Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Ο Βάνια και η ανηψιά του Σόνια ζουν στην επαρχία συντηρώντας τα χτήματα και την περιουσία της οικογένειας. Με τον ερχομό του πατέρα της Σόνιας από την πρωτεύουσα μαζί με τη νέα του γυναίκα, η ατμόσφαιρα θα αλλάξει. Η ηρεμία θα χαθεί και την θέση της θα πάρουν εντάσεις, λογομαχίες, ενώ κάποιοι κρυφοί έρωτες θα βγουν στην επιφάνεια. Παράλληλα οι ενδοοικογενειακοί ανταγωνισμοί οδηγούν σε μία αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας...
Το θέμα του έργου στον «Θείο Βάνια» είναι το πόσο εγκληματική, και ταυτόχρονα ανόητη είναι η ματαιότητα, εξήγησε ο Γιώργος Κιμούλης σε τηλεφωνική μας συνομιλία. Σχολίασε πως «είναι γελοίο να παραιτείσαι από την ζωή σου, γιατί παραιτείσαι από τον ίδιο σου τον εαυτό».
Ο ίδιος καταπιάνεται με το αριστούργημα του Άντον Πάβλοβιτς Τσέχωφ «Θείος Βάνια» υπογράφοντας τη μετάφραση και τη σκηνοθεσία, ενώ ερμηνεύει και τον ομώνυμο ρόλο. Μετά τις παραστάσεις της στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, η συγκεκριμένη παραγωγή ετοιμάζεται να έρθει στο Θέατρο Αριστοτέλειον (Εθν.Αμύνης 2, τηλ . 2310 262 051) από 1η Φεβρουαρίου 2019 και για λίγες παραστάσεις.
-Το θέμα στην παράσταση του «Θείου Βάνια» είναι το γελοίο της ανθρώπινης παραίτησης. Γιατί είναι γελοία η παραίτηση;
-Γιατί η ζωή μας είναι μια. Και επειδή όλο αυτό που περιβάλλει τον σύγχρονο άνθρωπο, τον οδηγεί πολλές φορές, λόγω συσσώρευσης πολλών αποτυχιών, σε μια συνθήκη ηττοπάθειας. Ο άνθρωπος παραιτείται από αυτό το ένα που του έχει δοθεί: την ζωή. Αυτό πέρα από το δραματικό στοιχείο, κουβαλάει και μια γελοιότητα. Είναι γελοίο να παραιτείσαι από την ζωή σου, γιατί παραιτείσαι από τον ίδιο σου τον εαυτό.
Τα πάντα γύρω μας μάς πιέζουν στο να γονατίσουμε, στο να καθίσουμε στα τέσσερά μας. Ο άνθρωπος όμως έχει γεννηθεί για να σηκώνεται πάλι όρθιος, όσες φορές κι αν πέσει.
-Αυτή η ηττοπάθεια θεωρείτε πως έχει ενταθεί λίγο το τελευταίο διάστημα;
-Ο Τσέχωφ αυτό το έργο το έγραψε τέλη 19ου , αρχές 20ου αιώνα που σημαίνει πως δεν είναι μόνο σημερινή αυτή η τάση παραίτησης των ανθρώπων. Συμβαίνει σε μεγάλες περιόδους κρίσης. Απλώς ο σύγχρονος άνθρωπος έχει και ένα τέρας πλέον γύρω του: όλος αυτός ο περιβάλλων χώρος που ξεπερνά τα σύνορά του και ακουμπά σχεδόν μια παγκόσμια κλίμακα και εκεί νιώθει πάρα πολύ μικρός. Και ηττάται πιο εύκολα.
-Εσείς παραιτείστε; Έχετε παραιτηθεί;
-Όσες φορές έτυχε να γονατίσω, προσπάθησα να σηκωθώ πάλι όρθιος.
-Στην παράσταση ο ερχομός του καθηγητή δυναμιτίζει την ατμόσφαιρα. Πόσο τα αίτια είναι οικονομικά και τι θέση έχει το συναίσθημα;
-Ο καθηγητής λειτουργεί ως καταλύτης. Ουσιαστικά υπενθυμίζει στα υπόλοιπα πρόσωπα αυτό το οποίο έχουν ήδη χάσει: το να είναι σημαντικοί στον περιβάλλοντα χώρο τους. Νιώθουν ασήμαντοι μπροστά στην επιστροφή του καθηγητή. Την ίδια στιγμή όμως καταλαβαίνουν πως ο καθηγητής είναι ακόμη πιο ασήμαντος από αυτούς, γι’ αυτό και η περίφημη φράση του Βάνια που λέει «δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται να μας εξαπατούν πάντα κάποιοι πιο ηλίθιοι από εμάς». Από κει και πέρα, όχι μόνο ο Βάνια, αλλά ο κάθε άνθρωπος, βρίσκεται σε ένα δίλημμα: στο να αποδεχτεί την ήττα του ή στο να πάρει τον δρόμο για να συναντηθεί με μια νίκη, η οποία μπορεί στην αρχή να φαντάζει σχεδόν αδύνατη, αλλά αν δεν πάρει τον δρόμο προς τη νίκη, δεν πρόκειται να μάθει ποτέ τι θα γίνει.
-Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε τον Θείο Βάνια;
-Γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει καθημερινά πλέον αυτό το αναίτιο. Ουσιαστικά έχει έρθει πολύ κοντά στην έννοια της ματαιότητας. Και αυτό είναι ό,τι πιο εγκληματικό μπορεί να του συμβεί.
