ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 11/05/2024 10:15

Μελαχρινός Βελέντζας: «Θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές»

Ο δημιουργός της πολυσυζητημένης παράστασης «Lemon» μίλησε στο TyposThes

*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"

Το «Lemon» επιστρέφει στη σκηνή. Το πανελλαδικό ερευνητικό project, όπου παρουσιάζεται κυρίως σε αποκεντρωμένες περιοχές και σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες, έρχεται στις 18 και 19 Μαΐου ώρα 9μμ στο Θέατρο Αυλαία(Τσιμισκή 136, 2310230013) στη Θεσσαλονίκη. Αυτό στάθηκε μια αφορμή για μια κουβέντα με τον δημιουργό του Μελαχρινό Βελέντζα. «Είναι περίεργο το συναίσθημα να κάνεις το «ίδιο» έργο μέσα στα χρόνια. Μόνο που δεν είναι ποτέ το ίδιο, μιας κι εσύ ο ίδιος αλλάζεις. Το ίδιο και οι θεατές μας», ανέφερε ο ίδιος στο «ΤyposThes».

Μιλώντας για τους ιδιαίτερους τόπους όπου κατά καιρούς έχει φιλοξενηθεί η συγκεκριμένη παραγωγή πχ καρνάγια, ένα κτήμα λεμονιών, ένα καράβι, ο δημιουργός της παράστασης τόνισε ότι «Θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές».

Παράλληλα μίλησε για το όραμά του : "Οραματίζομαι κάτι ευρύτερο από το θέατρο: τη δημιουργία μίας πολιτιστικής συνθήκης όπου ως κοινότητα θα δημιουργήσουμε και θα μοιραστούμε από κοινού μία τελετουργική δυνατότητα. Με άλλα λόγια, μία ζωντανή εμπειρία που θα μας μετακινήσει".

photo credit: Χάρης Γερμανίδης

-Το Lemon επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη. Τι έχει αλλάξει από την τελευταία φορά που το είδαμε;

-Χαιρόμαστε πολύ που επιστρέφουμε σε αυτή τη φιλόξενη πόλη και το επίσης φιλόξενο Θέατρο Αυλαία μετά τις sold-out παραστάσεις μας εκεί το 2020. Ήταν το Φεβρουάριο, ακριβώς πριν τον κορονοϊό. Το «Lemon» έχει μεγαλώσει από τότε, είναι 6 ετών πια κι έχει μετασχηματιστεί σε ένα πανελλαδικό ερευνητικό project, όπου παρουσιάζεται κυρίως σε αποκεντρωμένες περιοχές και σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες. Εξακολουθούμε να κάνουμε αυτό το έργο από ανάγκη. Οραματιζόμουν εξ αρχής ένα πρωτότυπο ταξίδι ανάμεσα στη στεριά και τη θάλασσα. Ήταν τόσο έντονη η ανάγκη μου τότε να αρθρώσω τη δυνατότητα για έναν εναλλακτικό τρόπο να γίνονται τα πράγματα καθώς γύρω μου παρατηρούσα ματαίωση και προσκόλληση σε στερεοτυπικές αντιλήψεις όπως «αν δεν είσαι γνωστός είναι δύσκολα τα πράγματα» κ.α. Έτσι ξεκίνησε το Lemon και είμαστε πολύ χαρούμενοι για αυτή του την πορεία. Έχοντας αναλάβει και την παραγωγή του Lemon από το ξεκίνημα, είναι επιλογή μου να δίνω χρόνο στα πράγματα. Είναι αυτό που λείπει από την εποχή μας. Μία εποχή όπου ο κόσμος καταφεύγει στην ταχύτητα και την ευκολία. Είτε από επιλογή είτε από ανάγκη. Ανυπομονούμε για τις παραστάσεις μας στο Αυλαία και νιώθουμε σα να έχουμε πρεμιέρα. Μέσα στα χρόνια που μεσολάβησαν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στην κοινωνία μας. Είναι περίεργο το συναίσθημα να κάνεις το «ίδιο» έργο μέσα στα χρόνια. Μόνο που δεν είναι ποτέ το ίδιο, μιας κι εσύ ο ίδιος αλλάζεις. Το ίδιο και οι θεατές μας.

