Συνέντευξη στη ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΑΣΒΑΝΗ
Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να χρειάζεται έναν άλλον άνθρωπο, όμως… δεν ξέρει πώς να ζει μαζί με τον άλλον. Αυτή είναι η θεωρία της Πέτρα Φον Καντ και έρχεται η στιγμή για να την αποδείξει ή η πρόκληση να την ανατρέψει. Τι θα γίνει; Θα το δείτε στη σκηνή του Φουαγιέ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών όπου το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει «Τα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, σε σκηνοθεσία Κορίνας Βασιλειάδου και Χάρη Πεχλιβανίδη.
Οι δύο σκηνοθέτες είχαν ως σημείο αναφοράς την ομώνυμη ταινία του Φασμπίντερ, όμως στην πορεία των προβών έβαλαν την δική τους σφραγίδα: άλλαξαν τον υποκριτικό κώδικα, και, για να τονίσουν το στοιχείο της μεταμόρφωσης μέσα στις σχέσεις, έδωσαν έμφαση στα κοστούμια της παράστασης.
«Ο Φασμπίντερ φέρνει στην επιφάνεια πολλά από τα στερεότυπα των ανθρωπίνων συμπεριφορών και σχέσεων και η παράσταση τα διογκώνει και με αυτό τον τρόπο ενδεχομένως τα δυναμιτίζει κιόλας», δήλωσε η κ. Βασιλειάδου, ενώ ο κ. Πεχλιβανίδης σχολίασε πως: «Η δυσκολία να έρθουμε σε ουσιαστική επαφή με τον άλλον δεν βρίσκεται μόνο στις ερωτικές σχέσεις. Χαρακτηρίζει εν γένει τον άνθρωπο».
-“Πιστεύω πως ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να χρειάζεται έναν άλλον άνθρωπο, αλλά… δεν έχει μάθει πώς να ζει μαζί με τον άλλον”. Πώς αυτή η φράση καθορίζει το έργο “Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ” του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ; Και πόσο ισχύει σήμερα;
-Χ.Π.: Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η φράση συνοψίζει όλο το δράμα της Πέτρα Φον Καντ. Η Πέτρα μάχεται συνεχώς για αυτό το “μαζί”. Το κάνει με λάθος τρόπο, με σωστό; Δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία. Η συνειδητοποίηση της όμως ότι τελικά αυτό το “μαζί’ είναι ανέφικτο στην κοινωνία που έχουμε, την οδηγεί να κλάψει με πικρά δάκρυα. Η δυσκολία να έρθουμε σε ουσιαστική επαφή με τον άλλον δεν βρίσκεται μόνο στις ερωτικές σχέσεις. Χαρακτηρίζει εν γένει τον άνθρωπο. Απαιτεί μάχη με τον εαυτό, μάχη να ανατρέψεις τις υπάρχουσες θεωρίες που θεσμοθετούν το απάνθρωπο της κοινωνίας μας. Άρα στην ερώτηση αν ισχύει σήμερα, η απάντηση είναι ότι ισχύει αλλά δεν είναι ανέφικτο, φτάνει μόνο να αναλογιστείς που βρίσκεσαι, να συγκροτηθείς και να αντιπαλέψεις. Δυστυχώς δίνουμε πολλά άλλοθι στους εαυτούς μας και πρώτα και καλύτερα το άλλοθι της κρίσης, οπότε και θολώνουμε χωρίς δεύτερη σκέψη το τοπίο των εναλλακτικών αποφάσεων.
-Τι εμποδίζει τον άνθρωπο από το να ζει μαζί με τον άλλο;
-Χ.Π.: Είναι λίγο πολύ αυτό που απάντησα πιο πάνω. Ο ίδιος μας ο εαυτός μας εμποδίζει. Απαιτείται μετακίνηση και αυτό μπορεί να μας τρομάζει γιατί θα απομακρυνθούμε από τις ασφάλειες μας, από τις μικροαστικές μας συνήθειες. Θα νοιώσουμε γυμνοί και όπως πολύ φρόνιμα έχουμε διδαχθεί από την κοινωνία μας, η γύμνια είναι κάτι επικίνδυνο. Κάπου εκεί βρίσκεται και ο ρόλος του θεάτρου και προσωπικά πιστεύω ότι μας είναι τόσο απαραίτητο. Στο θέατρο όσα κοστούμια και να βάλει ο ηθοποιός, όσο και να βυθιστεί στα έγκατα του ρόλου του δεν πρόκειται να μην ξεγυμνώσει την κοινωνία, τον άνθρωπο. Τουλάχιστον στο θέατρο που εγώ προσωπικά προτιμώ.
