Γράφει ο Παναγιώτης Σκουρής*
Για άλλη μια φορά στη ζωή μας σε αυτή τη χώρα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία δυσώδη, αυτό το παραδέχονται όλες οι πλευρές, υπόθεση του αισχίστου παρακράτους και πελατειακού κράτους.
Ο πολιτικός κόσμος, κατά τη δική μου γνώμη τουλάχιστον, αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων. Όχι, ότι το λοιπό κοινωνικό σύνολο είναι καλύτερο, βέβαια. Μερικές φορές, όταν παρακολουθείς τις εξελίξεις μοιάζει σα να μη θέλει κανένας να αλλάξει αυτό το χάλι.
Είναι κάτι τέτοιες στιγμές που αισθάνεσαι, ότι δεν έχεις μια αποτελεσματική βαλβίδα εκτόνωσης. Και το χειρότερο, δεν υπάρχει ένας άνθρωπος να αρθρώσει ένα λόγο σοβαρό, ανεξάρτητο, ορθολογικό και -πάνω από όλα- σε ένα στοιχειώδες επίπεδο.
Κάτι τέτοιες στιγμές φέρνω στη μνήμη ορισμένες μεγάλες προσωπικότητες που έζησαν στη χώρα μας και όλη τους τη ζωή έρχονταν σε ρήξη με αυτήν ακριβώς την αηδία και τη χυδαιότητα. Άλλοι κάνοντας φασαρία, άλλοι πιο σιωπηλά, δια του παραδείγματος πιο πολύ.
Τα όσα θα διαβάσετε από εδώ και πέρα είναι προσωπικές απόψεις καθαρά και αφορούν σε πράγματα που εγώ ξέρω και έχω κάπως ζήσει.
Πρώτος από όλους μου λείπει ο Μάνος Χατζηδάκις. Για ευνόητους λόγους. Ένας άνθρωπος που σίγουρα γεννήθηκε σε λάθος χώρα και σίγουρα σε ένα μέρος που λίγοι μπορούσαν να τον καταλάβουν. Προσπάθησε όμως με κόπο κάπως να την παλέψει, γιατί μάλλον τον αγαπούσε τον τόπο του. Και προσπάθησε με πολλούς τρόπους να μας ξεστραβώσει. Πέρα από την καλλιτεχνική του παρουσία, για την οποία δε χρειάζεται να πω κάτι εγώ, εμένα μου λείπει και ο λόγος του. Η αντιπαράθεσή του με τα αιώνια κακώς κείμενα, η άρνησή του να υποταγεί στην ασκήμια και το «πες τα χρυσόστομε» που πιάναμε τον εαυτό μας να λέει. Είχε παραξενιές ο άνθρωπος, δεν το συζητάμε, και τσακωνόταν. Αλλά είχε και άποψη και ήξερε να την εκφράζει πολιτισμένα και ορθολογικά. Και μην ξεχνάμε, ότι μας ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο και πήρε και Όσκαρ, ο άτιμος. Και μας άφησε και την Ορχήστρα των Χρωμάτων παρακαταθήκη και το 3ο πρόγραμμα, μεταξύ πολλών άλλων. Πείτε μου λοιπόν, πού είναι αυτό το είδος σήμερα; Ανύπαρκτο.
