Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Δεν έχω την παραμικρή ιδέα αν γνώριζαν. Δεν μπορώ να ξέρω με σιγουριά. Ίσως να μην γνώριζαν τίποτα απολύτως, ίσως να είχαν μια ιδέα, αλλά όχι την πλήρη έκταση, ίσως να ήξεραν σκόρπια πράγματα, αλλά όχι αρκετά για να θορυβηθούν, ίσως να ήξεραν τα πάντα και να έκαναν τις πάπιες τόσο καιρό. Ίσως να ήταν ειλικρινείς στα όσα είπαν, ίσως να έστησαν ένα μικρό δακρύβρεχτο θεατράκι, ίσως να είχαν μια μίξη από έκπληξη και προσποίηση. Ναι, φαντάζει δύσκολο να αγνοείς ολοκληρωτικά ένα τόσο κομβικό ζήτημα που αφορά έναν στενό σου συνεργάτη. Από την άλλη, φαντάζει εξίσου δύσκολο -τουλάχιστον στο δικό μου μυαλό- για επαγγελματίες καριερίστες της τηλεόρασης να κουβαλούν μια τέτοια νάρκη στον κόρφο τους και να μην ανησυχούν μήπως τους σκάσει στα χέρια. Η αλήθεια είναι ότι δεν με απασχολεί και ιδιαίτερα αν γνώριζαν οι υπόλοιποι του Ράδιο Αρβυλά τα «κατορθώματα» του Στάθη Παναγιωτόπουλου. Ούτως ή άλλως, δεν συγκινήθηκα με το ξέσπασμά τους (όχι επειδή το σνομπάρω, αλλά υπάρχουν σοβαρότερα θέματα, πολύ πιο ευρείας κλίμακας, για να συζητήσουμε) και αντίστοιχα δεν έχω καμία ανάγκη να παραστήσω τον παντογνώστη, βροντοφωνάζοντας ότι ψεύδονται 100%, από τη στιγμή που εγώ ο ίδιος δεν μπορώ να είμαι 100% σίγουρος για οτιδήποτε. Προτιμώ, αντιθέτως, να αναλογιστώ τα όσα όντως γνωρίζω και αντιλαμβάνομαι.
Όπως την προφανή διαπίστωση πως το revenge porn (ασχέτως αν δεν έχουμε να κάνουμε με revenge porn στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως διευκρίνισε η ίδια η ενάγουσα) ως σύλληψη, ως έννοια, ως συνθήκη, καθρεφτίζει τη διεστραμμένη αντίληψη που έχουμε για την ερωτική επαφή, για τη σεξουαλικότητα, για το δικαίωμα της γυναίκας να συνάπτει τις σχέσεις που επιθυμεί, με όποιον τρόπο το επιθυμεί. Ακόμη και σήμερα, παρά την ψευδεπίγραφη προοδευτικότητα και χειραφέτηση που διατυμπανίζουμε με κάθε ευκαιρία, εξακολουθούμε να συνδέουμε το σεξ και τη γυναικεία ύπαρξη με όρους που συγγενεύουν με την εκδίκηση, τη σχεδόν θρησκευτικού τύπου ντροπή, την άνευ όρων και ορίων κτητικότητα, τη φαντασιόπληκτη αρρενωπότητα και χίλια μύρια ακόμη υποτιμητικά στερεότυπα που πλήττουν τη γυναικεία αξιοπρέπεια. Κι όσο δεν απαγκιστρωνόμαστε από τη γελοιότητα του «επιβήτορα» και της «λυσσάρας» τόσο θα μετράμε παράπλευρα θύματα μιας ανομολόγητης βίας.
Διότι ακριβώς περί αυτού πρόκειται, μην ξεγελιόμαστε: μια βία μικροπρεπής, ύπουλη, εξουσιαστική, χυδαία. Η διαρροή ερωτικού υλικού χωρίς τη συγκατάθεση όλων των εμπλεκόμενων δεν συνιστά μια απλή παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Είναι, στην πραγματικότητα, ένα κατάπτυστο έγκλημα σεξουαλικής κακοποίησης που αφήνει πίσω του τσακισμένους ανθρώπους, που έχουν υπομείνει εκβιασμούς, ανείπωτη ψυχολογική βία, άμεσες ή έμμεσες απειλές, ανελέητη διαπόμπευση και μια μόνιμη αίσθηση ανασφάλειας. Αν σας φαίνονται υπερβολικά όλα αυτά, θυμηθείτε την 22χρονη φοιτήτρια που πήδηξε στο κενό από τις φοιτητικές εστίες της Θεσσαλονίκης επειδή είχε μπλέξει σε μια παρόμοια κατάσταση και αναλογιστείτε πως πολλές φορές το μόνο που μας χωρίζει από την κατάρρευση είναι μια λεπτή κλωστή.
Από εκεί και έπειτα, το συγκεκριμένο περιστατικό φέρνει στο φως δύο αντίρροπες δυνάμεις. Αφενός, τη διαχρονική και νοσηρή αίσθηση ασυλίας που βιώνουν ακόμη και οι αστέρες από τα Lidl στην εγχώρια (ο θεός να την κάνει) showbiz, αφετέρου την αλλαγή στάσης (έστω και κατόπιν εορτής) που παρατηρείται εσχάτως στον κοινωνικό στίβο, σε αντίστοιχα θέματα. Για το μεν πρώτο σκέλος, δεν υπάρχουν πολλά που μπορούν να ειπωθούν πέρα από τα οφθαλμοφανή. Είναι πραγματικά αδιανόητη η αίσθηση του άτρωτου που κατακλύζει κάθε ανθυποαστερίσκο που απολαμβάνει ένα ίχνος διασημότητας σε αυτή τη χώρα (προφανώς και δεν έχουμε την αποκλειστικότητα, αλλά έχω την αίσθηση ότι, με κάποιο μυστηριώδη τρόπο, τέτοιες παθογένειες υψώνονται στη νιοστή στα λημέρια μας).
