Μωμόγεροι και φουστανελάδες θα «καταλάβουν» σήμερα το κέντρο της Θεσσαλονίκης για να γιορτάσουμε δεόντως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Από το μεσημέρι και μετά τα «Χριστούγεννα Μαζί» επιφυλάσσουν αυτή την ξεχωριστή έκπληξη στην πόλη με εκατοντάδες Μωμόγερους να ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης (από τις 13.30 και μετά).
Από πιο νωρίς, για μία ακόμη χρονιά οι Ρουγκατσάρηδες της Χαλάστρας θα βρεθούν στη Θεσσαλονίκη, καθώς το πρωί του Σαββάτου 31 Δεκεμβρίου 2016 οι «φουστανελάδες» θα περιπλανηθούν με συνοδεία μουσικής στο κέντρο της πόλης ξεκινώντας στις 10.30 από το Λευκό Πύργο κατευθυνόμενοι προς Ναυαρίνο, Τσιμισκή, Αγίας Σοφίας, Καπάνι, Πλατεία Αριστοτέλους, Λουλουδάδικα και Λαδάδικα.
Τι είναι οι Μωμόγεροι
Έθιμο του Δωδεκαημέρου, που χάνεται στα βάθη των αιώνων, με τη ρίζα του να φτάνει έως και την αρχαιότητα και τον Θεό Διόνυσο, το οποίο διατηρείται και συνεχίζεται κυρίως από τους, ποντιακής καταγωγής, κατοίκους χωριών και περιοχών της Μακεδονίας, οι Μωμόγεροι ή Μωμόεροι εντάχθηκαν στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO. Το έθιμο είναι διαδεδομένο σε οκτώ χωριά της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης, των οποίων οι περισσότεροι κάτοικοι είναι απόγονοι Ποντίων προσφύγων.
Πρόκειται για λαϊκούς αυτοσχέδιους θιάσους κυρίως νέων ανθρώπων, που, μεταμφιεσμένοι, δίνουν υπαίθριες παραστάσεις συνοδευόμενοι από οργανοπαίκτες.
Το έθιμο των Μωμόερων, που αποτελεί παράλληλα και ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία συλλογικής ταυτότητας και αυτοπροσδιορισμού των Ποντίων, είναι το τέταρτο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει στη χώρα μας στον συγκεκριμένο κατάλογο της UNESCO. Είχαν προηγηθεί η Μεσογειακή Δίαιτα, η Παραδοσιακή Μαστιχοκαλλιέργεια στη Χίο, καθώς και η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία. O θεός Μώμος κατά την Αρχαιότητα αποτελούσε την προσωποποίηση της σάτιρας και του σαρκασμού και συνδεόταν με τις γιορτές που ήταν αφιερωμένες στον Διόνυσο, με κοινό χαρακτηριστικό τις μάσκες και τις μεταμφιέσεις. Από εκεί προέρχεται και η αρχική ετυμολογία της λέξης «Μωμόγεροι» ή «Μωμόεροι» ή και «Μωμογέρια», που αποτελούσαν τους ακολούθους του Μώμου και τον συνόδευαν χορεύοντας, τραγουδώντας και σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις. Η συγκεκριμένη εκδήλωση παραπέμπει σε ένα από τα παλαιότερα ποντιακά έθιμα που λάμβαναν χώρα κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων από τις 15 Δεκεμβρίου έως και τα μέσα Ιανουαρίου, ενώ δεν έλειπαν οι φορές που διαρκούσε ακόμη και μέχρι την Καθαρά Δευτέρα (πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής).
Τι είναι οι Φουστανελάδες
Πρόκειται για ένα από τα λίγα παλαιά ομαδικά έθιμα που συνεχίζουν να τελούνται έως και σήμερα σε χωριά του κάμπου της Θεσσαλονίκης, ενώ τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων το έθιμο αναβίωσε στη Χαλάστρα από το χορευτικό τμήμα του Κοινωνικού Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Δέλτα.
