Του Γρηγόρη Μυστιλιάδη
Στην τελική ευθεία βρίσκεται η δίκη του Όσκαρ Πιστόριους, η εξέλιξη της οποίας έλαβε την τελευταία εβδομάδα τη μερίδα του λέοντος στην παγκόσμια ειδησεογραφία. Το χρυσό παιδί του παγκόσμιου στίβου, ο αθλητής - σύμβολο της Νοτίου Αφρικής που έγινε ο πρώτος που συμμετείχε σε Ολυμπιακούς Αγώνες με τεχνητά μέλη, κάθισε στο εδώλιο για τη δολοφονία της συντρόφου του, Ρίβα Στενκαμπ, στις 14 Φεβρουαρίου του 2013.
Την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, καμιά ποινή δεν έχει ανακοινωθεί από τα χείλη της Τοκιζίλε Μασίπα, της Δικαστού που εξετάζει την υπόθεση. Ωστόσο, η ετυμηγορία έχει ήδη ακουστεί: η Δικαστής Μασίπα έκρινε τον Όσκαρ Πιστόριους αθώο όσον αφορά την κατηγορία του φόνου εκ προμελέτης, ένοχο όσον αφορά την κατηγορία της ανθρωποκτονίας εξ αμελείας. Ο Νόμος στη Νότια Αφρική δεν προβλέπει μίνιμουμ ποινής για τέτοια κατηγορία, κάτι που σημαίνει ότι η ποινή του Πιστόριους μπορεί να είναι από καθόλου, έως 15 χρόνια φυλάκιση.
Όπως συμβαίνει πάντα σε περιπτώσεις διασήμων που «γλιτώνουν» τη βαριά ποινή, σηκώθηκε αμέσως μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσον η απόφαση της Μασίπα ήταν δίκαιη. Ας δούμε λοιπόν τα στοιχεία: Η Δικαστής απέκλεισε το δόλο, ουσιαστικά αποδεχόμενη την υπερασπιστική γραμμή του Πιστόριους, ότι δηλαδή άκουσε θόρυβο από την τουαλέτα του σπιτιού, όντας σίγουρος ότι η Ρίβα ήταν στο κρεβάτι, γέμισε το όπλο του και, αντιλαμβανόμενος τη μειονεκτική θέση στην οποία θα μπορούσε να βρεθεί αν ο υποτιθέμενος εισβολέας έβγαινε από την τουαλέτα (καθώς δεν είχε προλάβει να φορέσει τα προσθετικά του μέλη και στηριζόταν σε πατερίτσες), κυριεύτηκε από φόβο και πυροβόλησε 4 φορές στην κλειστή πόρτα.
Εδώ εγείρονται κάποια ζητήματα. Πρώτον, όταν ακούς θόρυβο σπίτι σου τσεκάρεις ενδελεχώς πού βρίσκονται εκείνοι που γνωρίζεις ότι εκείνη τη στιγμή είναι στο σπίτι. Δεύτερον, για να εξηγήσει πώς μπερδεύτηκε αναφορικά με το πού βρισκόταν η Ρίβα, ο Πιστόριους κατέθεσε ότι εκείνο το βράδυ είχαν αλλάξει μεριές στο κρεβάτι λόγω ενός προβλήματος του αθλητή στον ώμο, κάτι που προφανώς τον έφερε σε σύγχυση την κρίσιμη ώρα. Μόνο που όταν οι αστυνομικοί έφθασαν εκεί και εξέτασαν τον χώρο, βρήκαν τα προσθετικά μέλη του Πιστόριους στη μεριά που υποτίθεται ότι είχε ξαπλώσει η Ρίβα και τις παντόφλες της κοπέλας στη μεριά του κρεβατιού που, σύμφωνα με τον Πιστόριους, είχε ο ίδιος καταλάβει εκείνο το βράδυ. Τρίτον, η μεγάλη συζήτηση ανάμεσα στους Νοτιοαφρικανούς νομικούς, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ, είναι το πώς ακριβώς αντελήφθη η Δικαστής την έννοια του «δόλου». Το λάθος, σύμφωνα με κάποιους εξ αυτών, είναι ότι προσέγγισε την έννοια προσωποκεντρικά: ακόμα κι αν δεχτεί κανείς την εκδοχή του Πιστόριους, ότι δηλαδή ήταν βέβαιος πως η σύντροφός του ήταν στο κρεβάτι και άρα δεν μπορεί να είχε σκοπό να την σκοτώσει, αφού ήταν πεπεισμένος ότι ο άνθρωπος μέσα στην τουαλέτα δεν ήταν η Στένκαμπ, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είχε σκοπό να σκοτώσει τον «εισβολέα». Ο δόλος δεν θα έπρεπε, όπως αναφέρεται στις διάφορες αναλύσεις, να περιορίζεται στο πρόσωπο της Στένκαμπ, αλλά να καλύπτει τον οποιονδήποτε ο Πιστόριους πίστευε ότι πυροβολούσε εκείνη τη στιγμή, όταν δηλαδή χωρίς να ανοίξει την πόρτα να δει ποιος είναι, απλά επειδή αντιλήφθηκε ότι κάποιος ήταν μέσα, άνοιξε πυρ και πυροβόλησε τέσσερις φορές, σε ύψος μάλιστα που, όπως αποδείχτηκε, μπορούσε να σκοτώσει αυτόν που δέχτηκε τις σφαίρες. Αυτό λοιπόν, το τρίτο ζήτημα, είναι που θεωρείται πως μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε έφεση της απόφασης από τους συνηγόρους κατηγορίας.
