Θεσσαλονίκη: Το σπάνιο κειμήλιο από το Άγιο Όρος που κοσμεί τη Μονή Βλατάδων

Της Λεμονιάς Βασβάνη

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς κοινού προσελκύει τις τελευταίες μέρες μια έκθεση στη Μονή Βλατάδων που έχει ως επίκεντρό της το εικονογραφημένο αντίγραφο του χειρόγραφου έργου της Βοτανικής του Διοσκουρίδη «Κώδικας Ω75» της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας.

Τίτλος της; «Η φύση στην τέχνη. Το παράδειγμα ενός βυζαντινού χειρογράφου», και διοργανώνεται στο πλαίσιο του έργου «ΜοΝa: Monuments in Nature: A Creative Co-existence (Intereg V_B Balkan Mediterranean 2014-2020)», ενώ περιλαμβάνει και διαφάνειες του αρχείου του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών.

Μέσα σε λίγες μόνο μέρες ξεπέρασε τους 1500 επισκέπτες όπως δήλωσε στον «Τύπο Θεσσαλονίκης» η κυρία Ιωάννα Κλιάρη που έχει την επιμέλεια των εκπαιδευτικών δράσεων της έκθεσης. Η ίδια πρόσθεσε πως πρόκειται για «την πιο διαδραστική έκθεση των τελευταίων ετών με αφορμή ένα από τα πιο σπουδαία χειρόγραφα.

Ο Διοσκουρίδης έδωσε τις βάσεις της φαρμακολογίας. Έζησε τον 1^ο αιώνα μ.Χ. Ήταν στρατιωτικός γιατρός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας  και του δόθηκε η δυνατότητα να ταξιδέψει στον τότε γνωστό κόσμο και να συλλέξει πάνω από 1100 φυτά στα οποία απέδωσε τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες.

Συνέλλεξε σε πέντε τόμους όλα τα φυτά, τα βότανα και τα ζωϊκά κατάλοιπα τα οποία χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή των φαρμάκων. Δεν βασίστηκε μόνο στις γνώσεις του Ασκληπιού και του Ιπποκράτη, αλλά χρησιμοποίησε και τις γνώσεις των ριζοτόμων, των ανθρώπων που συνέλεγαν όλα τα μέρη από τα φυτά (ρίζα, φύλλο, καρπός, άνθος). Και όλα αυτά τα συντηρούσαν είτε στο κρασί ή στο λίπος ή τα αποξήραιναν και έπειτα τα έτριβαν, γι΄αυτό εξάλλου και οι φαρμακοποιοί ονομάζονται φαρμακοτρίφτες.  Για να αναλογιστείτε τη σημασία του χειρόγραφου σκεφτείτε πως ο Γουτεμβέργιος όταν ανακάλυψε την τυπογραφία πρώτα τύπωσε την Αγία Γραφή και έπειτα το Περί ύλης ιατρικής του Διοσκουρίδη. Το πρωτότυπο έργο δυστυχώς χάθηκε όμως χάρη σε μοναχούς μοναστηριών που έκαναν αντίγραφα σήμερα υπάρχουν τρία χειρόγραφα αντίγραφά του. Ένα του 516μΧ φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη Βιέννης, ένα στην Νάπολη Ιταλίας και ένα του 12^ου  μ.Χ. αιώνα στην Μονή Μεγίστης Λαύρας. Όλα αντικατοπτρίζουν την εποχή τους.

Με τη βοήθεια της ψηφιοποίησης καταφέραμε να το αποθηκεύσουμε σε μικροφίλμ και να κάνουμε τις εκτυπώσεις που μπορεί να δει το κοινό. Η γνώση πρέπει να διαχέεται και να προσλαμβάνεται από τον καθένα».

Η Βοτανική του Διοσκουρίδη δεν έχει μόνο οδηγίες αλλά είναι και ζωγραφισμένη. Περιλαμβάνει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης: τέχνη, πολιτισμός, ιστορία, ιατρική.

Το κοινό θα μπορεί να δει το αντίγραφο του χειρόγραφου της Βοτανικής του Διοσκουρίδη γνωστό με την ονομασία «Κώδικας Ω75» μέχρι και τις 23/7 σε μικρά φυσικά γκρουπ λόγω των μέτρων κατά της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωνοϊού. Παράλληλα υπάρχει το διαδραστικό κομμάτι που εστιάζει κυρίως στους μαθητές και αναφέρεται «στα ήθη, την ιατρική, την παράδοση, τη θέση μας μέσα στη φύση, αναφορές για την χρήση φυτών κλπ».

Οι μαθητές από τα σχολεία Big Bang School, Γυμνάσιο Εκπαιδευτηρίων Φρυγανιώτη και 19^ο Γυμνάσιο, κλήθηκαν να μελετήσουν ένα βότανο/ φυτό και να φτιάξουν δικά τους έργα τα οποία φιλοτεχνήθηκαν εν μέσω λοκντάουν και εκτίθενται στη Μονή Βλατάδων.

«Η φύση είναι το σπίτι όλων μας. Αυτό θέλει να αναδείξει μεταξύ άλλων η έκθεση, όπως και να αναδείξει το μοναδικό αυτό χειρόγραφο που είναι από τα πιο πολύτιμα κειμήλια του Αγίου Όρους», τόνισε η κυρία Κλιάρη.

Λειτουργεί 10-13.00 και 18.30-20.30. Είσοδος ελεύθερη.

Η έκθεση οργανώνεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο – Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Βλατάδων και το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών.