*Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Μια ξεχωριστή έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Πολεμικό Μουσείο / Παράρτημα Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της Thessaloniki PhotoΒiennale. Η Marta Bogdańska θα παρουσιάσει την σειρά «Shifters» (19.10-30.11.2023) στην οποία διερευνά την εργαλειοποίηση των ζώων σε καιρό πολέμου μέσα από φωτογραφίες και άρθρα που συγκεντρώνει, μέσα από ιστορίες ζώων σε ρόλο μαχητών, κατασκόπων, ηρώων, παραγόντων θάρρους και αυτοθυσίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1970.
Παράλληλα για την παρουσίαση στη Photobiennale η εικαστική καλλιτέχνης, φωτογράφος και σκηνοθέτρια ντοκιμαντέρ, δημιουργεί ένα έργο για τον συγκεκριμένο χώρο αναπτύσσοντας διάλογο με την τοιχογραφία του Πολύκλειτου Ρέγκου (1903-1984), γνωστού εκπροσώπου του ελληνοκεντρικού μοντερνισμού, που αποτοιχίστηκε από το κατεδαφισμένο πλέον Εντευκτήριο Οπλιτών και εκτίθεται μόνιμα στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Στην εκδοχή της Bogdańska ο ανθρωποκεντρισμός της ιστορικής μάχης αποδομείται και επιχειρείται η ανασύστασή του από την οπτική του ζώου. Με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης που θα γίνουν την ερχόμενη Πέμπτη, μιλήσαμε με την επιμελήτριά της και διευθύντρια του Διευθύντρια MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης κυρία Ηρώα Κατσαρίδου. Από την κουβέντα μας δεν έλλειψε η αναφορά στην φωτογραφία, αλλά και η συνεργασία που ξεκινά με αφορμή αυτή την έκθεση, με το Πολεμικό Μουσείο.
-Η φωτογραφία μπαίνει στο επίκεντρο. Ποιες οι νέες προκλήσεις για αυτή τη μορφή τέχνης σήμερα;
-Η φωτογραφία στις μέρες μας είναι παντού, με διάφορες μορφές. Είναι σαφώς μια μορφή τέχνης, όμως λειτουργεί και πέρα από αυτή ως πηγή ενημέρωσης και κινητοποίησης. Η καθημερινή της χρήση από κινητές συσκευές και στο πλαίσιο των κοινωνικών δικτύων την έχει καταστήσει την κύρια πηγή πληροφόρησης του κοινού. Σαφώς το γεγονός ότι το λεξιλόγιο της φωτογραφικής εικόνας παραμένει σε μεγάλο βαθμό το ίδιο, οι φωτογράφοι και οι καλλιτέχνες λαμβάνουν υπόψη τη συνθήκη αυτή, την ενσωματώνουν στην καλλιτεχνική δημιουργία, και συχνά τοποθετούνται κριτικά απέναντι σε αυτή την κυριαρχία της εικόνας.
-Πώς εντάσσει τη νέα πραγματικότητα της φωτογραφίας η PhotoΒiennale στις εκθέσεις της;
-Είναι ακριβώς η κριτική προσέγγιση που φωτογράφοι-καλλιτέχνες επιστρατεύουν για να σχολιάσουν τον καταιγισμό των εικόνων. Οι σύγχρονες πρακτικές καταγραφής της εικόνας, αλλά και η φωτογραφία ντοκουμέντο, η φωτοδημοσιογραφία εκπροσωπούνται στις εκθέσεις της PhotoBiennale με έργα που αφουγκράζονται την ταραγμένη περίοδο που βιώνουμε ως ανθρωπότητα.
