«Θέλω η φωτογραφία μου να δημιουργεί μια σχέση και ένα αίσθημα κοινής ευθύνης για τη συμφορά των άλλων ανθρώπων που παγιδεύονται από τα γεγονότα σε μακρινά μέρη»… «Μισώ τον πόλεμο, αλλά θέλω να καταγράψω τον πόνο. Θέλω ο θεατής να νιώσει άβολα, ενδεχομένως να νιώσει ένοχος, και ότι είναι ενήμερος….
Τα λόγια του Γιάννη Μπεχράκη (1960-2019), μαχαίρι στην καρδιά της αδιαφορίας, της μισαλλοδοξίας, της έλλειψης αλτρουισμού και αλληλεγγύης, εκφράζουν την ευρύτερη ευαισθησία του για το προσφυγικό ζήτημα, το οποίο ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτογράφος και φωτορεπόρτερ αποτύπωσε με τον φακό του, ίσως με την πιο καθαρή ματιά.
Τώρα, η 16η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (9-12 Μαΐου 2019, εγκαταστάσεις ΔΕΘ – HELEXPO) έχει την τιμή να παρουσιάσει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, συνολικά 47 φωτογραφίες γύρω από το θέμα αυτό, τις οποίες παραχωρεί στη διοργάνωση το πρακτορείο Reuters στο οποίο ο Μπεχράκης υπήρξε επικεφαλής του φωτογραφικού τμήματος. Η έκθεση που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του, απόλυτα εναρμονισμένη με τις δύο παραπάνω κεντρικές θεματικές της διοργάνωσης, έχει τίτλο «Δρόμοι Ελπίδας και Απελπισίας» και θα παρουσιαστεί δίπλα στην αίθουσα «Εξώστης» (Περίπτερο 15).
Όπως είναι γνωστό, ο φωτογράφος επί τρεις σχεδόν δεκαετίες υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας και κατέγραψε με το φακό του τη μαζική μετακίνηση ανθρώπων στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική, στην Ασία, στα Βαλκάνια και σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Στις περιοχές αυτές το έργο του λειτούργησε ως απόδειξη της κυκλικότητας των συγκρούσεων, αλλά και ως υπενθύμιση της αναπόφευκτης συνέπειας του πολέμου, του ξεριζωμού. Ο φακός του αιχμαλώτισε διαδρομές ελπίδας και απελπισίας. Οι φωτογραφίες του μιλούν για το θάρρος και την αντοχή, τον πόνο και την αποφασιστικότητα ανθρώπων που έχουν ξεπεράσει το ανθρώπινο μέτρο, οικογενειών που ξεριζώθηκαν από τις μάχες, της μάνας που αποχωρίζεται το παιδί της. Τον τελευταίο χρόνο, ο Μπεχράκης φωτογράφησε ζωές ανθρώπων σε πολύ προσωπικές στιγμές, δίχως όμως να προσβάλει τον ιδιωτικό τους χώρο. Αποτύπωσε την ανακούφισή τους όταν πατούσαν σε ευρωπαϊκό έδαφος και τον τρόμο στα μάτια τους για όσα θα ακολουθούσαν.
Τέτοιου είδους έργα περιλαμβάνει και η συγκεκριμένη φωτογραφική έκθεση, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2017 στο σημαντικότερο Φεστιβάλ Φωτοειδησεογραφίας στον κόσμο, στο Περπινιάν της Γαλλίας, και το 2019 στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία.
Συζήτηση
Εξάλλου, με αφορμή την έκθεση, στο πλαίσιο της 16ης ΔΕΒΘ θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με θέμα «Δρόμοι Ελπίδας και Απελπισίας» με ομιλητές τους Αλέξανδρο Αβραμίδη (φωτογράφο – συνεργάτη Reuters), Άλκη Κωνσταντινίδη (φωτογράφο Reuters για την Ελλάδα και την Κύπρο), Ηρακλή Παπαϊωάννου (επιμελητή MOMus/ Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης). (Οργάνωση: Reuters/ Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού/ Προσφυγική Εμπειρία).
