρός. Ουσιαστικά, δεν υπάρχουν ονόματα, όπως ακριβώς συμβαίνει όταν, κατά την εξέλιξη της ασθένειας, το οικείο γίνεται ανοίκειο».
Αξίζει να σημειωθεί το θέμα της αρρώστιας προσεγγίζεται με ευαισθησία, αλλά και με χιούμορ. «Οι άνθρωποι που χάνουν τη μνήμη τους δεν σταματούν να ζουν!», σχολίασε ο σκηνοθέτης.
- To «Τελευταία φορά» είναι ένα έργο με θέμα το Αλτσχάιμερ. Πώς δουλέψατε πάνω στο κείμενο για να το φέρετε στη σκηνή;
-Το «Τελευταία φορά» είναι ένα θεατρικό έργο. Γραμμένο, δηλαδή, εξαρχής, για να παρασταθεί στη σκηνή. Από εκεί και πέρα, υιοθετήσαμε μια σκηνοθετική και σκηνογραφική ματιά που να φωτίζει και να αναδεικνύει το κείμενο. Προσπαθήσαμε να διεισδύσουμε σ’ αυτήν την κατάσταση της απώλειας της μνήμης. Επισκεφτήκαμε, μαζί με τους ηθοποιούς, το Κέντρο Ανοϊκών, όπου συνομιλήσαμε με ασθενείς και φροντιστές και είδαμε από κοντά την καθημερινότητα, τις δυσκολίες και τις μεταβολές στον ψυχισμό τους. Να μην ξεχνάμε, ωστόσο, ότι πρωτίστως μιλάμε για μια μυθοπλασία. Τα σκηνικά, το video projection, η μουσική, η υποκριτική, όλα γίνονται βάσει της αισθητικής της τέχνης μας.
- Πώς δίνει η συγγραφέας τα στάδια της ασθένειας;
-Το έργο χωρίζεται σε τέσσερις εικόνες, που αντιστοιχούν στα τέσσερα τελευταία στάδια της ασθένειας. Μέσα από αυτό το πλαίσιο, βλέπουμε τόσο τη σύγχυση, τις μεταπτώσεις και τη μεταμόρφωση του χαρακτήρα του ήρωα, ο οποίος, σχετικά νέος στην ηλικία, από επιστήμων βροχοποιός γίνεται σιγά-σιγά ένας «Αυτός χωρίς εαυτό», όσο και τον τρόπο που αντιμετωπίζει την όλη κατάσταση το οικείο περιβάλλον του. Τα ονόματα που επιλέγει η συγγραφέας είναι συμβολικά: Αυτός, Αυτή, ο κ. Τάδε, ο κ. Γενικός, ο Γιατρός. Ουσιαστικά, δεν υπάρχουν ονόματα, όπως ακριβώς συμβαίνει όταν, κατά την εξέλιξη της ασθένειας, το οικείο γίνεται ανοίκειο, τα πράγματα μοιάζουν να χάνονται, τα πρόσωπα, οι λέξεις… Στο έργο υπάρχει μια σκηνή όπου τα λόγια ακούγονται ασυνάρτητα, όπως θα τα άκουγε ένας ανοϊκός, ενώ αλλού η αφαίρεση είναι τέτοια ώστε το κείμενο να καταλήγει σχεδόν ποιητικό. Πέραν τούτων, η ίδια η συγγραφέας, στις σκηνικές της οδηγίες, υπέδειξε την παρουσία και εναλλαγή των αυτοπροσωπογραφιών του ζωγράφου William Utermohlen – ο οποίος κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του αποτύπωνε τον εαυτό του στον καμβά, δείχνοντας πώς αντιλαμβανόταν ο ίδιος την εικόνα του στον καθρέφτη – κάτι που στο έργο λειτουργεί ως πρόληψη και ως μέσο έκφρασης του ήρωα.
Ο Κωνσταντίνος Αθυρίδης
- Αν και μια ασθένεια είναι ένα δύσκολο ζήτημα, τι ρόλο έχει το χιούμορ στο έργο; Και πώς μπλέκεται στην υπόθεση;
-Οι άνθρωποι που χάνουν τη μνήμη τους δεν σταματούν να ζουν! Όπως θυμώνουν ή συγχύζονται, έτσι μπορούν να χαίρονται και να γελάνε. Κι εμείς, βέβαια, ούτε ήταν στις προθέσεις μας, ούτε και θα ήταν ρεαλιστικό, να παραδώσουμε ένα καταθλιπτικό έργο, αφού ακριβώς εκεί όπου τα αυτονόητα σταματούν να είναι αυτονόητα, ανθίζει το κωμικό στοιχείο ως ένδειξη του ανοίκειου. Οι ανοϊκοί, ειδικά στα πρώτα στάδια της ασθένειάς τους, έχουν συχνά συνείδηση ότι δεν θυμούνται, προσπαθούν να κρυφτούν, να πουν ψέματα ή αντιλαμβανόμενοι αλλιώς τα πιο συνηθισμένα πράγματα τα κάνουν να φαίνονται αστεία.
- Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια από τις αρρώστιες που κερδίζουν δυστυχώς ολοένα και περισσότερο έδαφος. Εσάς τι σας φοβίζει περισσότερο σε αυτή την ασθένεια;
-Δεν είναι τυχαίο που το Αλτσχάιμερ θεωρείται ασθένεια της εποχής μας. Η μνήμη είναι το κατεξοχήν στοιχείο της ανθρωπινότητάς μας, έτσι δεν είναι; Εκεί χτίζουμε την καθημερινότητά μας, την επαφή μας με τον κόσμο, τις επιθυμίες μας... Αν, όμως, όλα έχουν πια υπερτοξινωθεί, μήπως το Αλτσχάιμερ δεν είναι παρά μια αντίδραση απέναντι σε μια άλλου τύπου «ασθένεια»; «Όποιος ξεχνάει χάνεται, ραγίζει όποιος θυμάται», λέει ένα τραγούδι. Σε κάποιες ασιατικές ή ινδιάνικες παραδόσεις έχουν αναπτύξει τεχνικές που προκαλούν αυτό το άδειασμα της μνήμης, προκειμένου ο άνθρωπος να βρεθεί στο απόλυτο εδώ και τώρα, χωρίς παρελθόν και χωρίς μέλλον. Τι γίνεται, ωστόσο, όταν ξαφνικά και αθέλητα φεύγει αυτό το υπόστρωμα μνήμης που συγκρατεί τη ζωή έτσι όπως την έχουμε γνωρίσει; Μένουμε μόνοι απέναντι στην αλήθεια του εαυτού μας. Αυτό είναι τρομακτικό. Αλλά τι σημαίνει, εντέλει, «εαυτός»; Ξέρετε, ένας ανοϊκός στα τελευταία στάδια της ασθένειάς του μπορεί να μην αναγνωρίζει πια κανένα πρόσωπο, αλλά εξακολουθεί να νιώθει την αγάπη...
- Πού αναφέρεται ο τίτλος;
-Όταν η μνήμη χάνεται, όλα δείχνουν καινούρια ή άγνωστα, σαν να γίνονται για πρώτη ή τελευταία φορά...
Συντελεστές:
Κείμενο: Γεωργία Βεληβασάκη, Σκηνοθεσία, Πρωτότυπη Μουσική: Κωνσταντίνος Αθυρίδης, Σκηνικά / Κοστούμια: Αθανάσιος Κολαλάς, Επιστημονική Επιμέλεια: Δρ Γεώργιος Βλάχος, Σχεδιασμός φωτισμού: Στέλιος Τζολόπουλος, Βοηθός Παραγωγής: Αναστασία Συμεωνίδου, Φωτιστής: Άρης Δελής, Ηχολήπτης θεάτρου: Λεωνίδας Μπεϊλής, Music Pre-production: Διαμαντής Καραγιαννακίδης, Ηχογραφήσεις-μίξεις: Γιάννης Μαυρίδης studio CUE, Φωτογράφιση: Λευτέρης Τσινάρης, Video-Video Editing: Βούλα Σιδερίδου, Αφίσα-Πρόγραμμα: Χρήστος Καριέτης.
Παίζουν: Σπύρος Σαραφιανός, Βανέσσα Μπαρρέ, Δημήτρης Ελιας.
Παραστάσεις: 22,23,24/2 & 1,2,3/3 στις 21.30.
Είσοδος: 12€, 10€ για ανέργους, φοιτητές, ΑΜΕΑ, ηθοποιούς (μέρος των εσόδων θα διατεθεί για τους σκοπούς της Εταιρίας Νόσου Αλτσχάιμερ).
Κρατήσεις στο 6942895978, τις μέρες των παραστάσεων στο ταμείο του «Μελίνα Μερκούρη» 2310458591 (10.00-14.00 και 17.00-21.00). Προπώληση στο viva.gr.
Το έργο παρουσιάστηκε στην πρώτη του εκδοχή, σε παραγωγή του Ιδρύματος ''Μιχάλης Κακογιάννης'', τον Φεβρουάριο του 2018.