-Πρόκειται για μια συν-σκηνοθεσία. Πώς δουλέψατε;
-Χ.Π.: Καταρχάς με πολλές ώρες κουβέντα. Αφού είδαμε αρκετές φορές την ταινία και διαβάσαμε άλλες τόσες το κείμενο ξεκινήσαμε να σκεφτόμαστε τί σημαίνει μεταφορά στο θέατρο, ενός κινηματογραφικού φιλμ αρκετά γνωστού. Τον τρόπο δηλαδή που μεταφράζουμε εμείς θεατρικά όλο τον κόσμο της Πέτρα από το σκηνικό χώρο, τα κουστούμια ως και την υποκριτική διαδρομή που θα ακολουθήσουμε με τους ηθοποιούς μας. Έπειτα η δουλειά που είχαμε κάνει με την Κορίνα επικοινωνήθηκε και συνδιαμορφώθηκε με τις ηθοποιούς μας, με την χορογράφο της παράστασης Σοφία Παπανικάνδρου, την σκηνογραφική ομάδα των Ελένη Κανακίδου, Διδώ Γκόγκου και Σόνιας Σαμαρτζίδου, τον μουσικό μας Μίνω Μάτσα τον φωτιστή Νίκο Βλασόπουλο. Καταλήγει λοιπόν να γίνεται μια δουλειά συνόλου.
.jpg)
-Υπάρχει διαφορετική ματιά των δύο φύλων στα θέματα που θίγει το έργο και στο πώς αντιλαμβανόμαστε τη συντροφικότητα και τη συμβίωση;
- Χ.Π.: Το έργο είναι ένα καθαρά αυτοβιογραφικό του Φασμπίντερ. Αναφέρεται εμμέσως σε δικές του προσωπικές ιστορίες και οι ρόλοι που υπάρχουν θα μπορούσαν να είναι πραγματικοί χαρακτήρες από την ζωή του. Αυτό λέει ο συνεργάτης του Κ. Ρααμπ στο βιβλίο του για τον Φασμπίντερ. Η αντιμετώπιση είναι πέραν των φύλων. Η έλλειψη εμπιστοσύνης, η θέληση για κατάκτηση, η εξάρτηση από τον άλλον, το ψέμα ή καλύτερα η ανειλικρίνεια δεν έχουν φύλο.
-Γιατί ο δημιουργός επέλεξε να βάλει έξι γυναίκες διαφορετικών ηλικιών να παίξουν την ερωτική αυτή ιστορία της Πέτρα Φον Καντ; Ποια η σημασία της ηλικίας στην προσέγγιση του ρόλου;
-Κ.Β: Δεν πρόκειται τόσο για το στοιχείο της ηλικίας, όσο για αυτό του κοινωνικού ρόλου και της επιτελεστικότητας του που κάνει τις ηρωίδες να ξεχωρίζουν. Ο Φασμπίντερ φέρνει στην επιφάνεια πολλά από τα στερεότυπα των ανθρωπίνων συμπεριφορών και σχέσεων και η παράσταση τα διογκώνει και με αυτό τον τρόπο ενδεχομένως τα δυναμιτίζει κιόλας. Όσο για τις ηλικίες, η παράσταση κρατά το βασικό συσχετισμό των ηλικιών όπως για παράδειγμα ότι η γυναίκα που ερωτεύεται η Πέτρα είναι αρκετά νεότερή της.
