Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Η δολοφονία του Ζακ, μια κεραία κινητής τηλεφωνίας στην ταράτσα ενός σπιτιού, οι πρόσφυγες και η σχέση τους με τις ΜΚΟ ήταν μερικά μόνο από τα γεγονότα που ενέπνευσαν τον Παναγιώτη Κολέλη για να γράψει τις «Κομμένες γλώσσες» (εκδόσεις ΚΨΜ). Ο ίδιος μιλώντας για την συλλογή διηγημάτων του που θα παρουσιαστεί την Κυριακή 16 Οκτωβρίου, στις 19:00, στο καφέ «Ζώγια» (Αλ. Σβώλου 54, Θεσσαλονίκη) σημείωσε πως «κάθε διήγημα δεν αποτελούσε μια μεμονωμένη ιστορία, αλλά συνομιλούσε κατά κάποιον τρόπο με το άλλο, με την έννοια πως όλα μαζί χαρτογραφούσαν την εποχή μας».
Μιλώντας για τον τίτλο της συλλογής σημείωσε ότι «“Κομμένες γλώσσες” δεν σημαίνει μόνο να μιλάμε και να αντιδράμε απέναντι σε όσα μας πνίγουν, αλλά και να ξέρουμε πότε πρέπει να σταματήσουμε, να χαράξουμε κάποια όρια, να βάλουμε φρένο και να πάρουμε μια ανάσα». Στα κείμενά του μπλέκεται η αληθινή ζωή με τη μυθοπλασία και οι ήρωές του αναζητούν την αποδοχή και την αξιοπρέπεια. Ο ίδιος μίλησε για το τι ξεχωρίζει σε ένα βιβλίο σχολιάζοντας πως δυστυχώς «πολλά καλά βιβλία δεν καταφέρνουν να αναδειχθούν όσο θα έπρεπε, παίρνοντας τη θέση που τους αξίζει».
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο;
-Η συλλογή περιλαμβάνει εννιά διηγήματα, τα οποία γεννήθηκαν με διαφορετικές αφορμές. Αναφέρω ενδεικτικά ορισμένες: Η δολοφονία του Ζακ, καθώς και όλα όσα διαδραματίστηκαν γύρω από αυτή, με έκαναν να θέλω να διερευνήσω λογοτεχνικά το κοινωνικόυπόβαθρο στο οποίο συνέβη, γεννώντας την «Αντανάκλαση». Ακούγοντας στην τηλεόραση πως ένα ζευγάρι κρατούσε το πτώμα του πατέρα μέσα στο σπίτι για να συνεχίσει να παίρνει τη σύνταξη, έγραψα τις «Κομμένες γλώσσες». Συζητώντας με μια φίλη, που έψαχνε να μετακομίσει σε άλλο σπίτι επειδή ο γείτονάς της είχε εγκαταστήσει μια κεραία κινητής τηλεφωνίας στην ταράτσα του, εμπνεύστηκα την «Κεραία». Οι πρόσφυγες που θαλασσοπνίγονται στις ελληνικές θάλασσες, καθώς και η σχέση που αναπτύσσουν μαζί τους οι διάφορες ΜΚΟ, αποτέλεσαν τη βάση για τον «Ξένο». Τα ψίχουλα που πληρωνόμουν όταν πραγματοποιούσα τη στρατιωτική μου θητεία ή που ανάγκαζαν πολλούς στρατιώτες να μη βγαίνουν καθόλου στις εξόδους τους από το στρατόπεδο επειδή δεν είχαν χρήματα, γέννησαν το διήγημα «Να τα πούμε;»
Όταν τα ολοκλήρωσα όλα και τα ξαναδιάβασα, ήμουν σίγουρος πως το κάθε διήγημα δεν αποτελούσε μια μεμονωμένη ιστορία, αλλά συνομιλούσε κατά κάποιον τρόπο με το άλλο, με την έννοια πως όλα μαζί χαρτογραφούσαν την εποχή μας.Έτσι, γεννήθηκε η συλλογή με τίτλο «Κομμένες γλώσσες».
-Γιατί «Κομμένες γλώσσες»;
-Ο συγκεκριμένος τίτλος εκφράζει πολλά από τα ερωτήματα που είχα στο μυαλό μου καθώς έγραφα το βιβλίο, αλλά και που με κατατρέχουν ακόμα: Γιατί προτιμούμε να κόβουμε τις γλώσσες μας; Γιατί δεν τις χρησιμοποιούμε για να υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας; Να πούμε μια ζεστή κουβέντα στους ανθρώπους που αγαπάμε; Αλλά και να σιωπήσουμε όταν πρόκειται να ξεστομίσουμε κάτι που θα πληγώσει τους άλλους, θα τους προσβάλει ή θα τους κάνει να αισθανθούν άβολα;
«Κομμένες γλώσσες» δεν σημαίνει μόνο να μιλάμε και να αντιδράμε απέναντι σε όσα μας πνίγουν, αλλά και να ξέρουμε πότε πρέπει να σταματήσουμε, να χαράξουμε κάποια όρια, να βάλουμε φρένο και να πάρουμε μια ανάσα. Η ισορροπία είναι τελικά η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλώσσες και τις «Κομμένες γλώσσες».
-Ποιο στοιχείο συνδέει τα διηγήματα;
-Όλα τα διηγήματα ακροβατούν ανάμεσα στην πραγματικότητα καιστην προσπάθεια για την υπέρβασή της, περιπλέκοντας την αληθινή ζωή με τη μυθοπλασία. Επίσης, δεν διακρίνονται από happyend, ταρακουνώντας και προσγειώνοντας απότομα τον αναγνώστη. Επιπλέον, σε όλες τις ιστορίες είναι εμφανής η ανάγκη του ανθρώπουνα αναζητήσει την αξιοπρέπεια και την αποδοχή, καθώς και να μάθει να τιθασεύει τον εαυτό του και να διατηρεί την ανθρωπιά του σε έναν κόσμο που κάνει τα πάντα για να την εξαφανίσει.
