Συνέντευξη στη ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΑΣΒΑΝΗ
Η έννοια «Παλίμψηστος» αναφέρεται για αρχαίο χειρόγραφο (πάπυρο, περγαμηνή), του οποίου το αρχικό κείμενο ξύστηκε για να γραφτεί πάνω σε αυτό άλλο κείμενο. Ο ορισμός αυτός αποτελεί το πλαίσιο πειραματισμών του Μίλτου Παντελιά στη νέα του δουλειά με τίτλο «Παλίμψηστες Πτυχώσεις» που παρουσιάζει μέχρι και τις 29 Νοεμβρίου η Αίθουσα Τέχνης NITRA (Φιλίππου 51, Ρωμαϊκή Αγορά). Ο δημιουργός σε αυτήν εμπνέεται και μελετά τους μηχανισμούς της μνήμης, το παρελθόν, την ανάκλησή του και τη μετατροπή του σε κάτι νέο, σε ένα νέο χρόνο. Με αφορμή την παρουσίασή της στην πόλη μας, μιλήσαμε μαζί του.
-Πείτε μας δυο λόγια για την έκθεση.
-Στις «Παλίμψηστες πτυχώσεις» έχουμε δύο έννοιες: του παλίμψηστου και των πτυχώσεων. Το νέο σε αυτή την έκθεση είναι οι κυματισμοί της θάλασσας που τους έκανα με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν την αίσθηση των πτυχώσεων.
Το κομμάτι του παλίμψηστου, έχοντας υπόψη την έννοια του, από την πρώτη στιγμή που αισθάνθηκα ότι δημιουργεί την αίσθηση του διπλού χρόνου πάνω στην επιφάνεια των παπύρων. Oι άνθρωποι λόγω οικονομίας έξυναν τις παλιές επιφάνειες για να γράψουν πάνω τους, αλλά ποτέ δεν έφευγε τελείως η προηγούμενη γραφή. Οπότε είχαμε δύο εικόνες γραφής με μεσολάβηση ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος πάνω στην περγαμηνή. Αυτό με γοήτευε γιατί δημιουργούσε μια αμηχανία μη – χρόνου. Δεν ξέραμε πότε γράφτηκε αρχικά, ποιος το έγραψε και τι έγραψε. Αυτό με απασχολούσε και ξεκίνησα να ετοιμάζω πρώτα το υπόστρωμα της ζωγραφικής μου, για να με φέρει σε ένα επίπεδο ώστε να έχω κι εγώ την ίδια αμηχανία.
Στη συνέχεια έξυσα και ξανα-έξυσα το υπόστρωμα, αφήνοντας κομμάτια που εκείνη την ώρα με το ξύσιμο αρχίζουν να φανερώνονται, ενώ άλλα εξαφανίζονται. Ουσιαστικά κάνω μια επιτάχυνση του χρόνου και όταν φτάσω στο επίπεδο όπου δημιουργείται αυτή η αμηχανία του μη-χρόνου, τότε είναι έτοιμο το υπόστρωμα για να ακουμπήσω πάνω του τη ζωγραφική. Αλλά μια ζωγραφική που δεν μοιάζει με τη δουλειά ενός κολορίστα. Είναι περισσότερο ένα είδος γραφής, γιατί γράφω πάνω στα έργα, δουλεύω με μολύβια και πολύ αραιές μπογιές, ώστε να μην φαίνεται η πινελιά.
-Υπάρχουν και στοιχεία χαρακτικής;
-Η χαρακτική με έχει σημαδεύσει. Οι σπουδές μου ήταν πάνω σε αυτήν. Και ο τρόπος που πλέκω τις γραμμές μου όταν ζωγραφίζω με το μολύβι έχει να κάνει με την εκπαίδευση που είχα. Με γοητεύει το χαρτί και δεν θεωρώ ότι είμαι ζωγράφος επειδή δεν βάζω τα χρώματα με τη λογική ενός ζωγράφου. Περισσότερο επιχρωματίζω, βάζω υπονοούμενα χρωμάτων.
-Επειδή είναι έτσι το αρχικό έργο;
-Επειδή είναι παλίμψηστα και θέλω να βγει αυτός ο μη-χρόνος. Δεν θέλω να φαίνονται σύγχρονα, αλλά ούτε να προδίδουν την ηλικία τους. Οπότε πρέπει την ώρα που τα δουλεύω να πείσω πρώτα εμένα ότι είναι κάποιας εποχής.
-Τι σας εμπνέει;
-Ψάχνω σε πολλές κουλτούρες. Δεν μπορώ να πω ότι είναι κάτι που με εμπνέει στατικά. Η έμπνευση έρχεται μετά από σκέψη. Όταν ξεκίνησα πριν χρόνια να κάνω τις πτυχώσεις διαπίστωσα ότι σε διάφορες περιόδους της ιστορίας της τέχνης υπήρχε μελέτη, ειδικά των νέων ζωγράφων, πάνω σε αυτές. Μάλιστα για να μπορέσουν να δουλέψουν οι φοιτητές πάνω στις πτυχώσεις χωρίς να αλλάζει η φόρμα τους, τις έβαζαν σε γύψο για να δουν πως θα γίνουν και μετά τις άφηναν να στεγνώσουν. Οπότε δεν άλλαζε η πτύχωση. Κάποια στιγμή αυτό εξαφανίστηκε. Σκέφτηκα λοιπόν να το δω κι εγώ, σήμερα. Έκατσα και το μελέτησα, ανακατεύοντας το παλίμψηστο, και μου βγήκε αυτή η δουλειά.