-Πάντα επιλέγατε ιδιαίτερους τόπους για να ανεβεί η παράσταση. Γιατί;

-Πιστεύω πως μέσα από τη δυσκολία αναπτύσσεις την ικανότητά σου. Πως μέσα από την έλλειψη οδηγείσαι στη δημιουργία. Έτσι, στο ταξίδι του Lemon επιλέγουμε παραστάσεις που να έχουν προκλήσεις και αντιθέσεις. Για παράδειγμα, μετά τη γιορτή για τα 6 χρόνια στο Αυλαία και την αντίστοιχη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά με καλεσμένο τον διεθνούς φήμης πιανίστα και συνθέτη Σταύρο Λάντσια, θα βρεθούμε στον Άγιο Λαυρέντιο του Πηλίου όπου θα είναι μαζί μας μετά το τέλος της παράστασης ο Γιάννης Διονυσίου -για μένα η σημαντικότερη φωνή που έχουμε σήμερα στην Ελλάδα. Και από εκεί, θα πάμε στο Βώλακα της Τήνου και μέχρι το ορεινό χωριό Φουρνή των 100 μόνιμων κατοίκων στο Λασίθι της Κρήτης. To Lemon βασίζεται στην πεποίθησή μου πως «θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές». Έτσι, έχουμε παρουσιάσει το έργο σε αχαρτογράφητα (θεατρικά) σημεία όπως καρνάγια, ένα κτήμα λεμονιών, ένα καράβι. Όμως, ακόμη και ένα κλειστό θέατρο, το προσεγγίζουμε ως μια πρόκληση αψηφώντας το δεδομένο σκηνικό χώρο και προσαρμόζοντας την ιστορία ώστε να μεταφερθούμε στο σαλόνι της πρώτης θέσης του ατμόπλοιου Βιρτζίνιαν όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Και με έναν τρόπο, σε κάθε μας παράσταση κουβαλάμε τις συναντήσεις μας με ανθρώπους από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Όπως ακριβώς συνέβαινε και με τον πιανίστα 1900 που υποδεχόταν τους κάθε φορά νέους επιβάτες του Βιρτζίνιαν. Μόνο που στην περίπτωσή μας, πάμε εμείς στους θεατές.

-Γιατί σας αρέσει να παίζετε εκτός Αθήνας;

-Το Lemon είναι μία χειροποίητη καλλιτεχνική πρόταση, που με τον τρόπο τον οποίο γίνεται φέρει και μία πολιτική θέση απέναντι στα πράγματα. Αυτή η συνάντηση με τις τοπικές κοινότητες, ειδικά όταν εντάσσεται σε ένα πλαίσιο αλληλεγγύης δημιουργεί δεσμούς και παράγει μία δυνατότητα να υπάρξουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Επίσης, από μικρός γυρνούσα με την οικογένειά μου όλη την Ελλάδα με ένα βαν τα καλοκαίρια. Παρατηρούσα λοιπόν από τη μια πλευρά μία εμφανή εγκατάλειψη και υποτίμηση της επαρχίας και ταυτόχρονα μία δυνατότητα. Ταξιδεύουμε λοιπόν και παίζουμε γι’ αυτή τη δυνατότητα αναζητώντας τους ανθρώπους που πιστεύουν σε κάτι αντίστοιχο.

-Η παράσταση έχει λάβει χώρα σε πολλά φεστιβάλ αλλά και ιδιαίτερα «σημεία» μέσα στα χρόνια που παίζεται. Θα μπορούσατε να ξεχωρίσετε ένα μέρος και να μας πείτε την ιστορία εκείνης της παράστασης;

-Έχουμε ταξιδέψει στη Σαντορίνη τον Ιούλιο του 2018 και παίζουμε εν πλω. Έχουμε κάνει πρόβα με τον καπετάνιο για το τι διαδρομή θα ακολουθήσει –η παράσταση έγινε με φυσικό φως. Κάποια στιγμή μέσα στο έργο, ο 1900 δοκιμάζει να κατέβει από το καράβι. Ο καπετάνιος, ενώ το καράβι προχωρούσε, κατεβάζει την μπουκαπόρτα και μπροστά μας ξεπρόβαλε το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Η στεριά, η θάλασσα, ο τόπος, το έργο, οι θεατές, εμείς οι αφηγητές. Όλα ένα.

Μία άλλη φορά παίζουμε σ’ ένα καρνάγιο στο Λαύριο. Στις περιοδείες μας, μου αρέσει να κοιμάμαι τα βράδια έξω, στα σημεία όπου παίζουμε. Το πρωί ξυπνούσα γύρω στις 06:00 από τις ομιλίες των ντόπιων ψαράδων που μαζεύονταν για την πρώτη ψαριά της μέρας. Έπιασα κουβέντα με έναν κύριο γύρω στα 60 που μου είπε: «εμένα αυτός είναι ο τόπος μου. Εδώ έχω μάθει να ζω. Με τα ψάρια και τα φιλαράκια μου». Στα μάτια του και τα λόγια εκείνου του ψαρά έβλεπα το έργο που κάνουμε.

