*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Το πλούσιο αρχείο και η βιβλιοθήκη του λογοτέχνη και δημοσιογράφου Νίκου Μπακόλα φιλοξενείται πλέον στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, δίνοντας την ευκαιρία σε όσους επιθυμούν να το γνωρίσουν. Σε αυτό περιλαμβάνονται 4.000 τόμοι και χειρόγραφα λογοτεχνικών έργων του, επιστολές, οπτικοακουστικό υλικό.
Η δωρεά έγινε από τον γιό του, Χριστόφορο, ο οποίος μας υποδέχθηκε στην «Αίθουσα Νίκου Μπακόλα», στο Βαφοπούλειο.
«Όταν πέθανε ο πατέρας μου το 1999 είχα βρει το αρχείο στο πατρικό μου. Το είχα βάλει σε μια σειρά. Αλλά πάντα θέλαμε με τον αδερφό μου να αξιοποιηθεί. Αποφασίσαμε λοιπόν να το δωρίσουμε. Και το κάναμε στο Βαφοπούλειο τιμώντας την προσπάθειά του για την διάσωση και διαφύλαξη των αρχείων των λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης. Ήδη έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από ένα πανεπιστήμιο της πόλης να γίνουν μεταπτυχιακά πάνω στο αρχείο του πατέρα μου. Αυτό αν το σκεφτεί κανείς είναι καλό. Αν πιάσεις σήμερα δέκα παιδιά και τα ρωτήσεις ποιος είναι ο Μπακόλας, ποιος είναι ο Ιωάννου κλπ δεν θα ξέρουν να σου πουν γιατί ούτε στο σχολείο τους μαθαίνουν ούτε τους έζησαν. Είναι καλό να γίνονται εκδηλώσεις για αυτή την γενιά που δεν υπάρχει πια», σημείωσε ο κ. Χριστόφορος Μπακόλας.
Ο ίδιος πρόσθεσε πως η νέα στέγη του αρχείου του πατέρα του είναι σε μια γνώριμη περιοχή, αυτή των παλαιών «Εξοχών». «Μας έλεγε” γεννήθηκα, έζησα και πέθανα σε μια περιοχή που εκτείνεται σε 3-4 τετράγωνα”. Γεννήθηκε στη Φιλελλήνων, απέναντι από Κολοσσαίον, και όλα τα σπίτια που έμεινε ήταν σχεδόν στην ίδια γειτονιά», μας εξήγησε.
Σημείωσε πως από το υλικό που έχει δωρηθεί ξεχωρίζουν οι επιστολές: «Εκεί φαίνεται πώς αισθάνθηκαν οι παραλήπτες τους. Ο κριτικός λογοτεχνίας κ. Ζήρας με συμβούλευσε να είναι διαθέσιμο αυτό το υλικό. Δεν πιστεύω πολύ στο διαδικτυακό κομμάτι. Αλλιώς βλέπεις την επιστολή φυσική και αλλιώς σκαναρισμένη. Αλλιώς γυρνάς τις σελίδες ενός βιβλίου και αλλιώς τις σελίδες στο e-book. Ασχέτως του αν μου άρεσαν ή όχι τα βιβλία, προτιμώ το χαρτί. Όπως και για τους δίσκους, δεν θέλω το spotify, αλλά θέλω να ακούω από το βινίλιο. Έχω εκατοντάδες δίσκους στο σπίτι μου».