Μάλιστα σε κάθε έργο έχω ένα κάδρο για να εντείνει τη θεματολογία που δεν είναι ευανάγνωστη και αυτό μαζί με το μη –χρόνο αναγκάζει το θεατή να φτιάξει ένα δικό του χρόνο, ανάλογα με τις εμπειρίες του. Χρησιμοποιώ στις γραφές, την κίνηση και την αίσθηση της γραφής, χωρίς όμως να μπορεί κανείς να τις διαβάσει. Στόχος μου είναι να βλέπει ο θεατής τη γραφή, αλλά να μην μπορεί να τη διαβάσει, γιατί αν δεν τη δει η παραπομπή θα είναι από τις δικές του εμπειρίες.
Ο καθένας θα κάνει τη δική του ανάγνωση. Αυτό είναι ένα στοίχημα που έχω βάλει: να μπορώ σε κάθε άνθρωπο να δημιουργώ μια διαφορετική ιστορία. Αυτό γίνεται με στάδια. Εμπλέκομαι σε αυτά. Πρέπει πρώτα να αισθανθώ το μη - χρόνο και μετά μπορώ να επικοινωνήσω και με κάποιον άλλο.-Αυτό σχετίζεται και με το χώρο όπου εργάζεστε; Είναι γνωστό ότι στο εργαστήριό σας δεν υπάρχει φυσικό φως..
-Ναι, δεν υπάρχει φυσικό φως. Είναι πάντα σταθερός ο φωτισμός γιατί δουλεύω σε περίεργες ώρες. Δεν θέλω να περιμένω να βγει πχ ο ήλιος ή να είναι σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Δεν με ενδιαφέρει ο νατουραλισμός. Έχω τις σημειώσεις μου, ακόμη πχ και από φωτογραφίες. Όταν κλειστώ στο ατελιέ είναι σαν να έχω μπει σε ένα αποστειρωμένο εργαστήριο που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Έχει σχέση με τις μνήμες που κουβαλάω και αυτές οι μνήμες φτιάχνουν μια καινούρια πραγματικότητα. Γι’ αυτό και δεν δουλεύω ποτέ με μοντέλο, γιατί το μοντέλο σε παρασύρει να αποδώσεις αυτό που βλέπεις. Όμως εγώ θέλω να αποδώσω αυτό που έχω στο κεφάλι μου. Αν έκανα ένα πορτρέτο θα με είχαν παρασύρει τα χαρακτηριστικά του, ενώ τώρα δεν υπάρχουν χαρακτηριστικά. Είναι ό,τι έχει απομείνει μέσα στο κεφάλι μου. Μάλιστα θεωρώ ότι ο τρόπος που φωτογραφίζει με τα κινητά ο κόσμος όπου πάει, καταστρέφει αυτή τη μνήμη γιατί δεν βλέπει μέσω αυτής, αλλά μέσω της φωτογραφίας που έβγαλε από το κινητό του. Και όταν θέλει να ανατρέξει σε κάτι θα ανατρέξει όχι στη μνήμη, αλλά σε αυτή τη φωτογραφία και εκεί καταστρέφει τη μνήμη της θύμησης που είναι τελείως διαφορετική με το χρόνο. Αυτή φτιάχνεται ανάλογα με το πού πηγαίνουμε, τι βλέπουμε. Η φωτογραφία όμως δεν αλλάζει.
Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα που έχει δημιουργήσει η νέα τεχνολογία.
-Τι θα ακολουθήσει μετά την έκθεση στη Θεσσαλονίκη;
-Η έκθεση δεν είναι μόνο η παρουσίασή της, αλλά και το ότι φεύγοντας από το χώρο που δουλεύουμε, όπου υπάρχει η προστασία και η οικειότητα, βλέπουμε τους πίνακές μας διαφορετικά, μοιάζουν γυμνοί, και προσωπικά αντιλαμβάνομαι τι χρειάζονται και τι δεν χρειάζονται. Έξω βλέπω τα έργα μου ως τρίτος παρατηρητής. Οπότε χρειάζεται χρόνος να δω τι πήρα από αυτή τη δουλειά, και μετά να αρχίζω να χτίζω μια νέα μου ιδέα.
Δεν θέλω να είμαι υπάλληλος της δουλειάς μου. Παρόλο τους δύσκολους καιρούς έχω την τύχη να κάνω κάτι που με ευχαριστεί. Δεν θέλω να καταστρέψω αυτή την ευχαρίστηση.
