Της Λεμονιάς Βασβάνη
Το φετινό Open House Thessaloniki επέστρεψε στις δια ζώσης ξεναγήσεις που τόσο μας έλειψαν πέρυσι. Η πανδημία ωστόσο είναι ακόμη παρούσα και καραδοκεί σε κάθε στιγμή ξενοιασιάς και αμέλειας. Τα κρούσματα αυξάνονται μέρα με τη μέρα, οπότε είναι απόλυτα λογικό το ότι αυτή τη χρονιά ο τόπος δράσης του OHT θα έπρεπε να είναι εξωτερικός.
Ξεχάσαμε λοιπόν εκείνη την γλυκιά προσμονή για να δούμε την αρχιτεκτονική σπιτιών και γραφείων της πόλης, να πάρουμε ιδέες από κατοικίες, ασχέτως αν θα τις εφαρμόσουμε ή όχι…. Όμως με την θεματική διαδρομή στους εξωτερικούς χώρους των κτιρίων μπορέσαμε να πάρουμε μια ιδέα για το πώς "έγραψε" ο χρόνος πάνω τους και ποιες χρήσεις είχαν.
Οι μάσκες απαραίτητο αξεσουάρ στην 2ωρη διαδρομή. Εθελοντές ήταν ξεναγοί μας, δίνοντας τις απαραίτητες πληροφορίες για το ταξίδι στην ιστορία των κτιρίων της Συνοικίας των Εξοχών.
Μιας περιοχής που είχε περιορισμένη δόμηση κατά το παρελθόν και όπου συνυπήρχαν Ισραηλίτες, Τούρκοι, Έλληνες, Ντονμέδες και Λεβαντίνοι. Και όπου οι κατοικίες είχαν επιρροή από αρχιτεκτονικά ρεύματα της Ευρώπης με τον εκλεκτικισμό να κυριαρχεί. Σε κάποιες μονοκατοικίες μέχρι και το 1960-οπότε και έγινε η Νέα Παραλία- κήποι με σιντριβάνια έφταναν μέχρι και τη θάλασσα.
Σταθμοί της θεματικής διαδρομής; Αφετηρία ήταν το Γ’ Σώμα Στρατού, ένα κτίριο σε νεοκλασικό ρυθμό που χρησιμοποιήθηκε ως προσωρινό διοικητήριο από την κυβέρνηση Βενιζέλου το 1916, ενώ παλιά στη θέση του υπήρχε ένας χείμαρρος. Στη συνέχεια σειρά είχε η Οικία Μήττα στην Ευζώνων με στοιχεία από νεοκλασικισμό και μπαρόκ στην κατασκευή της. Αρκετοί θα θυμούνται πως εκεί φιλοξενούνταν τα τελευταία χρόνια ο ΟΚΑΝΑ ενώ κάποτε είχε στεγαστεί και το Χαρίσειο γηροκομείο. Τώρα το κτίριο παρακμάζει….
Στο επόμενο στενό, στην οδό Σαρανταπόρου, δύο κατοικίες, στον αριθμό 11 και 13, έχουν τη δική τους ιστορία. Μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας συνεχίζουν να συνυπάρχουν.
Στην Βασιλέως Γεωργίου η κατάσταση των περισσότερων κτιρίων -σταθμών της ξενάγησης ήταν σαφώς καλύτερη. Κάποια, όπως η Έπαυλη Χατζημήσεφ, κτίσμα το οποίο σχεδιάστηκε από τον Φρεντερίκ Σαρνό, σφύζει από ζωντάνια κάθε μέρα και νύχτα ως κατάστημα εστίασης (Δέντρο στο μπαρ).
Δίπλα του βρίσκεται το κτίριο της Κατάληψης, που στέγασε κάποτε Γυμνάσιο Αρρένων.
Και στην γωνία της Μπιζανίου με την Β. Γεωργίου η Οικία Ναβάρο, διατηρητέα από το 1990, που τώρα είναι κλειδωμένη και ο κήπος της μοιάζει με μια ζούγκλα δίνοντας ανάσες οξυγόνου στον μονίμως μποτιλιαρισμένο δρόμο, όμως για καιρό είχε φιλοξενήσει ΙΕΚ και τμήμα της εφορίας.
Στην ίδια ξενάγηση σταθμοί και το 1ο Γυμνάσιο, η εκκλησία της Αγίας Τριάδος, ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο απέναντί της όπου την περίοδο της κατοχής έγιναν βιασμοί κατοίκων, το Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο (Γενί Τζαμί) που ήταν χώρος λατρείας για ντονμέδες και το πρώτο και μοναδικό τζαμί έξω από τα τείχη της πόλης, η Οικία Μιχαηλίδη που χτίστηκε το 1888 (γνωστή τα τελευταία χρόνια από την λειτουργία του μπαρ CasaBlanca Social Bar ), η Οικία Σάλεμ που χτίστηκε από τον διάσημο αρχιτέκτονα της εποχής, Ξενοφών Παιονίδη το 1878 κατά παραγγελία του Εβραίου μεγαλοεμπόρου Τζεμποργιά, και φιλοξένησε το Παλαιό Ιταλικό Προξενείο, η Βίλα Χαφιζ Μπέη που στεγάζει σήμερα την Σχολή Τυφλών, το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών κτίριο "Μέλισσα", και το Λαογραφικό Μουσείο (Βίλα Μοδιάνο).
«Σήμερα ελάχιστα κτίσματα από αυτά τις Συνοικίας των Εξοχών διασώζονται. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών φεύγουν Οθωμανοί και Ντονμέδες, και αλλάζει το τοπίο. Κάποια κτίρια θα στεγάσουν προξενεία, άλλα σχολεία. Η εικόνα θα αλλάξει άρδην με την διάνοιξη του δρόμου και την ευθυγράμμιση της παραλίας», σημείωσαν οι εθελόντριες του OHT κατά την ξενάγηση, ενημερώνοντας παράλληλα για τον διαγωνισμό OPEN PHOTO (23-31-10.2021) με θέμα το “Bricks of History” με δώρο μια υποτροφία σπουδών σε φροντιστήριο.