Μιλώντας για τα βιβλία του Νίκου Μπακόλα, είπε πως οι αναγνώστες μέσα από αυτά «θα μάθουν για μια Θεσσαλονίκη την οποία δεν την ξέρουν». «Ο πατέρας μου έλεγε ότι αν διαβάσεις τον «Κήπο των πριγκίπων», την “Μυθολογία” την “Μεγάλη Πλατεία” και την “Καταπάτηση” δεν θα μάθεις για την ιστορία, αλλά για καταστάσεις, περιοχές, περιγραφές και γεγονότα που έγιναν σε διάρκεια ενός αιώνα σε αυτή την πόλη. Στη “Μεγάλη Πλατεία” αναφέρεται σε γεγονότα που τα συζητούσαμε στο σπίτι, στον “Κήπο των πριγκήπων” μιλάει για τα παιδικά του χρόνια και στην “Καταπάτηση” για ένα χωράφι που είχε αποκτήσει ο παππούς μου για να χτίσει όταν έγινε ο σεισμός, όμως του το καταπάτησαν και του πήρε δέκα χρόνια δικαστικά για να το πάρει πίσω. Στην “Μυθολογία” που είναι το αγαπημένο μου βιβλίο αναφέρεται η ιστορία του προπάππου μου που ήρθε από ένα χωριό της Ηπείρου το 1850 στη Θεσσαλονίκη “σιδηροδρομικώς”, όπως έλεγε, περπατώντας στην πραγματικότητα στις ράγες του τρένου. Μετά έγινε μπακαλόγατος έπειτα έκανε το δικό του. Η τετραλογία αυτή καλύπτει 100 χρόνια ενώ και σε άλλα βιβλία του αναφέρεται στη Θεσσαλονίκη. Μας έλεγε “γράφουμε αυτά που ζήσαμε, μας είπαν και ακούσαμε”. Δεν πίστευε στο fiction. Προς το τέλος, μετά το εγκεφαλικό του, έκανε μια στροφή προς την εκκλησία …».
Τι θυμάται από όταν ήταν παιδί; «Στο σπίτι σχεδόν κάθε Κυριακή είχαμε καλεσμένους ηθοποιούς πχ η Βουγιουκλάκη , η Καρέζη κλπ, αλλά και λογοτέχνες. Μετά όταν πήγε στο ΚΘΒΕ αυτό έγινε πιο έντονο. Ο πατέρας μου μας είχε αφήσει ελευθερία να κάνουμε αυτό που μας άρεσε. Προσωπικά δεν έχω σχέση με την λογοτεχνία. Θυμάμαι που έλεγε “ξεχάστε τον αυτόν. Δώστε του ένα κατσαβίδι και θα φτιάξει πράγματα που χάλασαν”. Εγώ διάβαζα ό,τι έπρεπε για να είμαι καλός μαθητής στο σχολείο. Παράλληλα ο πατέρας μου μας έπαιρνε παιδικά κυρίως βιβλία. Δεν ήξερα την πορεία του στην λογοτεχνία. Όταν τελείωσα το σχολείο ήθελα να γίνω ηλεκτρονικός. Τότε δεν υπήρχε σχολή στη χώρα μας και όλοι του έλεγαν να πάω στην Αγγλία. Τα κατάφερε και με έστειλε να σπουδάσω ηλεκτρονικός μηχανικός και νιώθω ευγνώμων για αυτό. Έφυγα το ’77 και τότε άρχιζε η μεγάλη λογοτεχνική του πορεία. Θυμάμαι ένα καλοκαίρι που είχα έρθει για διακοπές η μητέρα μου να μου λέει “ο πατέρας σου κέρδισε ένα βραβείο”. Μετά από δύο χρόνια μου είπε για ένα άλλο βραβείο. Όταν ξεκίνησαν τα προβλήματα της υγείας του άρχισα να διαβάζω την “Μεγάλη Πλατεία”. Και μετά τον θάνατό του πήρα μαζί μου όλα τα ντοσιέ του και άρχισα να τα βλέπω, έκανα αντίγραφά τους και έπειτα τα έφερα πίσω. Τα ντοσιέ ήταν χωρισμένα ανά βιβλίο, υπήρχε αποδελτίωση, δημοσιεύματα και επιστολές που σχετίζονταν με αυτά».
