Η πράξη έδειξε ότι η εφαρμογή του «Καλλικράτη» δεν έχει φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς ο νόμος αυτός μετέφερε πολλές αρμοδιότητες στους ΟΤΑ χωρίς την παράλληλη μεταφορά πόρων, δημιουργώντας σε πολλές περιπτώσεις γραφειοκρατία, αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων και αναποτελεσματικότητα.
Δυστυχέστερα, ωστόσο, η Κυβέρνηση αποπειράται προσχηματικά να διορθώσει τις αστοχίες του «Καλλικράτη» με τον «Κλεισθένη 1».
Και τονίζω, προσχηματικά, διότι μοναδική μέριμνά της είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος ανάδειξης των δημάρχων και των περιφερειαρχών και αντιστοίχως και των συμβούλων τους με την εφαρμογή της απλής αναλογικής. Απόλυτος σκοπός της να πληγεί το ίδιο το συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτοδιοίκητο και να ελέγξει την Τοπική Αυτοδιοίκηση στο βαθμό που μπορεί με την απλή αναλογική ως εργαλείο.
Με την απλή αναλογική είναι περίπου βέβαιο ότι θα οδηγηθούν σε ακυβερνησία οι Δήμοι και οι Περιφέρειες της χώρας. Διότι, η απλή αναλογική οδηγεί αναγκαστικά στη δημιουργία δημοτικών ή περιφερειακών συνασπισμών. Στα κοινοβουλευτικά συστήματα όταν αυτοί οι συνασπισμοί διαλύονται, η προσφυγή στις κάλπες είναι μονόδρομος.
Πέραν τούτου, όμως, η Κυβέρνηση με τις δήθεν «μεταρρυθμίσεις» που εισάγει πειράται να πλήξει και το θεμελιώδη λίθο των ΟΤΑ που είναι το ίδιο το «αυτοδιοίκητο».
Συγκεκριμένα, επεκτείνεται η έννοια της κρατικής εποπτείας καθώς εισάγεται μία νέα παράμετρος: η παροχή εγκύκλιων οδηγιών και γενικών κατευθύνσεων για την ορθή εξειδίκευση και την ομοιόμορφη εφαρμογή της εκάστοτε νομοθεσίας. Με τον τρόπο ενισχύεται ο επιτελικός ρόλος του Υπουργείου Εσωτερικών με στόχο την ορθή και ομοιόμορφη εφαρμογή της εκάστοτε ισχύουσας θεσμικής νομοθεσίας περί ΟΤΑ και της νομοθεσίας περί της οργάνωσης, της συγκρότησης και λειτουργίας των οργάνων τους, του προσωπικού, καθώς και των οικονομικών τους.
Ωστόσο, αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αγνοείται ουσιαστικά τόσο η ίδια η έννοια της αυτοδιοίκησης και όσο και η συνταγματικά κατοχυρωμένη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ.
Επιπρόσθετα, με τη νέα ρύθμιση συστήνονται επτά (7) Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας ΟΤΑ, οι οποίες αποτελούν αποκεντρωμένες υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών, υπαγόμενες απ’ ευθείας στον Υπουργό, η αρμοδιότητα των οποίων συνίσταται στην άσκηση του ελέγχου νομιμότητας των πράξεων των δήμων. Στα πλαίσια αυτής, εισάγεται η αρμοδιότητα διαβίβασης στους ΟΤΑ μέσω του επόπτη Νομιμότητας εγκυκλίων οδηγιών και γενικών κατευθύνσεων που δίδει το Υπουργείο Εσωτερικών και κάθε άλλο καθ’ ύλην Υπουργείο.
Με τον τρόπο αυτό, όμως, εισάγεται ένα καθαρά αποσυγκεντρωτικό σύστημα εποπτείας της Κεντρικής διοίκησης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση νοθεύοντας κάθε έννοια αυτοτέλειας και αυτοδιοίκησης. Και τούτο, διότι εισάγονται πρόσθετοι περιορισμοί και εποπτικοί μηχανισμοί με το πρόσχημα του συντονισμού και της ομοιομορφίας της υπάρχουσας νομοθεσίας και θεμάτων λειτουργίας οργάνων, δομών και διαδικασιών.
Περαιτέρω η Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας με την έκδοση οδηγιών, «με σκοπό τη διασφάλιση της νομιμότητας στη δράση των δήμων, των περιφερειών και των φορέων τους», επιχειρεί να προκαθορίσει και να κατευθύνει την ελεύθερη δράση των ΟΤΑ ασκώντας ένα ιδιότυπο προληπτικό έλεγχο συμμόρφωσης παραβιάζοντας την συνταγματικά κατοχυρωμένη ελεύθερη δράση των ΟΤΑ.
Στην εντελώς αντίθετη γραμμή από αυτήν που κινείται η Κυβέρνηση, κινείται η Ν.Δ., στο δρόμο, δηλαδή, των πραγματικών μεταρρυθμίσεων που έχει ανάγκη η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει περισσότερο από όλα ανάγκη την κατοχύρωση στην πράξη του «αυτοδιοίκητου» που περνάει αναγκαστικά μέσα από τη διοικητική αυτονομία της και την οικονομική ανεξαρτησία της.
Για να επιτευχθεί η διοικητική αυτονομία της, βασική προτεραιότητα προβάλει ο αποτελεσματικός αναπροσδιορισμός των αρμοδιοτήτων: ποιες οι αρμοδιότητες του Κράτους, ποιες των Αποκεντρωμένων Περιφερειών, ποιες των Περιφερειών και ποιες των Δήμων. Για να επιτευχθεί η οικονομική ανεξαρτησία της πέραν του σχεδίου και του προγραμματισμού, χρειάζεται και βούληση και τόλμη. Και η ΝΔ υποσχέθηκε ότι θα το τολμήσει αυτό με τη λειτουργία του Ταμείου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με θεσμοθετημένους πόρους από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από τον Τακτικό Προϋπολογισμό.
Με τη ιδιότητά μου τόσο τη νομική όσο και την αυτοδιοικητική, ως διατελέσασα δημοτική σύμβουλος στο Δήμο Θεσσαλονίκης, πιστεύω πως στην ουσιαστική κατοχύρωση του «αυτοδιοίκητου» της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα συνέβαλε και η γενναία αναθεώρηση των σχετικών άρθρων του Συντάγματος προς αυτήν την κατεύθυνση.
Και τούτο, διότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι βασικός πυλώνας του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και ο θεσμός που τίθεται πιο κοντά στην υπηρεσία του πολίτη. Αξίζει να της αποδοθεί ο ρόλος που της αρμόζει.
*Η Άννα Ευθυμίου είναι Δικηγόρος και Πολιτευτής Ν.Δ. Α΄ Περιφέρειας Θεσσαλονίκης
