*Του Μιχαήλ Λιάπη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Καθώς διανύουμε την καρδιά του φθινοπώρου, το «ΤyposThes» σας παρουσιάζει προορισμούς για κοντινές αποδράσεις. Προορισμούς της Μακεδονίας που είναι σε προσιτές αποστάσεις και που θα μαγέψουν τόσο ζευγάρια όσο και οικογένειες καθώς ανταποκρίνονται πλήρως στις προσδοκίες του καθενός.
Λίμνη Βόλβη η 2η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας
Η λίμνη Βόλβη είναι λίμνη της Μακεδονίας, βρίσκεται στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης ανατολικά από την πόλη μας σε απόσταση 35 χλμ. και 8 χλμ. δυτικά από την θάλασσα του Στρυμονικού κόλπου, στη λεκάνη της Μυγδονίας, στον Δήμο Βόλβης. Αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας μετά την Τριχωνίδα και είναι διατεταγμένη σε σειρά με την λίμνη Κορώνεια σε απόσταση 11,5 χλμ. από αυτήν. Μαζί οι δυο λίμνες σύμφωνα με τη σύμβαση Ραμσάρ αποτελούν υγρότοπο διεθνούς σημασίας με την ονομασία «Λίμνες Κορώνεια - Βόλβη». Από τη βόρεια πλευρά της διέρχεται η Εγνατία οδός (ενώ η παλιά εθνική οδός διέτρεχε την νότια πλευρά της), και στα ανατολικά της ο ποταμός Ρήχειος, ο οποίος λειτουργεί και ως υπερχείληση της λίμνης δια μέσω των στενών της Ρεντίνας προς τον Στρυμονικό κόλπο. Η λίμνη Βόλβη έχει σχήμα επίμηκες με διεύθυνση από ανατολή προς δύση ή και το αντίστροφο. Το μέσο μήκος της είναι 19,5 χλμ. και το μέσο πλάτος της 3,4 χλμ. Η επιφάνεια της λίμνης, για μέση στάθμη 37 μέτρα, έχει έκταση 70,8 τετ. χλμ. αντιστοιχώντας σε συνολικό μήκος οχθογραμμής 54,4 χλμ. Στοιχείο που την καθιστά τη μεγαλύτερη λίμνη της Μακεδονίας και τη δεύτερη μεγαλύτερη της Ελλάδας με μέγιστο βάθος 36-37 μέτρα.
Σχηματισμός
Η περιοχή αρχικά καλυπτόταν από την θάλασσα και η γέννηση της λίμνης Βόλβης προήρθε τεκτονικά. Η σημερινή γεωμορφολογία του χώρου διαμορφώθηκε πριν από 1.800.000 έτη (κατώτερο Πλειστόκαινο), όταν ρήγματα στην προ-μυγδονική λεκάνη προκάλεσαν τη βύθισή της. Κατ' αυτό τον τρόπο διακόπηκε η επικοινωνία της με τη θάλασσα και δημιουργήθηκε μια μεγάλη λίμνη, η λίμνη της Μυγδονίας. Οι τεκτονικές διεργασίες συνεχίστηκαν διοχετεύοντας πολλά από τα νερά της στον Στρυμονικό κόλπο. Όσα από αυτά έμειναν, περιορίσθηκαν στα βαθύτερα σημεία της λεκάνης σχηματίζοντας τις δύο μικρότερες λίμνες, την Κορώνεια και την Βόλβη.
Αποτέλεσμα του γεωτεκτονικού αυτού ρήγματος είναι η λίμνη να διαθέτει στο εσωτερικό της πάρα πολλές θερμές πηγές, εκ των οποίων μία μεγάλη ακριβώς στη νότια όχθη της, και στο σημείο που σήμερα λειτουργούν τα θειούχα θερμά Λουτρά της Νέας Απολλωνίας. Ένεκα των πηγών αυτών η στάθμη της δεν πέφτει ποτέ (υπερχείληση του Ρηχείου ποταμού), κάποιες φορές μάλιστα, με πολλές βροχές ή πολλά χιόνια, η στάθμη της ανεβαίνει επικίνδυνα, όπως τον χειμώνα του 2015, που η άνοδός της ξεπέρασε τα 2 μέτρα.