-Από τι αντλείτε έμπνευση;
-Είμαι της άποψης πως την πραγματική έμπνευση, το έναυσμα για να ξεκινήσεις μια ιστορία, μπορείς να τη βρεις στα απλά, καθημερινά πράγματα, τα οποία κρύβουν συνήθως μια ιδιαίτερη δυναμική, ικανή να προσφέρει μεγάλες εντάσεις και συγκινήσεις. Για αυτό και έχω πιάσει τον εαυτό μου να κρυφακούει συζητήσεις στο τρένο, να προσπαθεί να δει τα μηνύματα που ανταλλάσσουν δύο ερωτευμένοι, τι σημειώνει ένας άνθρωπος στο μπλοκάκι του, να στέκεται και να παρατηρεί έναν ζητιάνο ή τις αντιδράσεις όλων εκείνων που τον προσπερνάνε. Μπορείς να μάθεις πολλά όταν περιπλανιέσαι στην πόλη, όχι μόνο για τους άλλους, αλλά και για τον ίδιο σου τον εαυτό. Κάθε τόπος, με την κουλτούρα και τα χαρακτηριστικά του, ανοίγει διαφορετικά παράθυρα θέασης στον κόσμο. Αυτό, για τον άνθρωπο που γράφει, είναι πολύ σημαντικό, αφού τον φέρνει αντιμέτωπο με τις αντιλήψεις και την κοσμοθεωρία του, τον κάνει να σκεφτεί κριτικά τις ήδη διαμορφωμένες απόψεις του, συμβάλλοντας πολλές φορές ακόμα και στην αναθεώρησή τους.
-Ποιο ρόλο έχει η εποχή μας, τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, στο έργο σας;
-Κάθε συγγραφέας, θέλοντας και μη, επηρεάζεται από την καθημερινότητα, από την εποχή που ζει και δραστηριοποιείται, από πράγματα που ακούει στις ειδήσεις, από το περιβάλλον στο οποίο καλείται να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις, να σπουδάσει, να εργαστεί, να κάνει φίλους, να ερωτευτεί, να κάνει οικογένεια. Στα μάτια της πλειονότητας αντανακλώνται πολλές φορές τα όνειρα, οι φιλοδοξίες, αλλά και οι ματαιώσεις και οι διαψεύσεις μιας ολόκληρης γενιάς. Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, όμως αν κάποιος αθροίσει συνολικά τις επιθυμίες των ανθρώπων, θα δει να διαμορφώνεται μια κοινή περπατησιά σε πολλά πράγματα, τουλάχιστον στα βασικά, να δημιουργείται ένα ψηφιδωτό από παραπλήσιες εικόνες για το παρόν και το μέλλον που ονειρεύονται οι περισσότεροι.
-Τι ξεχωρίζετε σε ένα βιβλίο;
-Η ακρίβεια στις λέξεις, η απουσία βερμπαλισμών και εκφράσεων που δεν προσθέτουν τίποτα στο κείμενο, αλλά μπαίνουν μόνο για εντυπωσιασμό, είναι σίγουρα ιδιαίτερα σημαντικά πλεονεκτήματα σε ένα βιβλίο. Σε συνδυασμό με μια δυνατή πλοκή, με στέρεους και καλοφτιαγμένους χαρακτήρες, που δεν είναι μονοσήμαντοι, αλλά παρουσιάζονται με συναισθηματικές μεταπτώσεις, αδυναμίες, πάθη και μειονεκτήματα, όπως δηλαδή και οι άνθρωποι στην καθημερινή ζωή, μπορούν να κάνουν ένα βιβλίο να ξεχωρίσει από τα υπόλοιπα. Βέβαια, στην εποχή μας, γράφονται πάρα πολλά βιβλία, ενώ ταυτόχρονα το αναγνωστικό κοινό είναι πολύ μικρό. Αν συνυπολογίσει κανείς και το γεγονός ότι η Πολιτεία δεν διακρίνεται για τη βιβλιοφιλική της πολιτική, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι πολλά καλά βιβλία δεν καταφέρνουν να αναδειχθούν όσο θα έπρεπε, παίρνοντας τη θέση που τους αξίζει.
-Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
-Κυρίως παιδικά, λόγω της λίγων μηνών κόρης μου. Έχω μάθει απ’ έξω όλα τα βιβλία του Benji Davies, με ήρωα τον Αρκουδάκο, καθώς και τη σειρά μουσικών βιβλίων με τον Ρένο της Magali Le Huche. Από ενηλίκων, διαβάζω αυτή την περίοδο τα διηγήματα της Έλλης Αλεξίου, που έγραψε από το 1923 – 1983, και περιλαμβάνονται όλα μαζί για πρώτη φορά στον προσεγμένο τόμο που έχουν επιμεληθεί οι εκδόσεις Καστανιώτη.
*Οι Κομμένες γλώσσες είναι το τρίτο βιβλίο του Παναγιώτη Κολέλη, μετά το Επτά χρόνια στο αμόνι (Εκδόσεις Εντύποις, 2018) και την Εξαπάτηση της Δημοκρατίας (Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή, 2017). Αγαπάει τη θάλασσα.
Για τη συλλογή διηγημάτων θα μιλήσουν οι:
Ιωάννα Κακούρη, δημοσιογράφος
Εύη Καλλίνη, δημοσιογράφος
Βασίλης Τσιράκης, συγγραφέας
Ευλαμπία Τσιρέλη, συγγραφέας, εκπαιδευτικός, Διδάκτωρ ΑΠΘ.
