Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη
Εδώ και λίγες μέρες παίζεται στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών η νέα μεγάλη παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος οι «Τρεις Αδελφές» σε μετάφραση Γιώργου Σεβαστίκογλου και σκηνοθεσία του Λιθουανού σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις. Και το έργο αυτό του Τσέχωφ παίζεται φέτος 40 χρόνια μετά το πρώτο του ανέβασμα στο ΚΘΒΕ (Θέατρο ΕΜΣ, Νοέμβριος 1979) και ήδη η ανταπόκριση του κοινού είναι θερμή.
Ρωτήσαμε τον Μανώλη Μαυροματάκη, που υποδύεται τον στρατιωτικό γιατρό Ιβάν Ρομάνοβιτς Τσεμπουτίκιν, γιατί οι «Τρεις αδερφές» δεν ανεβαίνουν τόσο συχνά στη σκηνή. «Είναι πολύπλοκο έργο. Δεκαπέντε άνθρωποι, τα όνειρα, οι ματαιώσεις και οι σχέσεις τους. Μιλούν, μιλούν, θέλουν κάτι να πούνε, να εκφράσουν τη χαρά, τη λύπη τους, ό,τι αισθάνονται. Πραγματικά το θέλουν, ναι, δε θέλουν να κρυφτούν. Όμως αυτό που καταφέρνουν τελικά είναι να κρύβονται όλο και πιο βαθιά στη μοναξιά τους. Και ενώ φαίνεται σα να μη λένε τίποτα και τίποτα να μη συμβαίνει, έρχεται ο Τσέχωφ, δηλαδή το έργο του, η ίδια η δραματουργία του, και τους αποκαλύπτει. Το νόημα του έργου βρίσκεται εκεί, στην ίδια τη δραματουργία του, σε αυτά που διαμείβονται ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου μες στο πέρασμα του χρόνου, όχι στους μεμονωμένους ρόλους του. Στη σιωπή τους πιο πολύ παρά στα λόγια τους.
Ζώντας σε μία κοινωνία που αγωνιά και βιάζεται να λύσει όλο της το πρόβλημα μέσα σε μία φράση, που καταλήγει τόσο εύκολα σε συμπεράσματα και που υποτιμά τη σημασία που έχει η λεπτομέρεια, σε μία κοινωνία που μας θέλει πρωταγωνιστές κάθε φορά που ανοίγουμε το στόμα μας - διότι θα καταγραφούμε, αλλιώς, ως αποτυχημένοι- ε, καταλαβαίνετε τη δυσκολία του να ασχοληθείς με ένα τέτοιο έργο”, σημείωσε ο ηθοποιός.
«Όλοι οι ρόλοι είναι πρωταγωνιστές»
Συμπλήρωσε πως οι «Τρεις αδερφές» είναι ένα έργο όπου όλοι οι ρόλοι είναι πρωταγωνιστές. «Όμως τι σόι πρωταγωνιστής είναι αυτός που δε μιλά πολύ, που κάθεται σε μια καρέκλα και, για ώρα, μόνο ακούει, ή και δεν ακούει... Πώς θα το αποδεχτείς αυτό, πώς θα το καταφέρεις; Μόνο αν, πέρα από το ρόλο σου φροντίζεις, μέσα από το ρόλο και την παρουσία σου, να ερμηνεύσεις όλο, ολόκληρο το έργο. Παράξενο αυτό που λέω άλλα γίνεται.
Το κείμενο αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο μαθηματικό-ψυχαναλυτικό παζλ. Χρειάζεται επιστημονική μελέτη και αφοσίωση από το σκηνοθέτη, αλλά κι από τους ηθοποιούς για να μην υποπέσουνε στα ίδια λάθη στα οποία υποπίπτουνε συχνότατα πολλές από τις παραστάσεις έργων του ίδιου συγγραφέα:
Από τη μια, μιας στείρας αποδόμησης - υπεκφυγής, που στην καλύτερη περίπτωση περιορίζονται σ΄ έναν απλοϊκό σχολιασμό κάποιων από τα επιμέρους θέματα του έργου, χωρίς να προχωρούν στη σύνθεση. Όμως στον Τσέχωφ εκεί βρίσκονται οι σημασίες.
