Τρία διατηρητέα κτίρια της Θεσσαλονίκης θα αποκτήσουν και πάλι ζωή. Πρόκειται για τα κτίρια που βρίσκονται στο νέο κτιριακό συγκρότημα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Τα κτίρια αυτά αποτελούν κομμάτι της βιομηχανικής ιστορίας της πόλης, καθώς περισσότερα από 100 χρόνια πριν παρήγαγαν φωταέριο. Πλέον, θα ενσωματωθούν στις χρήσεις της ΠΚΜ, το ένα ως συνεδριακός χώρος, το δεύτερο ως γραφείο και το τρίτο ως κυλικείο.
Στα ιστορικά στοιχεία των κτιρίων όπως αναφέρει το ΑΠΕ – ΜΠΕ «Στις αρχές του 1890, στο χαμηλό κτίριο με τα καμπυλωτά μεγάλα ανοίγματα, την κεραμωτή στέγη και τον ελαφρύ διάκοσμο, δίπλα ακριβώς στη σημερινή οδό 26ης Οκτωβρίου, η δεξαμενή όπου γινόταν η καύση του λιθάνθρακα ετοιμαζόταν να τεθεί σε λειτουργία για να παράγει φωταέριο. Υπό το άγρυπνο μάτι του επιστάτη, που έμενε στο μικρό κτίριο δίπλα από τον κύριο χώρο παραγωγής αερίου, η εγκατάσταση τροφοδοτούσε τις λάμπες φωτισμού των δρόμων της Θεσσαλονίκης αλλά και τα νοικοκυριά. Οι δεξαμενές όπου αποθηκευόταν το αέριο, πριν από τη διανομή του, τοποθετούνταν στο υπόστεγο που βρίσκεται κάθετα στο κεντρικό κτίριο.
Μετά το 1907 που άρχισε να υπερισχύει η ηλεκτροδότηση, η χρήση του φωταερίου περιορίστηκε στα νοικοκυριά για λόγους θέρμανσης και για τη χρήση της κουζίνας. Το 1917, η μεγάλη πυρκαγιά στη Θεσσαλονίκη έδωσε τη χαριστική βολή στο φωταέριο καθώς κατέστρεψε το δίκτυο των αγωγών διανομής του. Το εργοστάσιο που είχε δημιουργήσει αρχικά η οθωμανική εταιρεία παραγωγής αερίου σταμάτησε να λειτουργεί. Το δίκτυο δεν επισκευάστηκε ποτέ και ο χώρος ερήμωσε.
Σήμερα, τα τρία διατηρητέα της εταιρείας φωταερίου βρίσκονται στην καρδιά του νέου κτιριακού συγκροτήματος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για να θυμίζουν στον επισκέπτη ένα κομμάτι από τη βιομηχανική ιστορία της πόλης. "Όταν σταμάτησε η λειτουργία του εργοστασίου, οι εγκαταστάσεις παραχωρήθηκαν στο υπουργείο Γεωργίας και μέχρι τη δεκαετία του 1990, οπότε στεγαζόταν εκεί η υπηρεσία εγγείων βελτιώσεων, έγιναν κάποιες τροποποιήσεις στα αρχικά κτίρια και διαμορφώθηκε ένα νέο κτιριακό συγκρότημα, που περιλάμβανε και τα τρία κτίρια της εταιρείας φωταερίου. Αυτά, το 1994 κρίθηκαν διατηρητέα από το υπουργείο Πολιτισμού" επισημαίνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο αρχιτέκτονας της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας, Δημήτρης Ζυγομαλάς.
Ο ίδιος αναφέρει ότι όταν ο χώρος περιήλθε στην ιδιοκτησία της τότε νομαρχίας Θεσσαλονίκης, εγκρίθηκαν μελέτες που προέβλεπαν την διατήρηση των τριών κτιρίων και την ανέγερση του νέου μεγάρου της νομαρχίας. Η πρώτη έγκριση δόθηκε το 2009 και το 2013 δόθηκε η έγκριση της μελέτης για την επισκευή των τριών κτιρίων.
