Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Κυριακή του Πάσχα σήμερα και το TyposThes σας προτείνει τον δικό του δεκάλογο με τις θρησκευτικές ταινίες που έγραψαν τη δική τους ιστορία στην 7η τέχνη. Ταινίες που πρέπει να ανακαλύψετε, διότι το θείο δράμα έχει απεικονιστεί σε χίλιες δυο υπέροχες ταινίες, πέρα από τις προφανείς, που γνωρίζουμε από μικρά παιδιά.
Ο τελευταίος πειρασμός (1988), του Μάρτιν Σκορσέζε
Πιθανώς όχι η καλύτερη ταινία του Μάρτι, αλλά σίγουρα ένα συναρπαστικό προσωπικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών του σκηνοθέτη με την καθολική ανατροφή του. Μία ταινία που θεωρήθηκε βλάσφημη σε παγκόσμια κλίμακα και φυσικά και στα μέρη μας, όπου ορδές βάνδαλων θρησκόληπτων είχαν εισβάλει στον κινηματογράφο ΟΠΕΡΑ στην Αθήνα, με σκοπό να αποτρέψουν την προβολή της. Ο Νίκος Καζαντζάκης (το μυθιστόρημα του οποίου Ο τελευταίος πειρασμός αποτελεί την πρώτη ύλη της ταινίας) το γνώριζε πολύ καλά: μονάχα αμαρτάνοντας, αγιάζεις.
Ενώπιον θεών και ανθρώπων (2010), του Ξαβιέ Μποβουά
Mια εκπληκτική ταινία που πραγματεύεται τις έννοιες του καθήκοντος, της θυσίας, της βασανιστικής αμφιβολίας, του φόβου και του άλματος πίστης που απαιτείται για να ξεπεραστεί. Μία καταπληκτική αντιπαραβολή της εξωτερικής απειλής που κοντοζυγώνει και του εσωτερικού αγώνα για κουράγιο και δύναμη. Ένας φιλοσοφικός και θεολογικός διάλογος μεταξύ του γήινου και του θεϊκού.
Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (1964), του Πιερ Πάολο Παζολίνι
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, η αρχική παραδοξότητα υποχωρεί. Ήταν μάλλον αναμενόμενο ότι ένας ευφυέστατος άθεος θα γύριζε την πιο σπαρακτική θρησκευτική ταινία όλων των εποχών. Χωρίς να αλλάξει ή να προσθέσει ούτε μία λέξη σε σχέση με το πρωτότυπο κείμενο και με σκηνικό τα πάμφτωχα χωριά της νότιας Ιταλίας, ο Παζολίνι ορθώνει ανάστημα πάθους κι αισθαντικότητας απέναντι σε όλες τις πομπώδεις ή γλυκανάλατες απεικονίσεις της ιστορίας του Ιησού. Μια ταινία που μεταδίδει σχεδόν αυτούσιο το θείο δράμα, μεταδίδοντας μια ασύλληπτη και σπαρακτική αίσθηση πνευματικότητας.
Ο λόγος (1955), του Καρλ Ντράγιερ
Μία από τις πλέον βαθιά θρησκευόμενες ταινίες στην ιστορία του σινεμά, με την έννοια του διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στην ανθρώπινη αγωνία και το επουράνιο μήνυμα ανακούφισης και προσμονής. Στην οποία κάθε αντικείμενο, κάθε ανεπαίσθητη κίνηση των ηθοποιών και της κάμερας, κάθε στοιχείο του κάδρου, αποπνέει μια αίσθηση λύτρωσης και υπέρβασης του γήινου. Ο «λόγος» του σκηνοθέτη γίνεται ο Λόγος του θεού και το σινεμά αγγίζει μια από τις χαμηλόφωνες και εσωτερικές του κορυφώσεις.
Στην τύχη ο Μπαλταζάρ (1966), του Ρομπέρ Μπρεσόν
Ένας γαϊδαράκος, σύμβολο ταπεινότητας, υπομονής και εγκαρτέρησης, ένα πλάσμα προικισμένο με απόκοσμη στωικότητα, γίνεται σύμβολο θυσίας και επωμίζεται τις αμαρτίες των καταπιεστών του. Μια λιτή κι απογυμνωμένη παραβολή, που διατηρεί ατόφια την εκφραστική της δύναμη, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Το σινεμά του Μπρεσόν, δωρικό και απέριττο, απηχεί το μήνυμα της αυθεντικής διδασκαλίας του Ιησού, μακριά από πομπώδες αναπαραστάσεις μεγαλείου και λαμπρότητας.