-Μιλάτε γενικά για τον «άνθρωπο». Πιστεύετε όμως πως ενδεχομένως υπάρχουν διαφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με τις ηλικίες;
-Όχι. Πιστεύω ότι απλώς η ποιότητα της ματαιότητας είναι διαφορετική ανάλογα με την ηλικία των ανθρώπων. Όχι όμως η έννοια. Η ματαιότητα συνεχίζει να είναι έγκλημα. Λέγεται μάλιστα πως δίπλα στα γραπτά του Τσέχωφ για τον «Βάνια» βρέθηκε η περίφημη φράση του «Εκκλησιαστή»: «ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης». Αυτό ήταν, είναι, το θέμα του έργου: το πόσο εγκληματική, και ταυτόχρονα ανόητη είναι η ματαιότητα. Γιατί, εκτός του ότι παραιτείται ο άνθρωπος από τα πάντα λόγω αυτής της συναισθηματικής κόπωσης, το χειρότερο είναι πως κληροδοτεί αυτή την ματαιότητα και στις επόμενες γενιές.
-Στην παράσταση αυτή, όπως και σε άλλες, έχετε κάνει την σκηνοθεσία, την μετάφραση, ενώ πρωταγωνιστείτε κιόλας. Πώς είναι αυτή η στενή σχέση με ένα έργο; Πόσο βαθιά μπαίνετε σε ένα κείμενο;
-Καταρχάς δεν είμαι ο μόνος που σκηνοθετεί, μεταφράζει και παίζει σε μια παράσταση. Το κάνουν πάρα πολλοί αυτό. Δεύτερον υπάρχει μια τεχνική. Δεν είναι μια τριπλή ιδιότητα και αυτός που αποφασίζει να την πραγματώσει, χάνεται. Το να ανεβάσεις ένα έργο στο οποίο παίζεις κι εσύ δεν είναι τόσο τρομακτικό όσο μπορεί να το βλέπει κανείς. Και πάντα έχει σχέση με τις ανάγκες του δημιουργού.
-Υπάρχουν πολιτικές αναφορές στον «Θείο Βάνια»;
-Δεν υπάρχει κάτι το μη πολιτικό μέσα σε έναν κοινωνικό χώρο. Η τέχνη βρίσκεται μέσα σε έναν κοινωνικό χώρο. Είναι φυσικό το οτιδήποτε λέμε να εμπεριέχει και την έννοια της πολιτικής σκέψης. Ακόμη κι όταν κάποιοι αρνούνται, αρνούνται ανόητα. Γιατί οποιαδήποτε πράξη μας, ακόμη και η απολιτίκ πράξη, ή απολιτίκ δήλωση ενέχει στοιχείο πολιτικής θέσης.
-Πώς κρίνετε την σύγχρονη θεατρική γραφή για το νεοελληνικό έργο;
-Υπάρχουν σημαντικοί συγγραφείς. Για μένα σημαντικός συγγραφέας είναι αυτός που έχει αποκωδικοποιήσει τον τρόπο γραφής σπουδαίων άλλων συγγραφέων, ιδίως δε συγγραφέων του τέλους του 19ου, αρχές 20ου αιώνα όπως ο Ίψεν, ο Στρίντμπεργκ και ο Τσέχωφ. Υπάρχουν συγγραφείς που έχουν μελετήσει και αποκωδικοποιήσει αυτούς τους συγγραφείς, και υπάρχουν συγγραφείς που γράφουν απλώς για να γράψουν. Σε όλες τις χώρες συμβαίνει αυτό. Όμως δεν μπορείς να βαδίσεις μπροστά στα δικά σου βήματα, αν δεν ξέρεις τον τρόπο που περπάτησαν οι προηγούμενοί σου.
-Άρα να πρέπει να γνωρίζει κανείς την Ιστορία;
-Όχι μόνο την Ιστορία, αλλά και τον τρόπο που οι προηγούμενοι ασχολήθηκαν με την τέχνη του. Και δεν μιλάω μόνο για τον χώρο της λογοτεχνίας, αλλά για όλες τις τέχνες. Πχ ο ζωγράφος πρέπει ασυζητητί να γνωρίζει όχι μόνο την Ιστορία της ζωγραφικής, αλλά και την τεχνοτροπία όσων ζωγράφων προηγήθηκαν.
-Θεωρείτε πως στην εποχή της κρίσης που ζούμε θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερη δημιουργικότητα ή πρέπει να μεσολαβήσει κάποιος χρόνος ώστε να μετουσιωθεί αυτό που ζούμε τώρα σε τέχνη, σε έργο;
-Μα δημιουργούμε όσο πιστεύουμε στη δημιουργία. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που συνεχίζουν να δημιουργούν. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι άνθρωποι που έχουν παραιτηθεί, όπως λέγαμε πριν.
Χρήσιμα
Παραστάσεις από 1/2/2019: Τετάρτη& Κυριακή 19.00, Πέμπτη & Παρασκευή 21.00, Σάββατο 18.00 & 21.00. Είσοδος: Α΄ Ζώνη 22 €, B’ Ζώνη 18 € – Φοιτητικό-Ανέργων- Πολυτέκνων-ΑΜΕΑ: 15 €. Προπώληση: viva.gr, ταμείο θεάτρου.
Παίζουν: ΒΑΝΙΑΣ: Γιώργος Κιμούλης, ΑΣΤΡΩΒ: Τάσος Νούσιας, ΕΛΕΝΑ: Στέλλα Καζάζη, ΣΕΡΕΜΠΡΙΑΚΩΦ: Γιώργος Ψυχογιός, ΜΑΡΙΝΑ: Μάγδα Λέκκα, ΣΟΝΙΑ: Χαρά Μάτα Γιαννάτου, ΜΑΡΙΑ: Μαίρη Νάνου, ΤΕΛΕΓΚΙΝ: Κώστας Κοράκης.