Κι από την άλλη αναπαραστάσεις ρομαντικοφανείς της ζωής κάποιων αστών που πλήττουν. Μα πώς γίνεται να πλήττουν επί τρία χρόνια συνεχόμενα; Αυτό είναι κατάθλιψη, και ποιο το ενδιαφέρον να παρουσιάσεις δεκαπέντε καταθλιπτικούς. Αν κάνεις μια παράσταση για ψυχιάτρους, ναι… Νομίζω πως οι ήρωες του Τσέχωφ, προσπαθούν απεγνωσμένα, αν και καθηλωμένοι, να ξεφύγουν απ’ τις καθηλώσεις τους. Γι’ αυτό τους αγαπάμε και μας ενδιαφέρουν. Όπως και οι ήρωες του Μπέκετ, αγωνίζονται, με σθένος και αξιοπρέπεια, - αλλά και χάνοντας την πότε-πότε- να αντιμετωπίσουν το φόβο του θανάτου».
Στην ερώτηση αν φοβάται τον θάνατο ο κ. Μαυροματάκης σχολίασε πως φυσικά και νιώθει φόβο, όμως αυτό το συναίσθημα υποχωρεί όποτε είναι ερωτευμένος και δημιουργικός. «Η τέχνη, η φιλοσοφία, η επιστήμη και ο έρωτας είναι τα καταπραϋντικά», τόνισε.
Κατά τον ίδιο, ο λόγος που οι τρεις αδερφές δεν φεύγουν ποτέ για την Μόσχα είναι η ατολμία τους να αναλάβουν την ευθύνη της επιθυμίας τους, αλλά και το τοξικό τους περιβάλλον. «Ζουν σε μια επαρχιακή κωμόπολη, στη μέση της Ρωσίας. Φτώχεια και αμάθεια. Στο σπίτι τους μαζεύονται αξιωματικοί του στρατού, μέλη της αριστοκρατίας δηλαδή, που, αμπελοφιλοσοφώντας συνεχώς, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να ταΐζουν το ναρκισσισμό τους. Προσπαθούν να βρουν ο ένας στήριγμα στον άλλον, μεταθέτοντας στους άλλους τα ελλείμματά τους. Και αυτό που καταφέρνουν τελικά είναι να μη μετακινούνται ούτε εκατοστό από τις προσκολλήσεις τους, να στροβιλίζονται ο ένας γύρω από τον άλλον, αλλά και όλοι τους μαζί γύρω απ’ το ίδιο κέντρο, τον εγωισμό τους. Όπως η σβούρα που χαρίζει στην Ειρήνα ο Φεντότικ. Λένε ωραία λόγια, τα πιστεύουν, μα δεν κάνουν τίποτα γι’ αυτά».
«Και σήμερα οι άνθρωποι έχουν ακριβώς τα ίδια θέματα να διαχειριστούν»
Ρωτήσαμε τον κ. Μαυροματάκη αν μπορεί να υπάρξει αναλογία των νοημάτων του έργου με το σήμερα και ο γνωστός ηθοποιός σχολίασε: «Το παρήγορο αλλά ταυτόχρονα τρομακτικό είναι πως σήμερα οι άνθρωποι έχουν, όπως και τότε, ακριβώς τα ίδια θέματα να διαχειριστούν, άλλοτε με αξιοπρέπεια, και άλλοτε χάνοντάς την. Και στο ταξίδι προς το θάνατο ψάχνουνε, με την ίδια πάντα αγωνία, την αλήθεια, την χαρά, την ομορφιά και την αγάπη…».
Απαντώντας σε ερώτηση για το ρόλο του ο ίδιος είπε πως αυτός είναι ο πιο αινιγματικός και απαιτητικός ρόλος της 28χρονης καριέρας του.
