*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Σήμα κινδύνου εκπέμπει το ΑΠΘ για την εμφάνιση σε δάση και της Μακεδονίας της νόσου του μεταχρωματικού έλκους πλατάνου ή καρκίνου του πλατάνου, που οφείλεται στον ασκομύκητα Ceratocystis platani (Eng. and Harr.).
Σε χρονικό διάστημα μόλις 20 ετών, από την ανακάλυψή της στη Μεσσηνία το 2004, η νόσος έχει διαδοχικά προσβάλλει σχεδόν όλα τα πλατανοδάση της Πελοποννήσου, Ηπείρου, Στερεάς Ελλάδας, Θεσσαλίας, ενώ έχει προχωρήσει πλέον και στην κεντρική Μακεδονία (διοικητικές περιφέρειες Πιερίας, Ημαθίας, Κοζάνης).
«Η κατάσταση είναι απελπιστική. Ήδη 60-70% των πλατάνων έχουν προσβληθεί. Γι’ αυτό και το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ αναγκάστηκε να φέρει το θέμα στην γενική του συνέλευση(αριθμ. 22/5-4-2024), και να εκδώσει ομόφωνο ψήφισμα για το θέμα. Από το 2004 που εντοπίστηκε η νόσος σε δάση της χώρας μας, μέσα σε 20 χρόνια ο εχθρός βρίσκεται πλέον προ των πυλών. Έχει καταλάβει Στερεά Ελλάδα, Ήπειρο και Θεσσαλία και έχουμε ήδη σοβαρές προσβολές σε Πιερία, Κοζάνη Ημαθία και Πέλλα. Οπότε η μάχη θα δοθεί σε Μακεδονικό έδαφος. Είναι η τελευταία ευκαιρία να ανατρέψουμε την καταστροφή», δήλωσε στο "ΤyposThes" ο Πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Δημητρακόπουλος.
Ο ίδιος σχολίασε πως «ο πλάτανος είναι το μεγαλύτερο δέντρο της Ελληνικής χλωρίδας και όλοι έχουμε λίγο πολύ δει ένα τεράστιο πλατάνι να χαρίζει την σκιά του στην πλατεία ενός χωριού. Τώρα όμως αυτή η εικόνα κινδυνεύει να αλλάξει».
Πώς μπορούμε να επέμβουμε; Όπως εξηγεί και το ψήφισμα, είναι απαραίτητη η άμεση εφαρμογή των παρακάτω μέτρων:
«Εφαρμογή όλων των διατάξεων της Κοινής Υπουργικής Απόφασης με αριθμ. 4757/123205/2023 (ΦΕΚ 2842Β’/27 – 4 – 2023) που προβλέπει μεταξύ άλλων:
-Καθορισμό οριοθετημένων ζωνών πέριξ των προσβεβλημένων περιοχών: ‘εστιακή ζώνη’ με ακτίνα 100 μέτρα και ‘ζώνη ασφαλείας’ με ακτίνα 1000 μέτρα γύρω από τις προσβεβλημένες περιοχές.
-Απαγόρευση υλοτομίας ή κλάδευσης ή φύτευσης αδιακρίτως φυτών πλατάνου (Platanus spp.), χωρίς την έγγραφη άδεια του οικείου δασαρχείου.
Επιπρόσθετα, προτείνονται:
-Δημιουργία ‘ζώνης καραντίνας’ πλάτους 2 χιλιομέτρων από την οριογραμμή των πλέον προωθημένων εστιών προσβολής στη Μακεδονία και Ήπειρο. Η ζώνη καραντίνας θα ελέγχεται διαρκώς για τον εντοπισμό τυχόν νέων εστιών μόλυνσης και την άμεση εξάλειψή τους.
-Αποστείρωση με φλόγιστρο των φρέσκων τομών που προκύπτουν από την κλάδευση υγειών πλατάνων, σε όλη την επιφάνεια της τομής.
-Χρήση ανθεκτικών στην ασθένεια υβριδίων των ειδών Platanus occidentalis X Platanus orientalis, ως αποκλειστικό φυτευτικό υλικό σε αναδασώσεις αλλά και μεμονωμένες φυτεύσεις».