Φυσικά ο Πιστόριους καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία εξ αμελείας, θα ήταν μέγα σκάνδαλο αν είχε γίνει διαφορετικά. Η Δικαστής τόνισε ότι ο κατηγορούμενος έδρασε απερίσκεπτα, βιαστικά και παράλογα, όταν άνοιξε πυρ χωρίς να έχει εικόνα της κατάστασης ή να έχει σιγουρευτεί ότι επρόκειτο όντως για εισβολέα. Στο επιχείρημα ότι ο Πιστόριους επηρεάστηκε από το φόβο, ζώντας σε μια χώρα διαβόητη για την εγκληματικότητα που τη μαστίζει, η Μασίπα απάντησε ότι και άλλοι άνθρωποι έχουν γνωρίσει το έγκλημα και τη βία, ωστόσο δεν κοιμούνται με περίστροφο κάτω από το μαξιλάρι. Εξάλλου, υπήρχαν και άλλες ενέργειες που θα μπορούσε να κάνει, όπως για παράδειγμα να καλέσει την αστυνομία, πριν πάρει το περίστροφο και ανοίξει πυρ.
Είναι όμως αυτό αρκετό; Είναι η απόφαση δίκαιη; Και είναι ο Πιστόριους ένοχος για φόνο εκ προμελέτης, είχε πρόθεση; Νομίζω ότι, τόσο που σας ζάλισα μέχρι στιγμής, οφείλω τουλάχιστον να σταματήσω να το παίζω Ελβετία και να μοιραστώ την εκτίμησή μου, ιδιαίτερα αφού αυτή δεν πρόκειται να επηρεάσει κανένα έργο καμιάς Δικαιοσύνης: με βάση τα όσα γνωρίζουμε ότι συνέβησαν εκείνο το βράδυ και τους ισχυρισμούς του Πιστόριους, ο Όσκαρ Πιστόριους είναι ή ένοχος ή εντελώς ηλίθιος, χωρίς να αποκλείεται να είναι και τα δύο. Η ιστορία του στερείται συνοχής και συνέπειας, ενώ και η Δικαστής τόνισε πως προσέφερε ελάχιστη βοήθεια στην κατανόηση του τι συνέβη τη μοιραία βραδιά. Φυσικά, για να είναι κάποιος ένοχος πρέπει να αποδειχτεί η ενοχή του πέραν πάσης αμφιβολίας, κάτι που πιθανώς οι κατήγοροι απέτυχαν να κάνουν.
Στο προκείμενο, λοιπόν, που έχει να κάνει με την «τυφλότητα» της Δικαιοσύνης, αυτή τη φορά στη Ν. Αφρική. Από νομικής άποψης και με γνώμονα τα όσα λίγα γνωρίζω, η απόφαση έχει βάση, από τη στιγμή που δεν αποδείχτηκε πέραν πάσης αμφιβολίας η ενοχή, η πρόθεση του Πιστόριους να σκοτώσει τη Στένκαμπ. Φυσικά, για να φτάσουμε ως εκεί η Δικαστής έβγαλε ανυπόστατες τις καταθέσεις διαφόρων μαρτύρων και ορισμένες αναφορές αστυνομικών, ενώ επέλεξε να δεχτεί την ιστορία του Πιστόριους για αληθινή, μια ιστορία όπου το μόνο που λείπει είναι ο δράκος στο τέλος. Το σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε ακούσει την τελευταία κουβέντα αναφορικά με αυτή την ιστορία. Το ακόμα πιο σίγουρο, δε, είναι ότι κάποτε η Δικαιοσύνη ήταν τυφλή και κάποτε ο Όσκαρ Πιστόριους δεν είχε πόδια κάτω από το γόνατο. Η Δικαιοσύνη πλέον βλέπει αετίσια και ξέρει κάθε φορά ποιος κάθεται μπροστά της, ακόμα και σκυφτός, πνιγμένος στα δάκρυα, ενώ και ο Πιστόριους έφτασε να τρέχει σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Ίσως τελικά η δύναμη της ανθρώπινης βούλησης, όπως κι αν την εκλάβει κανείς, και όχι ο χρόνος, είναι ο καλύτερος γιατρός.