-Φέτος χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος και το παράρτημα Θεσσαλονίκης του Πολεμικού Μουσείου όπου και θα παρουσιαστεί η φωτογραφική σειρά «Shifters». Πώς γεννήθηκε η συνεργασία και η έκθεση;
-Η σκέψη να παρουσιαστεί η έκθεση στο παράρτημα Θεσσαλονίκης του Πολεμικού Μουσείου ξεκίνησε ακριβώς από την ίδια τη φύση του έργου που παρουσιάζεται εκεί. Στη σειρά Shifters η Πολωνή καλλιτέχνιδα Marta Bogdańska διερευνά την εργαλειοποίηση των ζώων σε καιρό πολέμου μέσα από φωτογραφίες και άρθρα που συγκεντρώνει, αλλά και δικά της έργα τέχνης, που αφηγούνται ιστορίες ζώων σε ρόλο μαχητών, κατασκόπων, ηρώων, φορέων θάρρους και αυτοθυσίας από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1970. Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι θα είχε ενδιαφέρον να μετατοπίσουμε το ενδιαφέρον από την ανθρωποκεντρική ματιά του πολέμου σε μια άλλη που θέτει στο επίκεντρο αυτή των ζώων. Θεωρούμε ότι ο ίδιος ο χώρος συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην ανάγνωση του έργου και είμαστε πολύ χαρούμενοι που οι υπεύθυνοι του Πολεμικού Μουσείου αγκάλιασαν την ιδέα μας με ενθουσιασμό.
Η Ηρώ Κατσαρίδου, επιμελήτρια της έκθεση και διευθύντρια του Διευθύντρια MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
-Πώς «συνομιλεί» με την έκθεση η τοιχογραφία του Πολύκλειτου Ρέγκου;
-Στο Πολεμικό Μουσείο εκτίθεται η τοιχογραφία του Πολύκλειτου Ρέγκου από το 1949, η οποία αποτοιχίστηκε από το Εντευκτήριο Οπλιτών που κατεδαφίστηκε κατά τη διάρκεια διάνοιξης της οδού 3ης Σεπτεμβρίου.
Η καλλιτέχνιδα επιχειρεί διάλογο με την τοιχογραφία χρησιμοποιώντας αρχειακές εικόνες αλόγων και ζώων εκστρατείας στη θέση των ηρωικών μαχών του Ρέγκου. Έτσι στην εκδοχή της Bogdańska ο ανθρωποκεντρισμός της ιστορικής μάχης αποδομείται και επιχειρείται η ανασύστασή του από την οπτική του ζώου.
Όμως πέρα από την τοιχογραφία του Ρέγκου, ένα δεύτερο έναυσμα για την καλλιτέχνιδα είναι το αρχείο Boissonnas, που φυλάσσεται στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Στην έκθεση παρουσιάζονται φωτογραφίες του γιου του διάσημου Fred, Henri-Paul Boissonnas (1864-1940), ο οποίος κάλυψε φωτογραφικά τη Μικρασιατική Εκστρατεία με ανάθεση της ελληνικής κυβέρνησης το 1921. Ο φακός του φωτογράφου αποτύπωσε όλα τα ζώα που συνόδευσαν την επιχείρηση: άλογα, καμήλες και βόδια που χρησιμοποιούσαν για τη μετακίνηση στρατιωτών και τη μεταφορά προμηθειών, αλλά και αιγοπρόβατα που προορίζονταν ως τροφή για τα στρατεύματα.
-Τι προκύπτει μέσα από τα έργα της καλλιτέχνιδας σχετικά με την εργαλειοποίηση των ζώων σε καιρό πολέμου;
-Ουσιαστικά στο έργο της η Marta Bogdańska εικονοποιεί σύγχρονες θεωρίες σε πεδία όπως οι σπουδές ζώων, με πρωτοπόρο τον Eric Baratay. Αφηγείται δηλαδή την ιστορία από την οπτική των ζώων, ανατρέποντας διαχωρισμούς που ταυτίζουν τον άνθρωπο με το υποκείμενο και το ζώο με το αντικείμενο. Αντίθετα, οι θεωρήσεις αυτές υποστηρίζουν την ύπαρξη μιας κοινής αρχικής συνθήκης για ανθρώπους και ζώα, καθώς πιστεύουν στην ενότητα του «ανθρώπου» και του κόσμου που τον περιβάλλει.
Σημείωση:
Η έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα της Thessaloniki PhotoBiennale 2023 που συντονίζει και επιμελείται το MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Όλο το πρόγραμμα δείτε το στο: www.photobiennale-greece.gr
Κεντρική φωτογραφία:
Henri Paul Boissonnas, Καμήλες στη Μικρασιατική Εκστρατεία, 1921
© Αρχείο Fred Boissonnas / Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού – θεματοφύλακας αρχείου: MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