-Η συγκεκριμένη παράσταση σας ταξιδεύει από το 2018. Εσείς, φοβάστε να κατέβετε από αυτό το “πλοίο”;

-Ο φόβος είναι ένα στοιχείο που επαναδιαπραγματεύομαι μέσα από αυτό το έργο. Φόβος να αποδεχτώ πως όντως η ευτυχία μπορεί να υπάρξει στα λίγα πράγματα που μπορούμε να επιλέξουμε. Μεγαλώνοντας όμως μαλακώνει αυτό το συναίσθημα. Η ζωή ξέρει πολύ περισσότερα από όσα εμείς μπορούμε να αντιληφθούμε και να ελέγξουμε. Οπότε, αρχίζω να πιστεύω πως είναι βοηθητικό να αφήνεσαι στη ροή όσων έρχονται.

-Ποιο το όραμά σας για το θέατρο;

-Οραματίζομαι ένα θέατρο που θα μας επιστρέψει στα βασικά. Ένα θέατρο δίχως κριτικές, μιας και οι παραστάσεις δεν είναι πεντάστερα ξενοδοχεία να τις αξιολογούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Οραματίζομαι ένα θέατρο με τους θεατές ενεργούς. Ένα θέατρο που θα δραπετεύσει από την παραδοσιακή κλειστή αστική αίθουσα και που όταν θα επιστρέψει σε αυτήν θα φέρει πίσω τα τελετουργικά στοιχεία που έχουμε ξεχάσει. Ένα θέατρο όχι ως ψυχαγωγική έξοδο, αλλά ως δυνατότητα μετακίνησης του εντός μας. Και αυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό ή κάτι που ακούγεται ωραίο ή εκλεπτυσμένο. Είναι μία πραγματική ανάγκη να ξανασκεφτούμε τις δομές των πραγμάτων όπου συμμετέχουμε. Πχ η χρήση του κινητού σε μία θεατρική παράσταση είναι καταστροφική για την όλη εμπειρία τόσο των θεατών όσο και των καλλιτεχνών. Το όραμα στα πράγματα γεννιέται από τη μελέτη της δομής. Πώς τα κάνουμε τα πράγματα; Είμαστε ευχαριστημένοι με όσα κάνουμε; Ή μπορούμε καλύτερα; Οραματίζομαι λοιπόν κάτι ευρύτερο από το θέατρο: τη δημιουργία μίας πολιτιστικής συνθήκης όπου ως κοινότητα θα δημιουργήσουμε και θα μοιραστούμε από κοινού μία τελετουργική δυνατότητα. Με άλλα λόγια, μία ζωντανή εμπειρία που θα μας μετακινήσει.

-Πείτε μας και δυο λόγια για τον πιανίστα 1900, τον ήρωα του έργου.

-Ο 1900 είναι ένα αερικό. Ένα αλλόκοτο –για τους άλλους– πλάσμα που γεννήθηκε μέσα στην έλλειψη. Ορφανός από τους δύο του γονείς. Μέσα από αυτή την έλλειψη έγινε ο σπουδαιότερος πιανίστας του Ωκεανού. Όσο παίζουμε αυτό το έργο, κάνω διαρκώς την εξής σκέψη: νομίζω πως ο 1900 δε χρειάζεται τα λόγια, τις λέξεις. Υπάρχει μέσω της μουσικής και της φαντασίας του. Αυτά τα δύο στοιχεία είναι που τον κάνουν ξεχωριστό στα δικά μου μάτια. Και που του δίνουν τη δυνατότητα να είναι σε αρμονία με τον εαυτό του μέσα στον περιορισμένο χώρο των 88 του πλήκτρων και απέραντος για τους γύρω του. Άλλωστε αν κατέβαινε στη στεριά, τότε όπως λέει ο ίδιος, σ’ εκείνη την απέραντη πολιτεία που δεν γνώριζε «δεν υπάρχει μουσική που μπορείς να παίξεις. Κάθεσαι σε λάθος σκαμνάκι». Επιλέγει λοιπόν να μείνει για πάντα εκεί όπου νιώθει ζεστά και οικεία. Σ’ εκείνο το «εκεί» που δεν έγινε ποτέ «εδώ» ματαιώνοντας τα σχέδια για μία άλλη ζωή. Μα επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα πως ο τρόπος που θα επιλέξει να ζήσει ο κάθε άνθρωπος είναι κάτι που δεν υπακούει σε νόρμες. Είναι και πρέπει να είναι μια προσωπική επιλογή. Αυτό τελικά μας κάνει ελεύθερους και ανεξάρτητους.