Ο κόσμος μας έχει αλλάξει την εποχή της πανδημίας και δεν είναι νωρίς να συζητήσουμε πως θα έρθει και η επόμενη μέρα μετά την πανδημία. Ειδικά μετά την έγκριση των πρώτων εμβολίων έχει ήδη αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για να βγούμε από αυτή τη δύσκολη στροφή. Ο καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών στο ΑΠΘ, Θοδωρής Χατζηπαντελής αναλύει στο TyposThes σημαντικές παραμέτρους για τη ζωή μετά τον Covid.
Πιστεύετε ότι ορισμένα μέτρα προστασίας από την πανδημία, θα παραμείνουν και μετά τον εμβολιασμό του γενικού πληθυσμού;
Όταν είναι κάτι σε εξέλιξη είναι πολύ δύσκολο να αποτυπώσουμε με ακρίβεια τις επιπτώσεις. Από τους αρμόδιους της Ιατρικής προκύπτει ότι η πανδημία θα λήξει με την γενίκευση του εμβολιασμού –όπως άλλωστε συμβαίνει σε πολλές αντίστοιχες καταστάσεις. Δεν έχω κανένα λόγο να αμφισβητώ τους επίσημους οργανισμούς που μας βεβαιώνουν ότι η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα είναι σίγουρη. Έτσι, με την γενίκευση του εμβολιασμού (και με τον προγραμματισμό του για όσο πρέπει) θα ξεπεράσουμε το πρόβλημα τουλάχιστον υγειονομικά. Πάντα προκύπτει το θέμα ότι πληθυσμιακές ομάδες (κυρίως όσοι είναι σε καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού) δεν έχουν ενημέρωση και πρόσβαση σε υποδομές. Έτσι, θα πρέπει να πάει το Κράτος σε αυτούς και όχι αυτοί στο Κράτος. Αυτή άλλωστε είναι η καλύτερη αρχή αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Με προλήψεις περί εμβολιασμού δεν αξίζει –και δεν πρέπει να ασχοληθούμε. Καλύτερα να φροντίσουν όλοι και όλες να προστατευτούν και να προστατεύσουν τους υπόλοιπους.
Ασφαλώς η τήρηση συνθηκών υγιεινής είναι απαραίτητες –όχι λόγω της πανδημίας, αλλά λόγω της ανάγκης προστασίας της υγείας μας γενικά. Αλίμονο αν δεν φροντίζουμε στοιχειωδώς να τα τηρούμε! Χρειάζεται ο COVID για να πλένουμε τα χέρια μας; Δεν νομίζω ότι θα χρειαστούν περιορισμοί στις μετακινήσεις και ωράρια, αλλά καλό είναι μερικές πρόνοιες, όπως καθαριότητα και έλεγχος των κτηρίων, καθαριότητα κοινόχρηστων χώρων να παραμείνουν.
Θεωρείτε ότι υπάρχει κίνδυνος να περιοριστούν τα δικαιώματα μας, την εποχή μετά την πανδημία; Αν όχι, πιστεύετε ότι θα επανέλθουμε στην ίδια ακριβώς κατάσταση μετά την πανδημία ή θα αλλάξει το μοντέλο εργασίας (π.χ. περισσότερη τηλεργασία) ή το βάρος που δίνουν τα κράτη στα συστήματα υγείας τους ή και σε άλλους τομείς;
Νομίζω ότι αυτό είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Πιθανόν κάποιοι αναγκαίοι περιορισμοί υγειονομικής προστασίας και ελέγχου τροφίμων και συνηθειών να θεωρηθεί ότι περιορίζουν δικαιώματα αλλά καλό είναι να καταλαβαίνουμε ότι το λεγόμενο κοινό καλό είναι υπέρτερο ατομικών προλήψεων.