Σχετικά με την εκδήλωση, ο Δήμαρχος Ευθύμιος Φωτόπουλος δήλωσε τα εξής: “Ο Δήμος Δέλτα, τόσο κοντά στο αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, στενά συνδεδεμένος ιστορικά και πραγματικά με αυτήν, διαθέτει ένα μοναδικό για την εποχή μας προτέρημα: τους στενούς δεσμούς με τη γη και τη λαϊκή παράδοση, οι οποίοι διασφαλίζουν την ιστορική συνέχεια του λαού μας. Αυτή την παράδοση τιμούμε δεόντως με τη μεγάλη βοήθεια των πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής, που κρατούν ζωντανές παλιές ιστορίες, ήθη και έθιμα. Τα Ρουγκάτσια θα αναβιώσουν ξανά στη Θεσσαλονίκη, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Είναι ένας τρόπος για να στείλει τις ευχές του για τη νέα χρονιά ο Δήμος μας προς όλους τους Θεσσαλονικείς αλλά και για να αναδείξει τον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής μας, ενός τόπου σε απόσταση μόλις 15-20 λεπτών από την Αριστοτέλους ιδανικού για τις μικρές αποδράσεις των Θεσσαλονικέων».
Τα Ρουγκάτσια είναι ένα από τα ωραιότερα Ρουµλουκιώτικα έθιμα (Ρουμλούκι=ονομασία της ευρύτερης περιοχής επί τουρκοκρατίας) που τελούνται έως και σήμερα µε κάποιες παραλλαγές σε σχέση µε το παλιό τυπικό. Πρόκειται για µία ομάδα φουστανελοφόρων που φέρουν σπαθιά και κατά την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς περιφέρονται στα χωριά του κάμπου χορεύοντας µε τους ήχους των ζουρνάδων και του νταουλιού.
Επί τουρκοκρατίας αδυνατώντας οι τουρκικές αρχές να αστυνομεύσουν τις περιοχές από επιθέσεις ληστών ανέθεταν σε ομάδες Ελλήνων να προφυλάξουν τους κατοίκους. Αυτοί ήταν νέοι από χωριά της περιοχής οι οποίοι γύριζαν τις μέρες του 12ημέρου τα χωριά τα οποία και προστάτευαν και ως αντίτιμο των υπηρεσιών τους εισέπρατταν δώρα. Οι χωρικοί σε ένδειξη ευχαριστίας πλήρωναν τα ρουγκάτσια με ό,τι είχε ένα σπίτι τότε (κρέας, καλαμπόκι, σιτάρι, κρασί κ.α.).
Κύριος σκοπός της τέλεσης του εθίμου ήταν η συγκέντρωση χρημάτων, παλαιότερα γεννημάτων, που τα προσφέρει ο νοικοκύρης του κάθε σπιτιού που επισκέπτονται, σαν ενίσχυση για την οικοδόμηση νέου ναού ή την συντήρηση παλαιού, πολλές φορές δε και σχολικού κτιρίου στο χωριό από το οποίο κατάγονται οι χορευτές της ομάδας.
Το να είσαι “ρουγκατσάρης” θεωρούνταν μεγάλη τιμή, είχες την ευλογία της εκκλησίας. Σε περίπτωση που δύο διαφορετικές ομάδες αντάμωναν έπρεπε η μια να δηλώσει υποταγή στην άλλη περνώντας κάτω από τις πάλες (σπαθιά) τις άλλης. Επειδή καμία δεν δέχονταν να το κάνει μονομαχούσαν μέχρι θανάτου. Τα Ρουγκάτσια είναι από τα λίγα παλαιά ομαδικά έθιμα που συνεχίζουν να τελούνται έως και σήμερα σε χωριά του κάμπου της Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας μας. Διοργανώνονται το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων από αρκετούς χορευτικούς και πολιτιστικούς συλλόγους και παρά τις όποιες καινοτομίες που έχουν εισαχθεί, δεν παύουν να µας συνδέουν µε το παρελθόν και την μακραίωνη παράδοση και να αποτελούν µία ακόμη επιβεβαίωση της συνέχειας του Ελληνισμού.
