Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Τον ουρανό και τα άστρα φέρνει στο σπίτι μας ο αστροφυσικός Διονύσης Π. Σιμόπουλος μέσα από τα νέα του βιβλία.
Το βιβλίο του «Ο ουρανός της Ελλάδας: Άνοιξη» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο αποτελεί το πρώτο μέρος μιας νέας σειράς που αποτελείται από τέσσερα βιβλία – ένα για κάθε εποχή του έτους και μέσα στις σελίδες του εισάγει τον αναγνώστη σε βασικές έννοιες της αστρονομίας.
Ο ίδιος σε συνέντευξη που παραχώρησε στον «Τύπο Θεσσαλονίκης» μίλησε για τον ελληνικό ουρανό, τους αστερισμούς, αλλά και τη σχέση των προγόνων μας με την παρατήρηση των άστρων. Παράλληλα αναφέρθηκε και στο νέο του συγγραφικό πόνημα με τίτλο «Πες μας, παππού, Πώς πήγαμε στο φεγγάρι;» που κυκλοφόρησε την Πέμπτη 14 Μαΐου. Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο μιας σειράς παιδικών αναγνωσμάτων για την Αστρονομία και το Διάστημα και η ιδέα γεννήθηκε από τις ιστορίες που αφηγούνταν ο ίδιος στις πέντε εγγονές του. Από την συνομιλία μας δεν έλλειψε και η αναφορά στο Ευγενίδειο Πλανητάριο στο οποίο ο κ. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής.
-Ο ουρανός είναι κάτι μακρινό και άπιαστο. Γιατί δεν γνωρίζουμε αρκετά για αυτόν;
-Πράγματι εάν κάποιος κοιτάξει στα βάθη του ουρανού μπορεί όντως να τον αντιμετωπίσει σαν κάτι το μακρινό και άπιαστο, ιδιαίτερα εάν τον κοιτάζεις από μια πόλη με τα χιλιάδες φώτα της που έχουν σαν αποτέλεσμα την απόκρυψη του μεγαλείου του. Γι’ αυτό άλλωστε και οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε αρκετά για όλα όσα υπάρχουν εκεί έξω. Εάν όμως τον κοιτάξεις τις καθάριες νύχτες από μια εξοχική περιοχή, οποιαδήποτε εποχή, μπορείς άνετα να τον αντιμετωπίσεις σαν κάτι το προσφιλές και κοντινό σου έστω κι αν δεν είναι τόσο κοντινό όσο φαίνεται. Ο παρατηρητής μάλιστα του ουρανού θα αντιληφθεί αμέσως πως τα φωτεινότερα άστρα είναι διατεταγμένα σε ομάδες που σχηματίζουν τους αστερισμούς. Γιατί έξω στην εξοχή, μακριά από τα φώτα των πόλεων, οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα, κοιτάζοντας ψηλά στον ουρανό, να δούμε τα ίδια σχέδια και τις ίδιες εικόνες που αντίκριζαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, αφού από την αρχαιότητα οι παρατηρητές του ουρανού προσπάθησαν με κάθε τρόπο να δώσουν μια πιο οργανωμένη μορφή στο χάος των άστρων με αποτέλεσμα τη γέννηση των αστερισμών. Οι αστερισμοί δηλαδή δεν είναι παρά ομάδες άστρων οι οποίες αποτελούνται κυρίως από τα πιο λαμπερά άστρα μιας περιοχής του ουρανού. Τα άστρα, φυσικά, βρίσκονται σε διαφορετικές αποστάσεις τόσο μεταξύ τους όσο κι από τη Γη μας. Αυτό σημαίνει ότι τα σχήματα των αστερισμών που δημιουργεί η φαντασία μας στον ουρανό δεν υπάρχουν πραγματικά στον τρισδιάστατο χώρο. Είναι απλά οπτικές ευθείες, όπως φαίνονται από τη Γη, σαν δυσδιάστατα εφέ μιας επίπεδης οθόνης.