«Ο στρατιωτικός γιατρός Ιβάν Ρομάνοβιτς Τσεμπουτίκιν είναι ίσως και ο μόνος που έχει κάποια επίγνωση της όλης κατάστασης, αφού αυτός δεν αμπελοφιλοσοφεί όπως οι άλλοι, αλλά προβοκάρει συνεχώς. Ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό. Μάλλον γι’ αυτό και πίνει, για να αντέξει. Είναι αλκοολικός. Κι ο Τσέχωφ ήτανε γιατρός και πιθανόν ο Τσεμπουτίκιν ενσαρκώνει κάποιους απ’ τους φόβους του».
Αναφερόμενος στον τρόπο που εργάστηκαν κατά τις πρόβες τόνισε πως συνεχώς δοκίμαζαν νέα πράγματα, πρόσθεταν στοιχεία.. «Δοκιμάζεις, πας παραπέρα, ή επανέρχεσαι στα προηγούμενα, και βλέπεις αν αυτό που έχεις κατά νου ταιριάζει. Δοκιμάζεις τις επιλογές σου αλλά και το έργο πως θα αντιδράσει».
Μιλώντας για την συνεργασία με τον κ Γκραουζίνις είπε πως «Οι οδηγίες του ήταν σαφείς: Να ερμηνεύσουμε το έργο περισσότερο παρά το ρόλο του ο καθένας μας». Στην ερώτησή μας πώς μπορεί ως ξένος να ελέγξει το τι μεταφέρει μια γλώσσα που δεν είναι η δική του, μάς απάντησε. «Πέρα από τη αρκετά καλή της γνώση, που έχει ήδη αποκτήσει ζώντας 13 χρόνια στην Ελλάδα, έχει και μια αξιοθαύμαστη ευαισθησία όσον αφορά το πώς αντιλαμβάνεται τη μουσική της. Και η μουσική μιας γλώσσας μεταφέρει, όπως ξέρετε, πολλές φορές νοήματα βαθύτερα και πλουσιότερα απ’ ότι το περιεχόμενό της. Ύστερα είναι και η σωματική επικοινωνία. Πολλές φορές συμβαίνει κάποιο έλλειμμά μας να μας σπρώχνει στο να ενεργοποιήσουμε άλλες δυνάμεις μέσα μας που είναι δυνατόν να μεταφέρουν ή και να δημιουργήσουν κι άλλες σημασίες. Μέσα σε μια λογοκρατούμενη κοινωνία, το θέατρο ψάχνει για τέτοιους τρόπους έκφρασης. Συνεργάζομαι μαζί του για τέταρτη φορά και επικοινωνώ μαζί του πιο βαθιά νομίζω», σχολίασε ο ηθοποιός.
Από την κουβέντα μας δεν έλλειψε και η αναφορά στο θέατρο σήμερα. Τι πιστεύει για αυτό; «Έχω αντικρουόμενα συναισθήματα», ομολόγησε. Και εξήγησε: «Πολλές παραστάσεις, πάρα πολλές.
Από τη μία το “στρατευμένο” θέατρο. Που θέλει να τα πούμε όλα κι όσο γίνεται πιο γρήγορα και ολοκληρωμένα. Αγωνιούμε να αποφανθούμε, να μιλήσουμε έναν λόγο κάπως πιο πολιτικό, πιο στέρεο, πιο σίγουρο. Να επιλέξουμε στρατόπεδα. Όμως το θέατρο είναι ερώτηση κυρίως, αλλά και αποδοχή ότι τα όποια συμπεράσματά μας, μέσα στο ταξίδι της ζωής, έχουνε μόνο πρόσκαιρη αξία.
Από την άλλη πάλι έχουμε ένα θέατρο επίδειξης ικανοτήτων, ιδεών, αισθητικής, όμως χωρίς περιεχόμενο.