Ο μεγάλος σεισμός της Θεσσαλονίκης
Λόγω και πάλι αυτής της γεωτεκτονικής μορφής της, η λίμνη είναι γενέτειρα σεισμών μικρών και μεγάλων, με αποτέλεσμα την εκδήλωση καθημερινών μικροσεισμών που δεν γίνονται αισθητοί από τον άνθρωπο. Αυτός, ίσως, είναι και ο λόγος που η προηγούμενη ονομασία της ήταν Μπεσίκ (από το τουρκικό beşik, που σημαίνει λίκνο, παιδική κούνια). Το 1978 εκδηλώθηκε με επίκεντρο τη λίμνη ισχυρός σεισμός 6,5 ρίχτερ, ο οποίος δοκίμασε σκληρά τη Θεσσαλονίκη.
Ονομασία και αρχαίες αναφορές
Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, η Βόλβη ήταν Νύμφη, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, που ζούσε στα νερά της λίμνης, την οποία και προστάτευε. Σύμφωνα με τον Αθήναιο, απέκτησε με τον Ηρακλή έναν γιό, τον Όλυνθο. Από αυτήν την Νύμφη πήρε το όνομά της η λίμνη Βόλβη , η οποία αναφέρεται από το Στράβωνα. Ο Ξενοφών την αναφέρει με το όνομα Βολυκή. Ο Αισχύλος στην τραγωδία Πέρσαι αναφέρει τη λίμνη Βόλβη στην περιγραφή της πορείας που ακολούθησαν οι ηττημένοι Πέρσες: « ἔς τε Μακεδόνων χώραν ἀφικόμεσθ᾽, ἐπ᾽ Ἀξιοῦ πόρον, Βόλβης θ᾽ ἕλειον δόνακα, Πάγγαιόν τ᾽ ὄρος » («φτάσαμε στη Μακεδονία, στον Αξιό, και στους βάλτους και τις καλαμιές της Βόλβης και στο Παγγαίο όρος»).
Οικολογία
Η λίμνη Βόλβη διαθέτει πλούσια ιχθυοπανίδα, που περιλαμβάνει 24 είδη ψαριών, ανάμεσά τους το ψάρι λιπαριά (Alosa macedonica) που είναι ενδημικό της λίμνης και δεν συναντάται σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Επίσης, ιδιαίτερα σπάνια είναι τα ψάρια γελάρτζα (Alburnus volviticus) και λακόψαρο ή τυλινάρι. Τα κυριότερα είδη της λίμνης αποτελούν το γριβάδι (Cyprinus carpio), το περκί (Perca fluviatilis), το τσιρώνι (Rutilus rutilus), η λεστιά (Abramis brama), η κοκκινοφτέρα (Scardinius erythrophthalmus), η τούρνα (Esox lucius), η πεταλούδα (Carassius gibelio), το χέλι (Anguilla anguilla), η μαλαμίδα (Vimba melanops), η βιργιάνα (Barbus strumicae) κ.ά. Επίσης, παλαιότερα υπήρχε και ο γουλιανός (Silurus glanis), που η παρουσία του σήμερα όμως, έχει γίνει σπάνια ή έχει εξαφανιστεί, εξαιτίας της εισαγωγής του ανταγωνιστικού του είδους, που είναι το γλανίδι (Silurus aristotelis). Τέλος, όσον αφορά κάποια είδη ψαριών χωρίς εμπορική σημασία, υπάρχουν η μουρμουρίτσα (Rhodeus amarus), η θρακοβελονίτσα (Cobitis strumicae), ο ποντογωβιός (Knipowitschia caucasica), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis) και το κουνουπόψαρο (Gambusia holbrooki). Στην περιοχή υπάρχουν 245 είδη πτηνών, μεταξύ αυτών και πολλά αποδημητικά. Η λίμνη Βόλβη αποτελεί σημαντικό τόπο αναπαραγωγής για το σταχτοτσικνιά (Ardea cinerea). Στους δύο υπεραιωνόβιους πλάτανους κοντά στο χωριό Σχολάρι (ανάμεσα στις δυο λίμνες) φιλοξενούνται περίπου 200 φωλιές σταχτοτσικνιάδων. Επίσης, μικρός αριθμός από σταχτοτσικνιάδες και λευκοτσικνιάδες (Egretta garzetta) φωλιάζει στο μοναδικής οικολογικής αξίας, παραλίμνιο υγρόφιλο δάσος της Απολλωνίας, στη νότια πλευρά της λίμνης, μαζί με πολλά ζευγάρια λευκοπελαργών (Ciconia ciconia), συνθέτοντας μια σπάνια κοινωνία. Μεγάλος αριθμός από φωλιές λευκοπελαργών παρατηρείται σ' όλους τους παραλίμνιους οικισμούς της λίμνης και ιδιαίτερα στον οικισμό της Νυμφόπετρας. Η λίμνη Βόλβη είναι ένας από τους 11 ελληνικούς υγροτόπους που προστατεύονται από τη Συνθήκη Ραμσάρ. Η περιοχή είναι προστατευόμενη τοποθεσία του δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR1220009.