-Ποιες οι εντυπώσεις σας από την πρώτη φορά που είδατε την ταινία αυτή του Φασμπίντερ;
-Κ.Β: Αυτό που μου έχει εντυπωθεί είναι ο βασανιστικά αργός ρυθμός ανάπτυξης της ταινίας. Η Πέτρα φον Καντ κυριαρχεί στον κόσμο της γιατί είναι αυτή που ρυθμίζει το πώς κυλά ο χρόνος σε αυτόν. Αυτή είναι η απόλυτη εξουσία, η εξουσία πάνω στο χρόνο. Εξαιρετικά έντονη υπήρξε για μένα η συνολικότερη αισθητική της ταινίας, ο τρόπος που χειρίζεται την κινηματογραφική γλώσσα ο Φασμπίντερ και το πώς μπορεί να δημιουργήσει συναίσθημα και ταυτόχρονα ένα εφέ αποστασιοποίησης από το δράμα των προσώπων. Το πώς όλοι οι χαρακτήρες της ταινίας προστατεύουν με λύσσα τα ακριβά τους συναισθήματα και το πώς εν τέλει φορούν και εκθέτουν τις πληγές τους σαν στολίδια.
-Τι αλλάζει στη δική σας παράσταση; Πού εστιάσατε την προσοχή σας;
-Κ.Β: Η μεταφορά στο θέατρο αλλάζει πολλά πράγματα αλλά η εκκίνηση και το σημείο αναφοράς υπήρξε σίγουρα η ταινία. Καθώς δουλεύαμε, όμως, απομακρυνθήκαμε αρκετά κυρίως στο πως αφήσαμε να εκφραστούν όλα αυτά που μας αφορούν στο έργο του Φασμπίντερ. Για παράδειγμα, απογυμνώσαμε το χώρο μέσα στον οποίο κινούνται οι χαρακτήρες και επειδή μας ενδιέφερε πολύ το στοιχείο της μεταμόρφωσης μέσα στις σχέσεις δώσαμε πολύ μεγάλη έμφαση στα κοστούμια της παράστασης, θελήσαμε τα κοστούμια να είναι οι «τόποι» των ηρωίδων. Ο υποκριτικός κώδικας άλλαξε, επίσης. Στην παράστασή μας οι ηθοποιοί ισορροπούν ανάμεσα στην εμπλοκή και την αποστασιοποίηση, υπάρχει ένας ρεαλισμός που δεν είναι αυστηρός, που απαιτεί γύρω του ένα χώρο όπου μπορεί ο θεατής να αναγνωρίσει την κατασκευή. Υπάρχει κάτι ψεύτικο που καταλήγει σε αληθινό συναίσθημα ή, αν προτιμάτε αντίστροφα, κάτι που μέσα στην αλήθεια του φαντάζει ψεύτικο.
-Πώς θα περιγράφατε την κεντρική ηρωίδα σε κάποιον που δεν γνω-ρίζει το έργο και δεν έχει δει την ταινία;
-Κ.Β: Τι να πει κανείς; Προσωπικά γνωρίζω πολλούς που είναι «Πέτρα φον Καντ» αλλά πολύ λιγότερους που το αναγνωρίζουν αυτό. Είναι ένας άνθρωπος που προβάλλει ένα πολύ αυστηρό και συγκροτημένο προφίλ, που φαίνεται να έχει κάνει τις επιλογές του και εκεί έρχεται η ζωή να τον φέρει αντιμέτωπο με αυτές, του δίνει την ευκαιρία να κάνει τη θεωρία πράξη. Η Πέτρα φον Καντ δεν προλαβαίνει να εκστομίσει αυτή την εμβληματική ατάκα του έργου («πιστεύω πως ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να χρειάζεται έναν άλλον άνθρωπο, αλλά… δεν έχει μάθει πώς να ζει μαζί με τον άλλον») και της χτυπάει την πόρτα η ευκαιρία να αποδείξει την θεωρία της ή, αν θέλετε, η πρόκληση να την ανατρέψει. Της χτυπά το θυροτηλέφωνο στην κυριολεξία.
Παίζεται: Τετάρτη 18:00, Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο 21:00, Κυριακή 19:00. Είσοδος: Τετ κ Πέμ 5€, Παρασκευή 10,8, 7€, Σάβ & Κυρ 13, 8, 7€. Πληροφορίες: www.ntng.gr, Τ. 2315 200 200.