-Πώς σκεφτήκατε να φέρετε τον ουρανό στο σπίτι των αναγνωστών;
-Δεν είναι δική μου ιδέα αλλά κάτι που εδώ και μισό περίπου αιώνα έχω διαπιστώσει ότι ενδιαφέρει πολλούς συμπολίτες μας, ιδιαίτερα τους ερασιτέχνες αστρονόμους. Οι πραγματικοί αυτοί «εραστές της τέχνης» του ουρανού, με όλη τη σημασία της λέξης «ερασιτέχνης», αφιερώνουν όλο τον ελεύθερο χρόνο τους, από τις καθημερινές τους ασχολίες, στην παρατήρηση του ουρανού. Έκτοτε σε πολλές περιοχές της χώρας η ερασιτεχνική αστρονομία έχει κυριολεκτικά «φουντώσει». Από τη Θεσσαλονίκη ως το Ηράκλειο, και από την Κέρκυρα έως την Καβάλα, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, στην Πάτρα, τον Βόλο και τη Χαλκίδα, στην Κατερίνη, τη Νάουσα και το Αγρίνιο, εκατοντάδες «εραστές των άστρων» διακονούν με ιδιαίτερη αγάπη την επιστήμη του ουρανού. Και δεν είναι μόνο αυτοί, αφού τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια η παρατήρηση του ουρανού έγινε μια προσφιλής ενασχόληση και για πολύ περισσότερους συμπολίτες μας, πέρα από τους ερασιτέχνες.
-Διαβάζοντας τις σελίδες του βιβλίου έμαθα για μύθους και προέλευση ονομάτων αστερισμών. Ποια θα λέγατε πως ήταν η σχέση των προγόνων μας με τον ουρανό και τα άστρα;
-Οι πρόγονοί μας, ευλογημένοι μ’ ένα ήπιο κλίμα, είχαν τη δυνατότητα να βρίσκονται πολύ κοντά στη φύση. Στα σπίτια τους είχαν ακάλυπτες αυλές και υπαίθρια λουτρά. Ακόμα και οι ναοί τους, πέρα από το μεγάλο τους μέγεθος, χαρακτηρίζονταν από μια αρχιτεκτονική τάση που ήθελε τους τόπους αυτούς ακάλυπτους και ανοιχτούς. Έτσι τους δίνονταν η ευκαιρία, κατά τη διάρκεια της νύχτας, να ατενίζουν τον ουρανό σ’ όλο του το μεγαλείο, κάτι που εμείς οι κάτοικοι των σύγχρονων πόλεων δεν μπορούμε να κάνουμε με ευκολία. Όλοι οι αρχαίοι λαοί, άλλωστε, άλλος σε μεγαλύτερο και άλλος σε μικρότερο βαθμό, διαχώρισαν τα άστρα σε δικούς τους αστερισμούς, σύμφωνα με τις παραδόσεις και τους μύθους τους. Στη Βαβυλώνα σκαλίστηκαν πάνω σε βράχους. Στην Αίγυπτο ζωγραφίστηκαν πάνω σε παπύρους. Στην Αμερική σχεδιάστηκαν πάνω σε δέρματα βουβάλων. Στην Κίνα αποτυπώθηκαν πάνω σε μεταξένια υφάσματα. Και στην Ελλάδα τούς δόθηκαν τα ονόματα με τα οποία είναι γνωστοί ακόμα και σήμερα σε όλο τον κόσμο. Κι ενώ όλο αυτό το εξαίσιο μεγαλείο του ουρανού οδηγούσε κάποιους άλλους λαούς σε λατρευτικές και δεισιδαίμονες αντιλήψεις, οι Έλληνες οδηγήθηκαν στον διαλογισμό και στη γέννηση της αστρονομίας.
-Πρόκειται για μια σειρά βιβλίων. Τι θα ακολουθήσει;
-Πράγματι πρόκειται για μια σειρά τεσσάρων βιβλίων, ένα για κάθε εποχή, που περιγράφουν τις μυθολογικές ιστορίες αλλά και όσα περιλαμβάνουν οι αστερισμοί του ουρανού, όσων φαίνονται από τη χώρα μας, καθώς και την εμπειρία παρατηρησιακής αστρονομίας (με ή και χωρίς τηλεσκόπιο) που απέκτησα όλα αυτά τα χρόνια για τα μυστικά τ’ ουρανού. Δυστυχώς, λόγω των έκτακτων συνθηκών που επικρατούν, αποφασίσαμε να αναβάλουμε για την επόμενη άνοιξη τη συνέχιση της έκδοσης των υπόλοιπων τριών βιβλίων που περιγράφουν τον ουρανό της χώρας μας το καλοκαίρι, το φθινόπωρο και τον χειμώνα.