Ένα ξεχωριστό κομμάτι αποτέλεσε και η ενασχόλησή του με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. «Έδινε ευκαιρίες στο θέατρο σε νέους ανθρώπους. Και όταν μου λένε ιστορίες από το παρελθόν συγκινούμαι. Αγαπούσε πολύ την πόλη και ήθελε να στρώσει το ΚΘΒΕ, είχε όμως αντιδράσεις από μέσα. Όταν ανέλαβε υπήρχε 100 εκατ. έλλειμμα και όταν έφυγε το άφησε με 100 εκατ. απόθεμα. Έκοψε περιττά έξοδα και έκανε οικονομία. Όμως στην περίοδο αυτή πολύς κόσμος εξαγριώθηκε. Μετά από μια συνέλευση πέταξε τα κλειδιά στο τραπέζι και είπε παραιτούμαι. Λίγο μετά αρρώστησε… Όταν γνωρίζω τους καλλιτεχνικούς διευθυντές τους λέω περαστικά σας καλώς ήρθατε στην ηλεκτρική καρέκλα», σημείωσε. Ομολόγησε πως ολοκλήρωσε το διάβασμα της «Μεγάλης Πλατείας» λίγο πριν ανέβει από την δεύτερη κρατική σκηνή της χώρας μας. «Μου άρεσε πολύ η παράσταση. Η ματιά της Ευθυμίου ήταν πολύ προσεγμένη και με χαροποίησε το ότι είχε εξαιρετικές κριτικές. Το πρόβλημα ήταν η έκτασή του και ίσως η τοποθεσία γιατί αρκετοί διστάζουν να πάνε μέχρι την Μονή Λαζαριστών. Εγώ είδα την παράσταση πολλές φορές και κάθε φορά ανακάλυπτα και κάτι νέο! Η “Μεγάλη Πλατεία” είναι το σήμερα, το πίσω η επανάσταση των ζηλωτών, ενώ υπάρχουν και οι υποσημειώσεις που εξηγούν κάποια πράγματα».
Νιώθει περήφανος για τον πατέρα του τονίζοντας πως «ήθελε να προσφέρει στον τόπο του. Έζησε από τη δημοσιογραφία γράφοντας για τα καλλιτεχνικά και κάνοντας επιμέλεια ύλης. Η μεγάλη του αγάπη ήταν το γράψιμο και το θέατρο. Και ήθελε όταν φύγει, να βρίσκουμε δικά του πράγματα σε διάφορα μέρη. Έτσι έγινε. Όταν κάναμε μια εκδήλωση στο δήμο Θεσσαλονίκης μου έφεραν ένα φάκελο με δαχτυλογραφημένα χειρόγραφά του. Σε μια άλλη περίπτωση μου έδωσαν το δαχτυλογραφημένο “Μπέσα για μπέσα” με τις διορθώσεις που είχε γράψει ο ίδιος. Έπειτα μια μέρα μετά το θάνατό του με κάλεσε μια κριτικός λογοτεχνίας και μου είπε πως είχε ένα βιβλίο του πατέρα μου το οποίο ήθελε να μου δοθεί μετά το θάνατό του».
Για τον Νίκο Μπακόλα
Ο Νίκος Μπακόλας γεννήθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη, μετά τη στρατιωτική του θητεία στην αεροπορία (1947-50), ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Μαθηματικό Τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής Θεσσαλονίκης το 1956. Παράλληλα με τις σπουδές του άρχισε την ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία, που αποτέλεσε αργότερα την κύρια επαγγελματική του δραστηριότητα μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1986.
Εργάστηκε κατά καιρούς ως συντάκτης, μεταφραστής, συντάκτης ύλης, ή υπεύθυνος φιλολογικών και καλλιτεχνικών σελίδων σε όλες σχεδόν τις ημερήσιες εφημερίδες της Θεσσαλονίκης («Μακεδονία, «Ελεύθερος Λαός», «Θεσσαλονίκη», «Νέα Αλήθεια», «Δράσις») δημοσιεύοντας μεταφράσεις, άρθρα και φιλολογικά δοκίμια.
Διετέλεσε, επίσης, προϊστάμενος του Τμήματος Τύπου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης και υπό αυτή την ιδιότητα άτυπος γραμματέας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής, εισηγητής δραματολογίου και καλλιτεχνικός διευθυντής του Κ.Θ.Β.Ε. (1980-1982 και 1990-1993) και Γενικός Διευθυντής της ΕΡΤ3 για πέντε μήνες (1989-1990).
Να σημειωθεί ότι το τελευταίο μυθιστόρημα του Νίκου Μπακόλα, με τίτλο «Για τον έρωτα και μόνο», βρέθηκε στα κατάλοιπά του και κυκλοφορεί για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Σοκόλη.