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, η αλήθεια είναι πως οι συνθήκες, οι καταστάσεις, οι αντιδράσεις, οι ερμηνείες διαφέρουν ουσιωδώς σε σύγκριση με το (ούτε καν μακρινό) παρελθόν. Όσο και να σας σοκάρει η σκέψη, το θεωρώ βέβαιο πως δέκα χρόνια νωρίτερα η συγκεκριμένη κίνηση (διαρροή ερωτικού υλικού σε ιστοσελίδα χωρίς τη συναίνεση μιας γυναίκας) θα αντιμετωπίζονταν με σοκαριστικά μεγαλύτερη ελαφρότητα. Αντιστοίχως, δεν θα ήταν καν δεδομένο ότι ο υπεύθυνος αυτών των πράξεων θα έμενε δίχως τηλεοπτική στέγη, βιώνοντας την ολοκληρωτική απαξία, ούτε ότι οι μέχρι πρότινος συνάδελφοί του θα καταδίκαζαν τον ίδιο και τις πράξεις του δίχως αστερίσκους και υποσημειώσεις, παίρνοντας ολοκληρωτικά το μέρος του θύματος. Σήμερα, μπορεί να θεωρούμε όλα τα παραπάνω αυτονόητα, αλλά ακόμη και για τα αυτονόητα χρειάστηκε να διανύσουμε πολύ δρόμο, σε μια διαδρομή όπου αμέτρητα θύματα εισέπραξαν χλεύη και έγιναν δέκτες μιας αντεστραμμένης πραγματικότητας: από θύματα παρουσιάστηκαν ως συμμέτοχοι και συναυτουργοί στα όσα υπέστησαν.
Υπάρχει, επομένως, χώρος και λόγος για αισιοδοξία μέσα από αυτό το δυσάρεστο περιστατικό; Η κοινωνία προχωρά άραγε προς τα μπροστά, έστω και ασθμαίνοντας; Στην πραγματικότητα, και σε αντίθεση με τις επιτροπές σοφών που κατακλύζουν τα σόσιαλ μίντια έχοντας κρυστάλλινη απάντηση για τα πάντα, δεν έχω κατασταλάξει σε κάποια ξεκάθαρη απάντηση μέσα μου. Τα συλλογικά αντανακλαστικά σε ορισμένα θέματα κινούνται όντως προς τη σωστή κατεύθυνση, δημιουργώντας μια καινούργια πεπατημένη σε ορισμένα άλυτα ή χαντακωμένα ζητήματα του παρελθόντος. Από την άλλη, δεν νομίζω ότι υπάρχει έδαφος για ιδιαίτερη θριαμβολογία. Αν πέσει κανείς στην παγίδα να μπερδέψει την αρένα των σόσιαλ μίντια με την κανονική ζωή (ξέρω, ξέρω, μόνο κάτι φρικιά το κάνουν αυτό, εμείς ποτέ, παρότι περνάμε τη μισή μας ζωή εκεί μέσα έχουμε την ωριμότητα να τα διαχωρίζουμε), θα νομίσει πως ζούμε πλέον σε μια κοινωνία που έχει πραγματοποιήσει άλματα προόδου.
Μια κοινωνία γεμάτη πύρινους ζηλωτές του δικαίου και ανιδιοτελείς υπερασπιστές των αδύναμων. Ίσως και να είναι έτσι. Ίσως να κάνω λάθος και να είναι η πραγματικότητα μια ψευδαίσθηση και η αληθινή ζωή να έχει μετακομίσει στις οθόνες. Αν πάντως η πραγματικότητα εξακολουθεί να κατοικεί εκεί έξω, αν έχεις τα μάτια ανοιχτά θα δεις τους αδύναμους να τσαλαπατιούνται κατά κόρον και κατά συρροή σε κάθε επίπεδο, τις γυναίκες να δολοφονούνται η μία πίσω από την άλλη, τις εξουσιαστικές συμπεριφορές και νοοτροπίες να παραμονεύουν σε κάθε γωνιά. Θα δεις και στρατιές από ανθρώπους να γλείφουν πατόκορφα την κάθε τυχάρπαστη «περσόνα» που λιθοβολούν αμέσως μετά, μόλις στραβώσει το πράγμα. Εκεί έξω, βλέπεις πολλά. Στην οθόνη, απλώς κατασκευάζεις το πώς θέλεις να σε βλέπουν οι υπόλοιποι.
Υγ: θα ήταν πραγματικά ενδιαφέρον να μάθουμε πόσες αναζητήσεις θα γίνουν τις προσεχείς ημέρες για το επίμαχο βίντεο, εν μέσω κλίματος γενικής κατακραυγής.
Υγ2: είναι πραγματικά ασύλληπτη η βιαστική και σχεδόν αντανακλαστική γενίκευση ότι «όλοι στη Θεσσαλονίκη ήξεραν». Προσωπικά μιλώντας, δηλώνω ευθαρσώς ότι δεν γνωρίζω κανέναν που να ήξερε το παραμικρό. Ανάμεσα στη γνώση ότι κάποιος συμπεριφέρεται ως «πέφτουλας» και στη γνώση ότι διαπράττει αηδιαστικές και ποινικά κολάσιμες πράξεις που καταστρέφουν ζωές ανθρώπων μεσολαβεί μια άβυσσος. Η γνώση του πρώτου δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση γνώση ή έστω πιθανολόγηση του δεύτερου.