Βέροια: Η μικρή Ιερουσαλήμ
Η Βέροια είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του Δήμου Βέροιας και πρωτεύουσα Νομού Ημαθίας. Η πόλη είναι κτισμένη στις απολήξεις του Βερμίου όρους, έχει πληθυσμό 43.212 κατοίκους (απογραφή 2021) και αποτελεί εκκλησιαστική έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας. Είναι γνωστή και ως μικρή Ιερουσαλήμ, λόγω της πληθώρας βυζαντινών εκκλησιών που έχουν διασωθεί έως σήμερα. Η πόλη της Βέροιας απέχει 75 χλμ από την Θεσσαλονίκη
Αρχαιότητα
Γνωστή από την κλασική εποχή (ο Θουκυδίδης έγραψε για την πόλη), η Βέροια μεγάλωσε στις ελληνιστικές και ρωμαϊκές εποχές. Στις αρχές της ελληνιστικής εποχής οι Βεροιώτες κατά διαταγή του Σελεύκου επανίδρυσαν τη συριακή πόλη Χαλυβώνα σε Βέροια. Από τη Βέροια σώζεται ο μόνος εξ Ελλάδος νόμος περί γυμνασίων (167 π.Χ.). Μαζί με την Έδεσσα και την Πέλλα ήταν πρωτεύουσα της Τρίτης Μακεδονίας (Liv. 45,30,5 "Macedonia Tertia"). Ο Απόστολος Παύλος και ο Σίλας κήρυξαν στη Βέροια (σώζεται μέχρι και σήμερα το «Βήμα του Αποστόλου Παύλου»). Ο Λουκιανός το 145 περίπου μ.Χ. λέει «Βέρροιαν (όπως λεγόταν την εποχή που έζησε ο Λουκιανός η Βέροια) ως πόλιν της Μακεδονίας μεγάλη και πολυάνθρωπων»
Αρχαιολογικοί Χώροι
Βήμα του Αποστόλου Παύλου: Ιστορικό μνημείο παγκοσμίου ενδιαφέροντος και πηγή θρησκευτικού τουρισμού για την πόλη. Κάθε εποχή του χρόνου άνθρωποι από όλον τον κόσμο φτάνουν στη Βέροια για να δουν από κοντά τα χνάρια της περιοδείας του Αποστόλου. Ο Απόστολος Παύλος δίδαξε στην πόλη τον 1ο αιώνα μ.Χ. και συνέχισε το ταξίδι του ευχαριστημένος από τη θερμή υποδοχή των κατοίκων της και την προσήλωσή τους στον λόγο του. Στο εν λόγω μνημείο, διεξάγεται κάθε χρόνο τον Ιούνιο εορταστική εκδήλωση, υπό τον τίτλο "Παύλεια".
Αρχαιολογικός χώρος Αγίου Παταπίου: Αποτελούσε το κέντρο της αρχαίας, αλλά και της παλαιοχριστιανικής Βέροιας, καθώς βρισκόταν στην ανατολική πλευρά κεντρικής οδικής αρτηρίας, που οδηγούσε από τη βόρεια πύλη του οχυρωματικού περιβόλου στο εσωτερικό της αρχαίας πόλης. Στα ερείπια κτιρίων της ρωμαϊκής περιόδου ανασκάφηκε το πιο εκτεταμένο σύνολο, που παρέχει μια πολύ σημαντική εικόνα για την οργάνωση της πόλης κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Στη θέση αυτή αποκαλύφθηκαν τμήματα ενός κτιριακού συγκροτήματος με εκτεταμένα ψηφιδωτά δάπεδα, ενός παλαιοχριστιανικού βαπτιστηρίου που οργανώθηκε στους χώρους προγενέστερου ρωμαϊκού οικοδομήματος (πιθανότατα του Νυμφαίου), μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής μαζί με τα προσκτίσματά της, καθώς και τμήματος πιθανόν από το επισκοπείο της πόλης.