Μαζί του και ο Μίκης Θεοδωράκης. Πιο λαϊκός αυτός, πιο αγωνιστής. Αλλά και αυτός μέγας. Η μουσική του σε κάνει να ριγάς και είχε και αυτός γλώσσα που τα έλεγε πιο τσεκουράτα. Η εμπλοκή του με την πολιτική μπορεί να χάλασε λίγο τη μαγιονέζα, σε ανθρώπους σαν εμένα τουλάχιστον, αλλά σε αυτούς τους ογκόλιθους τα συγχωρείς όλα. Για τα όσα κατά καιρούς έχει πει, ισχύουν τα προαναφερθέντα. Αυτό που μου έκανε εντύπωση μεγάλη στο Θεοδωράκη και δε νομίζω, ότι έχουμε καταλάβει πολύ καλά εδώ πέρα, είναι, ότι η εικόνα του εκτός Ελλάδας. Θυμάμαι στο Μόναχο, στα 75α γενέθλιά του, αν δεν κάνω λάθος, στη σκηνή να τον τραγουδάνε στα αγγλικά, ελληνικά και η απίθανή Milva στα γερμανικά. Διεθνής ο λοιπόν και Μίκης, μην ξεχνάμε άλλωστε, ότι τον χόρεψαν ο Άντονι Κουίν και ο Αλ Πατσίνο. Και τώρα πρόσφατα, στα 100α του γενέθλιά του, σήκωσε ο Νταλάρας κάτι πιτσιρίκια δεκαεξάχρονα να μας πουν το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» και τρίξανε οι πέτρες.
Πάμε τώρα στη Μελίνα. Μη με ρωτήσετε ποια, μία είναι η Μελίνα. Ένα παιδί που φαινόταν να είναι του συστήματος, αλλά εν τέλει δεν κάθισε καλά. Πήγε κόντρα και έγινε μία μοναδική ηθοποιός που και αυτή μας έβγαλε πέρα από τα σύνορα. Εκεί που πρέπει να σταθούμε με προσοχή όμως είναι στον αγώνα που έκανε κατά της χούντας και ειδικότερα το ότι έκανε τους ξένους που την ξέραν και την αγαπούσαν, να ακούσουν και να ευαισθητοποιηθούν. Αυτό που έκανε και μετά σε σχέση με το μεγάλο της καημό που είναι και εθνικός άλλωστε. Μιλάμε φυσικά για τα μάρμαρα της Ακρόπολης που έγινε ο στόχος ζωής της. Δεν πρόλαβε να το τελειώσει -δεν ξέρουμε αν θα γίνει άλλωστε και ποτέ αυτό-, αλλά έριξε τη σπίθα, ξεμπρόστιασε τους αρχαιοκάπηλους που τα πήρανε και έθεσε το ζήτημα με βροντερό τρόπο.
Άφησα τελευταίο τον (πολύ αγαπημένο μου) Χρόνη Μίσσιο. Διάβασα τα βιβλία του έφηβος και ήταν μια πραγματική αποκάλυψη για μένα. Ένας άνθρωπος που ομολογουμένως τράβηξε τα πάνδεινα στη ζωή του υποστηρίζοντας μία ιδεολογία και μετά από αυτό είχε το σθένος να της κάνει κριτική, αλλά κυρίως αυτοκριτική. Και συγκρούστηκε με όσους είχαν αντίθετη άποψη από αυτόν, αλλά στο τέλος και με τους δικούς του. Κι όμως, όταν τον άκουγες ή τον διάβαζες, γέμιζε η ψυχή σου και κάπως καταλάγιαζε.
Σταματάω εδώ, γιατί δε μας παίρνει ο χώρος και δε θέλω να κάνω και μνημόσυνα. Και σταματάω με την επισήμανση, ότι όλοι οι προαναφερθέντες σε μένα λείπουν για ένα βασικό λόγο: διότι μέσα στο χάλι που κατά καιρούς ζούσαμε, όρθωναν το ανάστημά τους και προσφέρανε παρηγοριά και μια ελπίδα, ότι δεν είναι όλα και όλοι για πέταμα. Ήταν ένα αποκούμπι με άλλα λόγια. Και σήμερα αυτό το είδος σπανίζει, αν δεν έχει εξαφανιστεί.
*Ο Παναγιώτης Σκουρής είναι επίκουρος καθηγητής ευρωπαϊκού δημοσίου δικαίου στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, δικηγόρος και συνιδρυτής του δικηγορικού γραφείου AnPLegal Praxis (www.anplegal.gr).