Ποτέ δεν επανερχόμαστε μετά από ένα τέτοιο γεγονός στο ίδιο σημείο. Κατ’ αρχήν είναι μια καλή ευκαιρία αναθεώρησης του Διακυβερνητικού μας μοντέλου –με την έννοια ότι πρέπει να μεταφερθεί διαχείριση και αρμοδιότητες σε όργανα του Κράτους. Στο πλαίσιο του λεγόμενου επιτελικού Κράτους πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των οργάνων της Αυτοδιοίκησης που μπορούν αυθεντικά να εκφράσουν με βάση την αρχή της επικουρικότητας και της εγγύτητας. Ασφαλώς δεν θέλουμε ένα επιτελικό Κράτος συγκεντρωτικής γραφειοκρατίας που αποφασίζει για τα πάντα χωρίς να παίρνει υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες. Παράλληλα, όπως αποδείχτηκε ότι θα έπρεπε να έχει γίνει, πρέπει να ενισχυθούν αποκεντρωμένοι συμμετοχικοί θεσμοί. Αν υπήρχαν η διαχείριση σε επίπεδο πολιτικής προστασίας και περιοριστικών μέτρων θα ήταν αποδοτική και θα συγκέντρωνε την αποδοχή της πλειονότητας. Άλλωστε αυτό που προκύπτει είναι η ανάγκη αποτελεσματικότητας και πρόληψης, όχι επιβολής.
Πως επηρέασε τη χώρα μας η πανδημία και πως θα πρέπει να ορθοποδήσει την επόμενη μέρα;
Πολλά άλλα μπορεί αν αξιοποιηθούν με την ευκαιρία. Στην εκπαίδευση μπορεί να αξιοποιηθούν εργαλεία κυρίως της ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και να χρησιμοποιηθεί επικουρικά η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Η εμπειρία από τα ΑΕΙ (που από μακρόν τα αξιοποιούν) δείχνει ότι με κατάλληλα παιδαγωγικά εργαλεία μπορεί να είναι ουσιαστικά εργαλεία. Πάντα σε συνδυασμό με την διδασκαλία στην τάξη. Και κυρίως για τα παιδιά από 15 και πάνω.
Στο χώρο της εργασίας είναι σκόπιμο αν ενοποιηθούν και πιστοποιηθούν οργανωσιακά πρότυπα και διαδικασίες να γίνει αποδοτική και χρήσιμη η δι-επικοινωνία δημόσιων οργανισμών και ιδιωτικών, να απλοποιηθούν οι διαδικασίες, να είναι επαρκείς και γόνιμες. Πρώτα η επικοινωνία του πολίτη μέσω των ηλεκτρονικών προτύπων και υπηρεσιών πρέπει να απλοποιήσει και να τυποποιήσει τις ενέργειες. Αυτονόητα, πρέπει και το Κράτος να εκσυγχρονιστεί! Η συζήτηση για την ψηφιακή βίβλο είναι κατάλληλη ευκαιρία! Ας μην γίνει μια ακόμη μαύρη κηλίδα.
Ασφαλώς υπηρεσίας μεταφοράς και ηλεκτρονικών παραγγελιών αγαθών και υπηρεσιών (που από καιρό τις βλέπουμε) μπορεί να γενικευτούν. Αν αυτό προκαλέσει την εργασία από απόσταση μένει να εξεταστεί. Η αλλαγή στις εργασιακές συνήθειες, η διάσπαση του ενιαίου χώρου που είναι κοινωνικά ουσιαστικός για την αποτελεσματική και αποδοτική παραγωγή δύσκολα θα ξεπεραστεί. Ας περιοριστούμε σε τυπικές εφαρμογές και βοηθητικές εργασίες. Σημειώνω ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να απλοποιηθεί η επικοινωνία του πολίτη με τις υπηρεσίες ή τις επιχειρήσεις. Σημαίνει ότι η εσωτερική οργανωσιακή λογική του οργανισμού η/και της επιχείρησης πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να απλοποιηθεί.
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Καμιά πανδημία δεν θα μας αφαιρέσει την ουσία της ύπαρξης μας! Σε παρέες θα διασκεδάζουμε, σε ομάδες θα ζούμε, σε συλλογικότητες θα παράγουμε ιδέες, απόψεις και θα προβληματιζόμαστε!