Γαστρονομία
Η τοπική κουζίνα της Βέροιας περιλαμβάνει φαγητά με μαγειρεμένα κρέατα, το χασάπικο, το χοιρινό με σέλινο ή πράσο, την τηγανιά, τους σαρμάδες, τα κεφτεδάκια, που στην τοπική διάλεκτο λέγονται και "μπαρμπούρια", το κουκουλωτό, το ζυγούρι με κυδώνι, το κυνήγι από τα δάση του Βερμίου, τις παραδοσιακές πίτες με σκληρό φύλλο κρούστας με γέμιση πράσου, τυριού ή χόρτων και τον αλμυρό μπάτζο, ο οποίος είναι ένα είδος τυριού. Ένα από τα πιο γνωστά εδέσματα της περιοχής είναι ο φασουλοταβάς ή φασουλονταβάς, δηλαδή φασόλια στο φούρνο και προέρχεται από τη λέξη "ταβάς" που στα τούρκικα σημαίνει "ταψί".
Ραβανί
Παραδοσιακό γλυκό της πόλης αποτελεί το ρεβανί που διατίθεται σε όλα σχεδόν τα ζαχαροπλαστεία της Βέροιας, αλλά και οι σιροπιαστοί λουκουμάδες. Στα εστιατόρια και στις ταβέρνες σερβίρονται συνήθως μετά το φαγητό ως κέρασμα. Επίσης, ένα παραδοσιακό σιροπιαστό γλύκισμα της Βέροιας είναι και τα μπαμπαδάκια ή μπαμπάδες, καθώς και οι λουκουμάδες που σερβίρονται συνήθως με μέλι.
Σκρα και η ομώνυμη λίμνη
Το Σκρα είναι χωριό στα βορειοδυτικά της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς στη Μακεδονία. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Παιονίας στη Δημοτική Ενότητα Αξιούπολης, σε απόσταση 4 χμ. από τα σύνορα με τη Δ.Β.Μ., ενώ, παράλληλα, βρίσκεται σε υψόμετρο 520 μ., στις πλαγιές του όρους Πάικο. Η πρώτη αναφορά για το χωριό, με το όνομα Λούμνιτσα, ήταν το 1452, ένα χρόνο πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Από τη Θεσσαλονίκη απέχει 85χλμ.
Ιστορικά στοιχεία
Στα μέσα του 15ου αιώνα, το 1451, είχε 18 οικίες χριστιανών .Στο τέλος του 17ου αιώνα, ξεσπά επανάσταση στην περιοχή κατά των κατακτητών Τούρκων και πολλά χωριά καταστρέφονται από τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Είναι αξιοσημείωτο ότι, βορείως του Σκρα, κοντά στα σύνορα Ελλάδας - Βόρειας Μακεδονίας, καταστράφηκε το χωριό Σελέστη και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Πολλοί Σελεστιανοί εγκαθίστανται στο Σκρα, συνεχίζοντας όμως να θάβουν τους νεκρούς τους σε ξεχωριστό νεκροταφείο. Το νεκροταφείο της Σελέστης βρίσκεται βορείως του Σκρα και περιλαμβάνει τάφους έως το 1750. Οι μαρμάρινες πλάκες έχουν χαραγμένα ελληνικά ονόματα και κάποια σύμβολα, αλλά δεν έχουν σταυρούς. Τα σύμβολα αυτά παραπέμπουν στην προχριστιανική περίοδο της περιοχής.
Οι κάτοικοι του Σκρα αγωνίστηκαν για την ελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Σπουδαίοι Μακεδονομάχοι από το Σκρα ήταν ο Δημήτριος Παπαγεωργίου, ο Αναστάσιος Σταυρίδης και ο Αθανάσιος Τσέμπης. Το χωριό πήρε το όνομα του από την κοντινή κορυφή Σκρα ντι Λέγκεν (που σημαίνει, στα βλαχομογλενίτικα, Λίκνο εκ Βράχων), όπου διεξήχθη η Μάχη του Σκρα (Σκρα - Ραβινέ), μία από τις σημαντικότερες μάχες του Μακεδονικού Μετώπου κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Φαράγγι Ενιπέα
Ξεκινώντας από το Λιτόχωρο, στη θέση «Μύλοι», σε υψόμετρο 400 μέτρων, όπου ο Ενιπέας υδροδοτεί με τα κρυστάλλινα νερά του την περιοχή και φτάνοντας ως τις πηγές του μυθικού ποταμού, σε ύψος άνω των 1000 μέτρων (θέση «Πριόνια»), η πεζοπορία στο φαράγγι του Ενιπέα είναι μία ανεπανάληπτη εμπειρία. Με μόνιμο υπόβαθρο σε όλη τη διαδρομή τον ήχο των νερών από τον μοναδικό ποταμό του Ολύμπου με συνεχή ροή σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, τα 9 χιλιόμετρα της ιδανικής φυσιολατρικής διαδρομής, είτε ως ανάβαση, είτε από τις πηγές προς το Λιτόχωρο, είναι η καλύτερη πεζοπορία που προσφέρει το βουνό. Από την πόλη της Θεσσαλονίκης απέχει 125χλμ.