Κι ανάμεσα σ’ αυτά τα δυο, μερικές φορές συμβαίνει κάτι που μας συγκινεί προσωπικά. Συμβαίνει, ευτυχώς συμβαίνει.
Αλλά, όσο κι αν αντιμετωπίζουμε ο καθένας από εμάς την τέχνη μας με τρόπο διαφορετικό, αισθάνομαι ότι με όλους τους ανθρώπους του θεάτρου με συνδέει κάτι πιο βαθύ. Ίσως να είναι κάτι που σχετίζεται με αυτό που λέμε θνησιγένεια της τέχνης μας. Κάνουμε πρόβες δύο μήνες μα το θέατρο υπάρχει στην παράσταση μονάχα, όταν έρχονται οι θεατές. Μετά πεθαίνει. Μένει μόνο η μνήμη του».
Χρήσιμα
Παραστάσεις: Τετάρτη 18:30, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 20:30, Κυριακή 19:00. Με αγγλικούς και ρωσικούς υπέρτιτλους κάθε Σάββατο. Είσοδος 5 έως 13 €. Προπώληση: ΤΑΜΕΙΑ ΚΘΒΕ (Τ.2315 200 200) , VIVA.gr , Τ. 11876.
Συντελεστές
Μετάφραση: Γιώργος Σεβαστίκογλου, Σκηνοθεσία: Τσέζαρις Γκραουζίνις, Σκηνικά: Κέννυ ΜακΛέλλαν, Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ, Μουσική: Μαρτίνας Μπιαλομπζέσκις, Κίνηση: Έντγκεν Λάμε, Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος, Μουσική διδασκαλία: Παναγιώτης Μπάρλας, Α΄ βοηθός σκηνοθέτη: Μάριος Καρβουνάκης, Β΄βοηθός σκηνοθέτη: Ιορδάνης Αϊβάζογλου, Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Μαρία Μυλωνά, Φωτογράφιση παράστασης: Τάσος Θώμογλου, Οργάνωση παραγωγής: Φιλοθέη Ελευθεριάδου
Διανομή:
Κωνσταντίνος Χατζησάββας: Πρόζορωφ, Αντρέι Σεργκέγεβιτς
Κλειώ-Δανάη Οθωναίου: Νατάλια Ιβάνοβνα, αρραβωνιαστικιά του, κατοπινά γυναίκα του
Χριστίνα Χριστοδούλου: Όλγα, αδελφή του
Ιφιγένεια Καραμήτρου: Μάσα, αδελφή του
Λένα Νάτση: Ειρήνα, αδελφή του
Απόστολος Πελεκάνος: Κουλίγκιν, Φιόντορ Ιλίτς, καθηγητής γυμνασίου, σύζυγος της Μάσα
Γρηγόρης Παπαδόπουλος: Βερσίνιν, Αλεξάντρ Ιγκνάτιεβιτς, αντισυνταγματάρχης, διοικητής πυροβολαρχίας
Αλέξανδρος Κουκιάς: Τούζενμπαχ, Νικολάι Λβόβιτς, βαρώνος, υπολοχαγός
Σαμψών Φύτρος: Σαλιόνυϊ, Βασίλιγ Βασίλιεβιτς, λοχαγός
Μανώλης Μαυροματάκης: Τσεμπουτίκιν, Ιβάν Ρομάνοβιτς, στρατιωτικός γιατρός
Μάρκος Γέττος: Φεντότικ, Αλεξέι Πετρόβιτς, ανθυπολοχαγός
Χρήστος Μαστρογιαννίδης: Ρόντε, Βλαντιμίρ Κάρλοβιτς, ανθυπολοχαγός
Γιώργος Σφυρίδης: Φεραπόντ, γέροντας, δουλεύει φύλακας στο Επαρχιακό Συμβούλιο
Μαρία Καραμήτρη: Ανφίσα, παραμάνα, γριά ογδόντα χρονών
Χρίστος Νταρακτσής: Ορντινάντσα
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Τύπος Θεσσαλονίκης"