Ο κ. Δημητρακόπουλος εστίασε στην δημιουργία ζώνης παρακολούθησης τουλάχιστον 500μέτρων όπου συνεργεία θα περιπολούν για να εντοπίσουν τις νέες εστίες εμφάνισης της νόσου σε πλατάνια. Εξήγησε πως αυτό θα γίνει από επιστήμονες πχ δασολόγους με το κόστος για τις προσλήψεις να καλύπτεται από τα κονδύλια για την αντιμετώπιση των ζημιών της καταιγίδας ‘Ιανός’, η οποία «είχε σημαντική επίδραση στην εξάπλωση της ασθένειας στα παραποτάμια πλατάνια».
«Είναι εύκολο να δεις αν υπάρχει καρκίνος πλατάνου (Επίσημη ονομασία Μεταχρωματικό Έλκος Πλατάνου). Αν ξύσεις τον φλοιό θα δεις από κάτω να μοιάζει να τον έχει βάψει κανείς με μαύρη μπογιά. Οι υφές του μύκητα μπαίνουν στο σύστημα του πλατάνου και το φράσουν δεν μπορεί να μπει μετά το νερό στο φυτό, οπότε εκείνο ξεραίνεται».
Μια άλλη λύση στην οποία εστίασε ο καθηγητής είναι αυτή της δημιουργίας ανθεκτικών στην ασθένεια υβριδίων. Αυτό όπως μας εξήγησε, μπορεί να γίνει αν πάρουμε μόσχευμα από πλατάνι της χώρας μας που θεωρείται ανατολικό, και από δυτικό πλάτανο πχ Αμερικής, χώρα που έχει εκτεθεί περισσότερο χρόνο στον μύκητα και έχει αναπτύξει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Τα φυτά που θα προκύψουν θα έχουν αυξημένη αντίσταση στην νόσο, μας είπε ο κ. Δημητρακόπουλος.
Πώς μεταδίδεται η νόσος
Στο πώς μεταδίδεται η νόσος, δήλωσε στο «ΤyposThes» ότι αυτό πραγματοποιείται μέσα από μολυσμένα κλαδευτικά εργαλεία και εκσκαφικά μηχανήματα από ομάδες εργασιών πχ της Περιφέρειας και του ΔΕΔΗΗΕ που κλαδεύουν πλατάνια για να τα ελευθερώσουν από τα καλώδια υψηλής τάσης.
«Τα σπόρια του μύκητα που έχουν μέγεθος μη ορατό στο μάτι, παραμένουν πχ στο κλαδευτήρι, στην μπουλντόζα κλπ, και όταν τα συνεργεία πάνε με τα ίδια εργαλεία να δουλέψουν σε υγιή πλατάνια, τότε μεταδίδεται η ασθένεια. Πρέπει να γίνεται μια στοιχειώδης απολύμανση 1 μπουκαλάκι χλωρίνη σε 5 λίτρα νερό από τα συνεργεία στα εργαλεία τους. Αυτό μάλλον δεν το κάνουν γι΄αυτό φτάσαμε στο έσχατο όριο», μας είπε. Μιλώντας για το δασαρχείο εξήγησε πως δυσκολεύεται να εφαρμόσει μια ζώνη επιτήρησης επικαλούμενο ελλείψεις προσωπικού.
«Φτάσαμε στο έσχατο όριο. Ο ασκομύκητας Ceratocystis platani (Eng. and Harr.) απειλεί με αφανισμό όλα τα πλατανοδάση της Ελλάδας. Τα πλατάνια της ηπειρωτική Ελλάδας μπορεί να ξεραθούν σε 2- 5 χρόνια. Αυτή την στιγμή είναι σχεδόν απρόσβλητο ένα μεγάλο μέρος της Μακεδονίας, της Θράκης και το Πήλιο. Η νόσος αν και έχει ρημάξει τα πλατάνια Θεσσαλίας, το Πήλιο παραμένει αλώβητο. Πρέπει να φροντίσουμε ώστε να μην επεκταθεί. Είναι καλύτερα να προλαμβάνουμε παρά να θεραπεύουμε. Αφήσαμε τον μύκητα 20 χρόνια να αλωνίζει. Πέρυσι βγήκε υπουργική απόφαση που είναι προς την σωστή κατεύθυνση. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι να προσλάβουμε ανθρώπους για να κάνουν ό,τι πρέπει να γίνει ώστε να σταματήσουμε την εξάπλωση της ασθένειας», κατέληξε ο καθηγητής.
