Της Λεμονιάς Βασβάνη
Τι κοινό έχει μια μαϊμού τσάντα Louis Vuitton, χάρτες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και χάλκινα μικρά αγάλματα του 18ου αιώνα από την Πομπηία;
Είναι για προϊόντα πλαστογραφίας οι ιστορίες των οποίων θα «ζωντανέψουν» στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ στις δύο εκθέσεις που ετοιμάζει για την πλαστογραφία από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.
Πρόκειται για το «Fake (f)or Real» και για την «Κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας» που ανοίγουν τις πύλες τους την Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου 2024.
Για την πρώτη το Τελλόγλειο συνεργάστηκε με το Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Για την δεύτερη με πολιτιστικούς φορείς με το Απεικονιστικό Τμήμα της Κλινικής Euromedica Κυανούς Σταυρός, ενώ χρησιμοποιήθηκε και οπτικό υλικό από την εξάρθρωση μιας σπείρας που έκανε πλαστογραφίες στην Κρήτη.
Fake (f)or Real ιδέα…
George Psalmanzar, Ιστορική και γεωγραφική περιγραφή της Φορμόζας, νήσου υποτελούς στον αυτοκράτορα της Ιαπωνίας. Περιέχει περιγραφή της θρησκείας, των εθίμων, των ηθών κτλ. των κατοίκων της, Λονδίνο, 1705. Σπίτι Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Βέλγιο
Μιλώντας για την ιδέα της πρώτης έκθεσης η Γενική Διευθύντρια του Τελλογλείου κυρία Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά ανέφερε στο «ΤyposThes» πως ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη περιοδεύουσα έκθεση του Σπιτιού της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. «Μας άρεσε ιδιαίτερα το θέμα. Μιλάει για την πλαστογραφία με μια ευρύτερη όμως αντιμετώπιση. Ξεκινάει από το Μέγα Κωνσταντίνο και την διαθήκη που δίνει στον Πάπα την κυριαρχία της Καθολικής Εκκλησίας που αποδείχθηκε τελικά πλαστή τον 8ο αιώνα, όμως η Εκκλησία ακόμη δεν το έχει αναγνωρίσει. Και προχωράει στην οικονομία, την γεωγραφία πχ πλαστούς χάρτες, φτάνει μέχρι την δίκη Ντρέιφους και τις μαϊμού τσάντες Louis Vuitton. Θίγει πολλά πράγματα και μας λέει πόσο fake είναι η εποχή που ζούμε», σημείωσε η κυρία Βουτυρά.
Η έκθεση παρουσιάζει ιστορίες παραποιήσεων και πλαστογραφήσεων από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Περιγράφει τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες που εξηγούν την εμφάνισή τους, τα ενδιαφέροντα και τα κίνητρα πίσω από αυτά και τον αντίκτυπο που είχαν. Δείχνει, επίσης, πώς τελικά αποκαλύφθηκαν.
Χωρίζεται χρονολογικά σε έξι μεγάλες θεματικές ενότητες: Εξουσία και Προσευχή, Η κατανόηση του κόσμου, Ένωση και Διαίρεση, Στον πόλεμο, Παραχάραξη και Πλούτος, Η εποχή της μετά-αλήθειας, με περισσότερα από 100 εκθέματα της Συλλογής του Σπιτιού της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Περιλαμβάνει επίσης ταινίες και διαδραστικά παιχνίδια.
Πλαστά έργα στο… προσκήνιο με την βοήθεια ιατρικών ακτινογραφιών
Roger Pfund, τραπεζογραμμάτιο Ιουλίου Βερν, μία από τις προσπάθειες δημιουργίας «μη παραποιήσιμου» χρήματος, Γενεύη, 2012. Σπίτι Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Βέλγιο
Η δεύτερη έκθεση, όπως εξήγησε η κυρία Βουτυρά, γεννήθηκε από την θέληση του Ιδρύματος να πάνε ένα βήμα παρακάτω.
«Αποφασίσαμε να δείξουμε ευρωπαϊκά έργα της συλλογής μας που δεν έχουν εκτεθεί πριν. Η Αλίκη (σημ. Τέλλογλου) είχε προτίμηση στην ελληνική τέχνη και τα έργα που αποφασίσαμε να φέρουμε στο φως ανήκουν στην εποχή πριν ο Τέλλογλου την νυμφευτεί. Ψάχνοντας βρήκαμε ενδιαφέρουσες ιστορίες. Πχ ανακαλύψαμε πλαστούς Μονέ, Ντελακρουά και Ρενουάρ. Κάναμε τεχνικούς ελέγχους μελέτης έργων όπου μπορούσαμε με την βοήθεια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού (Τμήμα Συντήρησης Εικόνων), του Ιδρύματος Ορμύλια, και του Απεικονιστικού Τμήματος της Κλινικής Euromedica Κυανούς Σταυρός. Ο τελευταίος που έχει ιατρεία δίπλα στο Τελλόγλειο, μας άνοιξε το ακτινογραφικό του εργαστήριο».
Όπως είπε η κυρία Βουτυρά, στα εκθέματα αναζητήθηκαν και μελετήθηκαν έργα που να ανταποκρίνονται στο θέμα καταρχάς από τις Συλλογές του Τελλογλείου Ιδρύματος, αλλά και δάνεια από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, από το Μουσείο Εκμαγείων του ΑΠΘ, από το Πολεμικό Μουσείο και από συλλέκτες και ιδιωτικές συλλογές. «Δωρητής μας όταν έμαθε για την έκθεση αγόρασε εν γνώση του πλαστούς πίνακες Παρθένη Μπουζιάνη, Παπαλουκά και Σταθόπουλου και μας τους χάρισε για να τους εκθέσουμε ως πλαστούς στο πλαίσιο της έκθεσης», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Απαντώντας σε ερώτησή μας η διευθύντρια του Τελλογλείου σημείωσε πως «στα κείμενα της έκθεσης ξεχωρίζουμε πότε είναι πλαστό και πότε όχι ένα έργο. Πλαστό σημαίνει αν μπορώ να αποδείξω ότι πρόθεση είναι να ξεγελάσει. Να πει πχ ότι είναι άλλου ζωγράφου. Δεν είναι μόνο για τα χρήματα. Μπορεί πχ να είναι για εκδίκηση κατά κάποιου ιστορικού τέχνης μουσείου. Κάποιοι πλαστογράφοι μπορούσαν να μιμηθούν οποιοδήποτε στυλ και να πιάνουν και καλές τιμές στα έργα τους. Για εμάς στην έκθεση είναι σημαντικό να πούμε την αλήθεια στο κοινό. Να καταλάβει ο επισκέπτης τι οδήγησε στην πλαστογράφηση ενός έργου. Δεν θα δούμε τα εκθέματα ως παράδειγμα, αλλά ως μια υποκουλτούρα που δεν μπορούμε να τη βάλουμε κάτω από το χαλί».
Εξάλλου ανέφερε πως υπάρχει μια διεθνής τάση για εκθέσεις με παρουσίαση πλαστών αντικειμένων: «Τον Νοέμβριο τελείωσαν δύο εκθέσεις ανάλογου περιεχομένου στο Λονδίνο και μία στις ΗΠΑ. Στάση επιμελητών εκεί ήταν ότι μπορούμε να μάθουμε από αυτά και να μη τα κρύψουμε», σημείωσε η κυρία Βουτυρά.
Κάθε εποχή έχει τον… πλαστογράφο της
Αγνώστου, «Αφροδίτη, Σάτυρος και Έρωτας», λάδι σε καμβά επικολλημένο σε χάρντμπορντ, 54 x 42 εκ., 1786, Τ.Ι.Τ. 2000.282
Στο αν υπάρχει κάποια εποχή πιο επίφοβη για πλαστογραφίες σημείωσε πως αυτό μπορεί να συμβεί σε κάθε εποχή. «Η αρχαιότητα έχει το δικό της κεφάλαιο. Στην έκθεση κάθε έκθεμα είναι και μια ιστορία. Μαθαίνουμε πώς μας ξεγελά πλαστογράφος. Για παράδειγμα τον 18ο αιώνα στην Πομπηία υπήρχε ένα χυτήριο που έδινε άδεια να αντιγράφουν χάλκινα μικρά αγάλματα και να τα δίνουν σε συλλέκτες. Το χυτήριο έβαζε σφραγίδα και χρονολογία. Σε ένα τέτοιο άγαλμα κόψανε την σφραγίδα του χυτηρίου και έμποροι προσπάθησαν να το πουλήσουν ως πρωτότυπο. Το Αρχαιολογικό μουσείο όμως δεν ξεγελάστηκε. Μάλιστα θα είναι ένα από τα αντικείμενα που θα δει το κοινό. Γενικώς η έκθεση είχε πολλές ιστορίες και ανατροπές. Και ήταν χαρά για εμάς να ανακαλύπτουμε νέα δεδομένα. Μάλιστα ανάμεσα στα όσα θα δει το κοινό είναι και βίντεο από την ΕΡΤ από την εξάρθρωση μεγάλης σπείρας στην Κρήτη που έκαναν αντίγραφα από πίνακες μεγάλων ζωγράφων. Μεγάλη σπείρα πλαστογραφίας όπως τις ξέρουμε από το εξωτερικό και η υπόθεση δεν έχει κλείσει. Γενικώς γίναμε πιο ευρηματικοί σε αυτή την έκθεση, δουλέψαμε με άλλον τρόπο. Αναφέρουμε αν πχ υπήρξε από πρόθεση ή όχι απάτη σε ένα έργο ή αν έγινε λόγω διαφορετικής αιτίας», σημείωσε η κυρία Βουτυρά.
Χρήσιμα
Στο πλαίσιο των εκθέσεων θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις, ξεναγήσεις και εκπαι-δευτικά προγράμματα.
Εγκαίνια εκθέσεων: Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου 2024
Διάρκεια εκθέσεων: 2 Φεβρουαρίου 2024 – 28 Ιουνίου 2024
Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 9:00-14:00, Τετάρτη 9:00-14:00 & 17:00-21:00, Σάββατο και Κυριακή 10:00-18:00, Δευτέρα κλειστά.