-Παράλληλα μόλις κυκλοφόρησε και ένα βιβλίο για τους μικρούς σας αναγνώστες. Πόσο εύκολο είναι να μιλήσει κανείς στα παιδιά για το διάστημα και για το πώς πήγαμε στο φεγγάρι; Και πώς προέκυψε η ιδέα για αυτό το βιβλίο;
-Πράγματι είναι το πρώτο βιβλίο μιας σειράς παιδικών αναγνωσμάτων για την Αστρονομία και το Διάστημα που μου ζητούσαν πάρα πολλοί να γράψω εδώ και καιρό, αλλά το ανέβαλλα συνεχώς μέχρις ότου με κατάφεραν να το αρχίσω οι πέντε εγγονές μου! Μέχρι τώρα τους έλεγα τις ιστορίες μου προφορικά. Κι επειδή φαίνεται ότι τους άρεσαν πολύ, μου ζητούσαν να τους τις διηγηθώ ξανά και ξανά. Γι’ αυτό σκέφτηκα ότι ίσως αυτές μου οι ιστορίες να αρέσουν και σε άλλα παιδιά. Κι έτσι ξεκίνησα να τις γράφω, διαλέγοντας πρώτη απ’ όλες μια ιστορία που στο μεγαλύτερο μέρος της το έζησα κι εγώ προσωπικά, γιατί ήμουν κι εγώ εκεί όπου οι αστροναύτες εκπαιδεύτηκαν και προετοιμάστηκαν για να πάνε να περπατήσουν πάνω σε έναν άλλο κόσμο. Γι’ αυτό άλλωστε και ο τίτλος του βιβλίου είναι: «Πες μας, παππού, Πώς πήγαμε στο φεγγάρι;». Ελπίζω ότι σύντομα θα συνεχίσουμε και με άλλους τίτλους. Πιστέψτε με, δεν είναι εύκολο να γράφεις για μικρά παιδιά, αλλά ήμουν τυχερός γιατί σε όλα αυτά τα βιβλία είχα την άμεση συμπαράσταση και βοήθεια δύο χαρισματικών συνεργατών: της Ουρανίας Λυμπεροπούλου που έδωσε χρώμα στο βιβλίο και της Μαρίας Γονιδάκη που το επιμελήθηκε παιδαγωγικά. Χωρίς τη δική τους συμβολή και παρέμβαση και φυσικά χωρίς τη συμπαράσταση ολόκληρης της εκδοτικής ομάδας του ΜΕΤΑΙΧΜΙΟΥ το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να είναι το ίδιο.
-Συνεργάζεστε με το Ευγενίδειο Πλανητάριο. Πώς βοηθά στο να φέρει το κοινό πιο κοντά στην επιστημονική γνώση; Και πώς έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα λόγω της πανδημίας; Τι δράσεις ετοιμάζει;
-Μέχρι τις αρχές του χρόνου χάρη στη «σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας» που διαθέτει, το Ευγενίδειο Πλανητάριο θεωρείται ως μια υποδειγματική εγκατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά όμως η πανδημία του κορονοϊού έχει αλλάξει τελείως τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούμε να παρέμβουμε στην κοινωνία, γιατί η διάχυση της επιστήμης δεν πρέπει να περιορίζεται μέσα σ’ ένα μόνο κτίριο, αν και το θέαμα είναι όντως εντυπωσιακό. Οπότε για να εκτελέσουμε την αποστολή μας, της διάχυσης της επιστήμης στο ευρύ κοινό, στραφήκαμε τους τελευταίους μερικούς μήνες στις ευκαιρίες που μας δίνει το Διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αλλά και γενικότερα τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, έντυπα και ηλεκτρονικά. Θα συνεχίσουμε επομένως με μεγαλύτερη έμφαση τη μετάδοση της γνώσης, με τη βοήθεια όλων αυτών των σύγχρονων μέσων, επεκτείνοντας έτσι τις δυνατότητες παρέμβασής μας στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Τύπος Θεσσαλονίκης"