Λίγα λόγια για τον Γιάννη Μπεχράκη
Γεννήθηκε το 1960 στην Αθήνα. Σπούδασε φωτογραφία στην Σχολή Τεχνών και Τεχνολογίας στην Αθήνα, συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Middlesex, όπου πήρε πτυχίο στη Φωτογραφία. Ξεκίνησε να εργάζεται ως φωτορεπόρτερ στο πρακτορείο Reuters το 1988 καλύπτοντας μεταξύ άλλων την κηδεία του Αγιατολάχ Χομεϊνί στο Ιράν, τις αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, τις εθνοτικές συγκρούσεις στην Κροατία, τη Βοσνία και το Κοσυφοπέδιο, τους πολέμους στην Τσετσενία, τη Σιέρα Λεόνε, τη Σομαλία, το Αφγανιστάν, τον Λίβανο, καθώς και τον πρώτο και τον δεύτερο πόλεμο του Κόλπου. Επιπλέον, κάλυψε τη σύγκρουση Ισραηλινών και Παλαιστινίων για πολλά χρόνια, τους σεισμούς στο Κασμίρ, την Τουρκία, την Ελλάδα και το Ιράν. Απεικόνισε εμφύλιες συγκρούσεις και μεγάλα πολιτικά γεγονότα σε όλο τον κόσμο, και πιο πρόσφατα την Αραβική Άνοιξη στην Αίγυπτο, την Τυνησία και τη Λιβύη. Το 2013 κάλυψε τις κοινωνικές αναταραχές στην Τουρκία και το 2014 την ουκρανική κρίση στο Κίεβο, καθώς και τον εμφύλιο πόλεμο στην Ανατολική Ουκρανία. Εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ σε τέσσερις Ολυμπιακούς Αγώνες, στο Παγκόσμιο Κύπελλο στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλά διεθνή αθλητικά γεγονότα. Το 2008 μετέβη στα Ιεροσόλυμα ως επικεφαλής της αποστολής του πρακτορείου Reuters για τα ισραηλινά και παλαιστινιακά εδάφη. Το 2010 επέστρεψε στην πατρίδα του ως επικεφαλής φωτογράφος στην Ελλάδα και την Κύπρο προκειμένου να καλύψει την οικονομική και την πολιτική κρίση. Το 2015-16 φωτογράφησε την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη. Ο Γιάννης Μπεχράκης έδωσε διαλέξεις σε διάφορα κολέγια και πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ανάμεσα στα εθνικά και διεθνή βραβεία που έλαβε, αναγορεύτηκε εφτά φορές Έλληνας Φωτορεπόρτερ της Χρονιάς από τα Ελληνικά Εθνικά Βραβεία Fuji και τρεις φορές Ευρωπαίος Φωτορεπόρτερ της Χρονιάς από τη Fuji, στο Λονδίνο το 1999, στη Βαρκελώνη το 2002 και στη Ρώμη το 2004. Το 2000 έλαβε το βραβείο John Faber από το Overseas Press Club of America στη Νέα Υόρκη και την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το πιο αναγνωρισμένο δημοσιογραφικό βραβείο στην Ελλάδα, το Βραβείο του Ιδρύματος Μπότση, από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 2000 ο Μπεχράκης κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κατηγορία της γενικής ειδησεογραφίας του διαγωνισμού World Press Photo. To 2002 στα βραβεία Bayeux που απονέμονται στους πολεμικούς ανταποκριτές, κέρδισε το Βραβείο του Κοινού (Prix de Public) για τις φωτογραφίες του από την απελευθέρωση της Καμπούλ. Επιπλέον, κέρδισε το 2004, το 2009, το 2013 και το 2015 το βραβείο στο Διεθνή Διαγωνισμό Ειδησεογραφικής Φωτογραφίας της Κίνας (China International Press Photo Contest). Το 2011 βραβεύτηκε από την NPPA (National Press Photographers Association) με βραβείο αριστείας στην κατηγορία της γενικής ειδησεογραφίας στο διαγωνισμό Best of Photojournalism. Το 2012 και το 2015 κέρδισε το βραβείο για τις φωτογραφίες της χρονιάς POYi (Pictures of the Year international) του Πανεπιστημίου του Μιζούρι. Το 2015 αναγορεύτηκε από τον Guardian και το πρακτορείο Reuters ως Φωτορεπόρτερ της Χρονιάς, ενώ κέρδισε και το χρυσό βραβείο στο διεθνή διαγωνισμό Ειδησεογραφικής Φωτογραφίας της Ιαπωνίας-Days Japan. Το 2015 τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ. Ο Γιάννης Μπεχράκης απεβίωσε στις 2 Μαρτίου 2019.
Υπενθυμίζεται ότι τη 16η ΔΕΒΘ διοργανώνει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού σε συνεργασία με τη ΔΕΘ-HELEXPO, τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τους Συλλόγους Ελλήνων Εκδοτών και ανεξάρτητους εκδότες, με τη στήριξη της Βουλής των Ελλήνων και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ενώ συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2014-2020. Θα πραγματοποιηθεί δε στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ-Helexpo.