Μπεν Χουρ (1959), του Γουίλιαμ Γουάιλερ
Η ταινία των 11 Όσκαρ, ένα από τα πιο εντυπωσιακά και μεγαλεπήβολα έπη στην ιστορία του σινεμά. Μια υπέροχη ιστορία, καμωμένη με τα υλικά και την τεχνογνωσία του παλιού καλού Χόλιγουντ. Η εννιάλεπτη σκηνή στον ιππόδρομο στέκει ακόμη και σήμερα ως μνημείο της επιβλητικής δύναμης που κυοφορεί ο κινηματογράφος. Ένα συναρπαστικό οδοιπορικό πίστης και συγχρόνως μια εκπληκτική περιπέτεια εποχής, στην οποία ο Ιησούς δεσπόζει περισσότερο ως έννοια παρά ως πρόσωπο, καθώς εμφανίζεται μονάχα σε μια σκηνή, χωρίς ποτέ να βλέπουμε το πρόσωπό του.
Γολγοθάς (1935), του Ζιλιέν Ντιβιβιέ
Ο πρώτος ομιλών Χριστός συλλαμβάνει κάτι βαθύτερο, μυστηριακό και σαφώς πιο πνευματικό από τις περισσότερες ταινίες για τη ζωή του Χριστού, με το λιτό ύφος και την ανεπιτήδευτη αίσθηση που αναδίδει. Η πλειονότητα του διαλόγου περιστρέφεται γύρω από τις πολιτικές μηχανορραφίες που λαμβάνουν χώρα, ενώ στο επίκεντρο του έργου δεσπόζει η συνομιλία ανάμεσα στον Πόντιο Πιλάτο (τον υποδύεται ο Ζαν Γκαμπέν) και τον Ιησού, με αποκορύφωμα τη δήλωση του πρώτου “Ecce Homo” (Ιδού ο Άνθρωπος), που στην πραγματικότητα ήταν και ο αρχικός τίτλος του φιλμ.
Αντρέι Ρουμπλιόφ (1966), του Αντρέι Ταρκόφσκι
Ο μέγας ποιητής του μεταφυσικού εκπονεί ένα τριώρο έπος εξαντλητικής ενδοσκόπησης, ξεψαχνίζοντας τα σπλάχνα της ορθόδοξης πίστης ως εγγενές στοιχείο της ρωσικής πνευματικής ταυτότητας, αλλά και ως αναπόσπαστο κομμάτι του δικού του έργου. Το σινεμά, για τον Ταρκόφσκι, ήταν ανέκαθεν ζήτημα ύψιστης θεολογικής τάξης.
The Given Word (1962), του Ανσέλμο Ντουάρτε
Ένα παντελώς άγνωστο βραζιλιάνικο διαμάντι, η πρώτη ταινία από τη Νότια Αμερική που κέρδισε Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Ένας φτωχός αγρότης καταφθάνει στην πόλη κουβαλώντας ένα σταυρό. Δεν είναι βλάσφημος, το κάθε άλλο: θέλει απλώς να κάνει ένα τάμα για τον τραυματισμένο του γαϊδαράκο (για μια ακόμη φορά το συμπαθές ζωντανό εμφανίζεται ως σύμβολο ταπεινότητας) που έχει γιατρευτεί. Η Εκκλησία τον αποδιώχνει, οι Φαρισαίοι της εποχής τον καταδιώκουν και μια υπέροχη παραβολή ξετυλίγεται ενώπιόν μας. Υγ: η ταινία δεν κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα (στις αίθουσες είτε στην εποχή είτε σε επανέκδοση, αλλά ούτε και σε DVD/VHS), επομένως δεν υπάρχει επίσημη ελληνική απόδοση του τίτλου.
To τέλος μιας σχέσης (1999), του Νιλ Τζόρνταν
Αν δεν είναι ο έρωτας θέμα πίστης, τότε τι είναι αλήθεια σε αυτό τον κόσμο; Ο Ρέιφ Φάινς και η Τζούλιαν Μουρ, δύο άπιστοι ερωτευμένοι, που πιστεύουν όσο τίποτα στην ιερότητα του πάθους, φτιάχνουν ένα από τα ομορφότερα ζευγάρια που έχουμε ποτέ δει στη μεγάλη οθόνη. Στο παιχνίδι της ζωής, φυσικά, τα ζάρια είναι πάντα πειραγμένα με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο. Κι θεός μόνιμος ρυθμιστής, που χειρίζεται τις μαριονέτες του από μακριά.
