Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Στην ελληνική αρένα που ονομάζεται δημόσιος διάλογος, τα πάντα επαναλαμβάνονται αρχικά ως φάρσα, μετέπειτα ως τραγωδία (που έλεγε και μια ψυχή) και στο τέλος, ως αδήριτη βιολογική ανάγκη. Αν το καλοσκεφτούμε, είναι η μόνη εξήγηση για τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται η όλη «συζήτηση». Γεμάτη προκαθορισμένες απόψεις που στριμώχνουν τα γεγονότα στα προαποφασισμένα καλούπια, γεμάτη βαρύγδουπες εξαγγελίες, απογυμνωμένη από την ευεργετική επίδραση του «δεν έχω διαμορφωμένη άποψη», αιώνιος εχθρός της μετριοπάθειας και της διαλλακτικότητας.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την περίπτωση του πρόσφατου μέτρου για την επιβολή προστίμου 100 ευρώ σε μηνιαία βάση σε κάθε ηλικιωμένο άνω των 60 ετών που δεν έχει εμβολιαστεί. Ανάλογα με το πού στεκόμαστε, ανάλογα με το ιδεολογικό-αισθητικό-κοινωνικό μετερίζι που έχουμε επιλέξει, ξεστομίζουμε με τρομερή παρρησία, ευκολία και αυτοπεποίθηση το δικό μας πόρισμα περί αντισυνταγματικότητας ή μη του εν λόγω μέτρου. Πονεμένη ιστορία, φυσικά, αυτή στην Ελλάδα, εδώ και χρόνια και επί παντός επιστητού: η νομική επιστήμη γίνεται κουρελόχαρτο, οι έννοιες αποκτούν τη μορφή που μας βολεύει, διαστέλλονται και συστέλλονται κατά το δοκούν, ενδύονται μια καφενειακή χροιά που ισοπεδώνει κάθε ψήγμα επιστημονικότητας.
Το χειρότερο, φυσικά, είναι ότι η συγκεκριμένη νοοτροπία δρομολογεί μια άνευ όρων και εκ του προχείρου αμφισβήτηση για κάθε πόρισμα που απορρέει από κάθε καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα. Με άλλα λόγια, συμφωνούμε με την εκάστοτε απόφαση του εκάστοτε ΣτΕ μονάχα αν συνάδει με τα δικά μας πιστεύω, μονάχα αν επικυρώνει τη δική μας κοσμοθεωρία. Στην αντίθετη περίπτωση, το εκάστοτε ΣτΕ δεν είναι τίποτα περισσότερο από φορέας είτε της συντήρησης είτε της απορρύθμισης (ανάλογα, πάλι, με τον δικό μας προσανατολισμό). Σε αυτό το σημείο, να ξεκαθαρίσουμε ότι όντως ανακύπτουν μια σειρά από νομικά ερωτήματα (υπέρ το δέον οριζόντια φύση του μέτρου, έλλειψη διαβάθμισης ανάλογα με την εισοδηματική ικανότητα του κάθε παραβάτη, κήρυξη του μέτρου με τη συνήθη πλέον μορφή του διαγγέλματος που τρόπον τινά υποσκάπτει την έννοια της διαβούλευσης και συναίνεσης), τα οποία μας απασχολούν δεόντως και οφείλουν να απασχολούν κάθε πολίτη που δεν αντιμετωπίζει τη ζωή του ως μια διαδοχή από συμβάντα. Ο προβληματισμός, λοιπόν, είναι εύλογος και αναγκαίος, δεν πρέπει όμως ποτέ να εκτρέπεται σε μια αυτόκλητη και ολίγον φαντασιακή επίκληση αυθεντίας για θέματα που δεν κατανοούμε στην πληρότητά τους.
Από εκεί και έπειτα, μια καλή μέθοδος για να αποφανθούμε και οι ίδιοι για το κατά πόσο είμαστε υπέρ ή κατά του συγκεκριμένου μέτρου έγκειται σε ένα απλό case study: αν τυχόν το πρόστιμο υποχωρούσε από τα 100 στα 40 (τυχαίο το νούμερο) ευρώ, πώς θα αντιμετωπίζαμε; Αναμφίβολα, εκτός αν κάποιος ζει σε έναν προνομιακό και πουπουλένιο κόσμο, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως τα 100 ευρώ τον μήνα είναι ένα δυσβάσταχτο ποσό ακόμη και πολίτες που δεν ανήκουν στα χαμηλότερα εισοδηματικά-οικονομικά στρώματα. Ως εκ τούτου, το ύψος του επιβαλλόμενου προστίμου σαφώς (και δικαίως) επηρεάζει την άποψή μας για το ίδιο το μέτρο. Από εκεί και πέρα όμως, ποια θα ήταν η στάση μας αν το ποσό δεν άγγιζε ύψη που το καθιστούν επώδυνο και επαχθές;
Παρεμπιπτόντως, θα ήταν σώφρον να έχουμε υπόψη μας ότι μέτρα σαν κι αυτό που επιβλήθηκε στην Ελλάδα δεν θα είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκή κλίμακα, καθώς ο σκληρός ευρωπαϊκός πυρήνας της ΕΕ αναμένεται να λάβει όχι απλώς παρόμοια, αλλά και πιο σκληρά μέτρα προκειμένου να ωθήσουν τους ανεμβολίαστους προς την οδό του εμβολιασμού. Φυσικά, όταν αναλογίζεται κανείς ότι στην Ευρώπη παλεύουμε να πείσουμε τους αρνητές και τους φοβικούς να εμβολιαστούν, έχοντας μάλιστα ξεκινήσει τις «αναμνηστικές δόσεις», την ίδια στιγμή που η Αφρική είναι καταδικασμένη για πολλοστή φορά να υπομένει τις συνέπειες της έλλειψης διαθέσιμων εμβολίων, η αλήθεια είναι ότι μια κάποια αμηχανία αναπόφευκτα σε κυριεύει. Ακόμη και σε συνθήκες πανδημίας, μιας κατάστασης που εξ ορισμού περιλαμβάνει όλον τον πλανήτη, οι συνθήκες πάντα θα διαφέρουν ανάμεσα στους αχάριστους προνομιούχους και τους αιώνιους κατατρεγμένους.