Το μονοπάτι είναι ευρύχωρο, με πολλές εναλλαγές και καλοδιατηρημένο. Ανήκει στο διεθνές μονοπάτι ορειβατικών διαδρομών Ε4, όπου περιλαμβάνονται οι ωραιότερες πεζοπορίες από τα Πυρηναία ως την Κρήτη. Όλη η διαδρομή χαρακτηρίζεται από την πυκνή βλάστηση, με εντυπωσιακές ορθοπλαγιές, χαράδρες και ρεματιές, γραφικές ξύλινες γέφυρες, μικρούς καταρράκτες και κολυμπήθρες. Στη μύτη φτάνουν αρώματα από τα αγριοβότανα του Ολύμπου, όπως θυμάρι, ρίγανη, τσάι του βουνού, ενώ το τοπίο συμπληρώνουν αγριοφράουλες και αγριοτριανταφυλλιές, καρυδιές, κρανιές, οξιές και μαύρη πεύκη. Το νερό του ποταμού είναι πόσιμο σε όλα, σχεδόν, τα σημεία του, ενώ η θερμοκρασία του είναι κοντά στους 0 βαθμούς.
Ταξιάρχης Χαλκιδικής
Ο Ταξιάρχης είναι μεγάλος οικισμός που είναι κτισμένος πάνω στο όρος Χολομώντας, σε δασώδη περιοχή. Αποτελεί Δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Πολυγύρου στο νομό Χαλκιδικής. Το όνομα του χωριού οφείλεται στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, ο ναός του οποίου βρίσκεται σε αυτό. Ανάμεσα στα άλλα, το χωριό έχει ταβέρνες, πετρόκτιστη πλατεία, παραδοσιακά ξωκλήσια, παραδοσιακά σπίτια, ξενώνες, Δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, όπως επίσης και ενεργό πολιτιστικό σύλλογο. Κύριες ασχολίες είναι η κτηνοτροφία και η υλοτομία. Σημαντικό μέρος του εισοδήματος προέρχεται από την καλλιέργεια ελάτου, για χριστουγεννιάτικα δέντρα. Ονομαστοί είναι οι κτίστες του Ταξιάρχη, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι άνθρωποι που ασχολούνται με τον αγροτοτουρισμό. Ο οικισμός απέχει 25 χιλιόμετρα από τον Πολύγυρο και από την Θεσσαλονίκη 75χλμ.
Ναός Αρχαγγέλου Μιχαήλ
Ο Ιερός Ναός (ολοκληρώθηκε το 1977) είναι σταυροειδής με τρούλο και κτισμένος από πέτρα του Χολομώντα και κατά το μεγαλύτερο μέρος από εθελοντική εργασία των κατοίκων. Χτίστηκε στη θέση παλαιότερου ναού, βασιλικού ρυθμού, ο οποίος είχε καταστραφεί από τους Τούρκους το 1821 και έπειτα ανακαινίστηκε το 1914. Στον περίβολο του ναού υπάρχει παρεκκλήσι προς τιμήν του Αγίου Θεοδώρου. Στο ναό φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η οποία πιθανότατα προέρχεται από τη Μονή Δοχειαρίου, μετόχι της οποίας ήταν η περιοχή που βρίσκεται σήμερα το χωριό. Στο φόρεμα του αγγέλου βλέπουμε επιγραφή με τη χρονολογία 1872. Κατά την Τουρκοκρατία, οι Τούρκοι ανακάλυψαν την ιερή εικόνα και προσπάθησαν να την πυρπολήσουν, με θαυματουργό όμως τρόπο δεν κατέστη αυτό δυνατό. Στο ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ λειτουργεί εκκλησιαστικό μουσείο και υπάρχουν μεταξύ άλλων ιερά κειμήλια και λείψανα αγίων. Σήμερα ο ναός πανηγυρίζει δύο φορές το χρόνο, στις 6 Σεπτεμβρίου ("Αρχαγγελούδι) και στις 8 Νοεμβρίου.