Πώς θα χρησιμοποιηθούν τα διατηρητέα
Σήμερα, τα απομεινάρια της παλιάς εταιρείας φωταερίου αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του νέου κτιριακού συγκροτήματος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, όπου μεταφέρονται σταδιακά οι υπηρεσίες της. Φιλοδοξούν μάλιστα να φιλοξενήσουν σημαντικές λειτουργίες της, όπως εκείνες της αίθουσας συνεδριάσεων του Περιφερειακού Συμβουλίου. "Στο μεγαλύτερο κτίριο, έκτασης 430 τετραγωνικών μέτρων περίπου, όπου γινόταν στο παρελθόν η καύση του λιθάνθρακα, σχεδιάζεται να διαμορφωθεί ο χώρος για τις συνεδριάσεις του περιφερειακού συμβουλίου. Το μικρό κτίριο, η παλιά κατοικία του επιστάτη θα χρησιμοποιηθεί ως γραφειακός χώρος και το υπόστεγο προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί ως κυλικείο" σημειώνει ο κ. Ζυγομαλάς.
Για τον περιβάλλοντα χώρο λέει ότι δεν είναι σαφής η ακριβής μορφή του αρχικού εργοστασίου επειδή μεταγενέστερα, όταν έπαψε να λειτουργεί, έγιναν κατεδαφίσεις και επεκτάσεις σε υφιστάμενα κτίρια καθώς και επισκευές και τροποποιήσεις κάποιων άλλων. "Όταν φτάσαμε στο 2000 που έπρεπε να εγκριθεί η μελέτη του νέου περιφερειακού μεγάρου, υπήρχαν αεροφωτογραφίες στο διαδίκτυο που έδειχναν ένα πολύπλοκο συγκρότημα από ανισομεγέθη κτίρια. Ωστόσο, επειδή από το υπουργείο πολιτισμού υπήρχε η απόφαση για τα τρία διατηρητέα, τα υπόλοιπα κρίθηκαν κατεδαφιστέα" υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.
Η αρχιτεκτονική των κτιρίων
Σχετικά με την αρχιτεκτονική των κτιρίων διευκρινίζει ότι όταν χτίστηκαν, έγιναν με βάση κάποιες προδιαγραφές για τη συγκεκριμένη χρήση και τις εγκαταστάσεις. "Για παράδειγμα, το μεγάλο κτίριο ακολουθεί κατά γράμμα τυπικές προδιαγραφές που υπήρχαν για ανάλογα κτίσματα Συγκεκριμένα έπρεπε να έχει επαρκή ανοίγματα για τον αερισμό του χώρου. Βέβαια μεταγενέστερα μπήκαν νέες χρήσεις στο εσωτερικό και τα ανοίγματα έκλεισαν. Παραμένουν, όμως, η βιομηχανική φυσιογνωμία των χώρων, οι λιτοί και καθαροί ορθογώνιοι όγκοι, με τις απλές στέγες, ένας ελαφρύς διάκοσμος με στοιχεία από εμφανή τούβλα, κάποιες κορνίζες γύρω από τα ανοίγματα και τονισμένες γωνίες και βάσεις των στεγών" προσθέτει.
Σε ό,τι αφορά τον ρόλο της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας, αυτός μέχρι τώρα ήταν η χορήγηση των απαραίτητων εγκρίσεων, διαδικασία που έχει ολοκληρωθεί, βάσει μελετών. Στο εξής, ο ρόλος αυτός θα περιλαμβάνει την εποπτεία των εργασιών όταν ξεκινήσει η εφαρμογή των μελετών για τις επόμενες παρεμβάσεις και στη συνέχεια η εποπτεία των χώρων ώστε να διατηρούνται σε καλή κατάσταση και αν χρειαστούν μελλοντικά επισκευές να γίνουν εγκαίρως.
Κομμάτι της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης
Πέραν της λειτουργικής τους χρήσης, τα διατηρητέα κτίρια της παλιάς εταιρείας φωταερίου αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της βιομηχανικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης και τμήμα μιας ευρύτερης περιοχής διατηρητέων κτιρίων βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. "Απέναντι είναι η παλιά ζυθοποιία Fix και λίγο πιο πίσω είναι το συγκρότημα του Μύλου" λέει ο κ. Ζυγομαλάς και αναφέρει ότι "υπάρχουν σκέψεις για μια συνολική αντιμετώπιση μνημείων βιομηχανικής κληρονομιάς". Οι σκέψεις αυτές "σκοντάφτουν" στο γεγονός ότι πολλοί από αυτούς τους χώρους ανήκουν σε ιδιώτες που πολλές φορές δεν έχουν την ευχέρεια άμεσης υλοποίησης μιας τέτοιας πρότασης. "Από την πλευρά μας προσπαθούμε να διευκολύνουμε και να ενθαρρύνουμε τις επισκευές των κτιρίων και την διατήρησή τους σε καλή κατάσταση" προσθέτει.
