Γράφει ο Παναγιώτης Σκουρής*
Τα τελευταία χρόνια η βία στη χώρα μας και όχι μόνο οργιάζει. Μία ιδιαίτερη έκφανση αυτού του φαινομένου είναι η βία κατά των γυναικών εν γένει και ειδικότερα η γυναικοκτονία. Το δίχως άλλο η εικόνα αυτή είναι τουλάχιστον απαράδεκτη για μία πολιτισμένη κοινωνία του 21ου αιώνα.
Δεν είμαστε απολύτως ειδικοί, αλλά αναρωτιόμαστε: γιατί γίνεται όλο αυτό;
Αναμφίβολα θα πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν και εφόσον το κάνουμε, θα διαπιστώσουμε, ότι η ισοτιμία μεταξύ των φύλων προφανώς και δεν έχει επέλθει πλήρως, παρά το γεγονός, ότι το αυτονόητο που την περιβάλει, δεν αμφισβητείται. Δεν αρκεί μόνο η παρέμβαση σε θεσμικό επίπεδο, θα πρέπει παράλληλα να δημιουργηθούν και οι κατάλληλες συνθήκες. Από αυτό απέχουμε ακόμα πολύ δυστυχώς.
Δεν είναι όμως πρόδηλο, ότι αποκλειστικά αυτό είναι το θέμα. Αυτό που θα πρέπει πραγματικά να γκρεμίσουμε ως κοινωνία είναι η αίσθηση ή η πεποίθηση, ότι μία γυναίκα -και γενικότερα ένας άνθρωπος- αποτελεί κτήμα και άρα κάποιος μπορεί να έχει απόλυτα δικαιώματα στη ζωή και το σώμα της.
Περαιτέρω, χρειάζεται απαξίωση κάθε μορφής βίας και της με οποιοδήποτε τρόπο ανοχής της. Η κοινωνία μας σήμερα όσο και αν ευαγγελίζεται, ότι έχει εξελιχθεί και προοδεύσει, τη βία και την ανέχεται και την προκαλεί πολλές φορές.
Βλέπουμε για παράδειγμα τη νέα γενιά -και αυτό δεν αποτελεί κριτική προς τη νεολαία- από τη μία πλευρά να βρίσκεται έτη φωτός μπροστά σε σχέση με την ανεκτικότητα και αμείλικτη σε σχέση με την υπεράσπιση δικαιωμάτων, αλλά συνάμα και να είναι πολύ βίαιη η ίδια. Με τρόπο σχεδόν ακραίο και τρομακτικό.
Ειδικά σε σχέση με τη βία κατά των γυναικών, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει, ότι για πολλά χρόνια υπήρχαν στερεότυπα σε όλα τα επίπεδα, ακόμα και αθώα. Να αναφέρει κανείς ως παράδειγμα τις ελληνικές ταινίες, όπου το χαστούκι προβάλλεται ως κάτι ακόμα και απαραίτητο;
Ή να στρέψει το βλέμμα προς τη λογοτεχνία και το μέγιστο Παπαδιαμάντη, ο οποίος με τη Φόνισσα μας έδειξε τις λεγόμενες φιλοκτονίες στην Ελλάδα; Οι οποίες βέβαια ως εκ της γενεσιουργού τους αιτίας, ήτοι το βάρος που θεωρούνταν, ότι φέρνει μαζί του ένα κορίτσι που γεννιέται (στην Ελλάδα λόγω του μέχρι πολύ πρόσφατα ισχύοντος θεσμού της προίκας), εντοπίζονται και σε άλλες χώρες και άλλες κοινωνίες.
Τα ανωτέρω είναι μερικά μόνο παραδείγματα καταστάσεων που δεν είναι πολύ μακριά χρονικά και που δημιουργούν συνθήκες. Είναι μέρος της αντίληψης και νοοτροπίας που κουβαλάμε και πρέπει να εξαφανίσουμε, αν θέλουμε να ονομαζόμαστε πολιτισμένη κοινωνία. Να βγάλουμε τη βία και την ανεκτικότητα απέναντι σε αυτή από τη ζωή μας.
Αν ρωτάτε την άποψή μου, η σύγχρονη δυτική κοινωνία, της οποίας υπερήφανα δηλώνουμε μέρος, έχει ακόμα πολλά να κάνει, για να φτάσει σε αποδεκτά σημεία απαλοιφής της βίας γενικότερα και κατά των γυναικών ειδικότερα. Όπως προαναφέραμε, υπάρχουν πολλές εδραιωμένες απόψεις και στερεότυπα μέσα στον ίδιο τον κοινωνικό πυρήνα που ευνοούν το συγκεκριμένο φαινόμενο. Δεν είναι άλλωστε πολύ μακριά η εποχή που στο δυτικό κόσμο άνθρωποι συγκεκριμένων φυλών αποτελούσαν εκθέματα σε ζωολογικούς κήπους ή καταβαλλόταν προσπάθεια να αποδειχθεί η κατωτερότητά τους έναντι των λευκών με βάση τη βιολογία και άλλες επιστήμες.
Σε πρώτο επίπεδο για την πάταξη της βίας και της μισαλλοδοξίας απαιτείται επίγνωση. Να καταλάβουμε όλοι μας γιατί την αποζητά, αλλά κυρίως γιατί την αποδέχεται κανείς.
Όταν όμως ένα γενικότερο φαινόμενο εξειδικεύεται σε σχέση με μια κατηγορία -εν προκειμένω- ανθρώπων, απαιτείται να το προσεγγίσουμε ειδικά και πέρα από τις γενικές παραδοχές. Η βία κατά των γυναικών, αν και οπωσδήποτε τους εμπεριέχει, δεν περιορίζεται από και δε βασίζεται μόνο στους λόγους που θρέφουν το φαινόμενο γενικά. Οπωσδήποτε έχει και περαιτέρω αιτίες, τις οποίες ακροθιγώς αναφέραμε πιο πάνω και θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε με προσοχή. Το αυτό ισχύει με την ανθρωποκτονία σε σχέση ειδικά με τη γυναικοκτονία. Θα πρέπει να ανατρέξουμε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της στο μέτρο του δυνατού και να αναζητήσουμε τρόπους να την ανατρέψουμε.
Έχει προβληθεί η άποψη, ότι αν με νόμο η γυναικοκτονία αναγνωριστεί ως ειδικό έγκλημα, θα αποκτήσει μία ποινική απαξία, η οποία θα είναι εξαιρετικά χρήσιμη και ίσως αποτρεπτική. Αναμφίβολα μια τέτοια επιλογή θα δείξει τη βούληση της πολιτείας να την πατάξει. Μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί με αυτό, αλλά ένα είναι βέβαιο: η πραγματική απαίτηση είναι η απερίφραστη καταδίκη και η απόλυτη απαξία που θα έρθει από την κοινωνία. Χωρίς επιφυλάξεις και χωρίς αστερίσκους.
*Ο Παναγιώτης Σκουρής είναι δικηγόρος, διδάκτωρ νομικής του πανεπιστημίου Regensburg και συνιδρυτής του δικηγορικού γραφείου AnP Legal Praxis (www.anplegal.gr).
