Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Μπορούν οι εκλογές να αλλάξουν τον κόσμο; H Ασημένια Σαράφη στο νέο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος» (εκδ. Κλειδάριθμος) αντλεί στοιχεία από το προεκλογικό κλίμα στις αρχές της δεκαετίας του ’80, βασισμένη και σε προσωπικά βιώματα, και μας μεταφέρει στα μπλε και τα πράσινα καφενεία της εποχής, στη μάχη της αφισοκόλλησης. Παράλληλα παραθέτει στοιχεία για τον Εμφύλιο και τις επιπτώσεις τους στις ζωές των ανθρώπων, και ιδιαίτερα σε αυτούς που εξορίστηκαν.
Η συγγραφέας απαντώντας στις ερωτήσεις μας, με αφορμή την παρουσίαση του μυθιστορήματός της στην πόλη μας, μίλησε για την περίοδο που εκτυλίσσεται το βιβλίο, ενώ υπογράμμισε και την σημασία της Ιστορίας σε μικρούς και μεγάλους.
-Στο μυθιστόρημά σας η πολιτική επηρεάζει τις ζωές των ηρώων σας. Πόσο καθοριστική είναι για τους χαρακτήρες σας;
-Όσο καθοριστική είναι και για τις δικές μας ζωές. Το λυπηρό είναι πως ζούμε σαν να μην ισχύει αυτό. Θεωρούμε την πολιτική κάτι πέρα από μας, υποτασσόμενοι στην έξωθεν επιβεβλημένη αντίληψη πως θα τα καταφέρουμε μες στις στενόχωρες ιδιωτικότητές μας. Τελικά, κανένας δεν τα καταφέρνει, όταν το σύνολο δεν τα καταφέρνει. Έτσι και οι ήρωές μου: η δύσκολη ιστορική εποχή επηρεάζει τις ζωές τους συντριπτικά. Τις περιόδους που συνενώνονται και αγωνίζονται από κοινού για έναν ευγενή σκοπό, όπως στην περίπτωση τους ελληνοϊταλικού πολέμου ή της Εθνικής Αντίστασης εναντίον των φασιστικών επεκτατικών ή κατοχικών δυνάμεων, τα καταφέρνουν. Κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, οπότε και η ομοψυχία εκλείπει, όχι μόνο δεν τα καταφέρνουν αλλά εξουθενώνονται, ταπεινώνονται, εξοντώνονται. Οι ήρωές μου ανήκουν στην πλευρά των ηττημένων. Κανείς, λοιπόν, είτε ήρωας μυθοπλασίας είτε υπαρκτό πρόσωπο, όπως εσείς κι εγώ, δεν είναι δυνατόν να ξεφύγει από τις περιπλοκές του καιρού του.
-Ένα μεγάλο μέρος της πλοκής ξετυλίγεται σε μια παραθαλάσσια πόλη στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με τα μπλε και τα πράσινα καφενεία, την μάχη με τις αφισοκολλήσεις, τις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Ποιες οι δικές σας αναμνήσεις από εκείνη την εποχή;
-Το καλοκαίρι του 1981 ήμουν οχτώ ετών. Εντούτοις, έχω πολύ ζωηρές αναμνήσεις από τότε. Στο χωριό μου, στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου, το προεκλογικό κλίμα ήταν εξίσου τεταμένο. Τις νύχτες που παίζαμε στην πλατεία, ενόσω οι μεγάλοι μπαινόβγαιναν στα εκλογικά κέντρα ή στα χρωματισμένα καφενεία, σε όποια πάντα ταυτίζονταν με την κομματική τους τοποθέτηση, εμείς, τα παιδιά, επαναλαμβάναμε ό,τι ακούγαμε στο σπίτι, οπότε και πολλές φορές τσακωνόμασταν για τα πολιτικά, σαν τους μεγάλους. Ο προεκλογικός πυρετός μάς είχε κι εμάς βαρέσει κατακούτελα. Το ίδιο και πριν τις εκλογές του 1985, οπότε ήμασταν πιο μεγάλα παιδιά. Νομίζω στο βιβλίο έχουν μπερδευτεί οι εντυπώσεις από τις δύο αυτές εκλογικές αναμετρήσεις. Κάποιοι μου λένε; «αυτό που γράφεις εδώ δεν ίσχυε για τις εκλογές του ’81 αλλά του ’85». Έχουν δίκιο. Μου ήταν όμως δύσκολο να τις ξεχωρίσω, οπότε και μάλλον έχω υποπέσει σε κάποιες περιπτώσεις στο σφάλμα αναχρονισμών.
-Παράλληλα, ένα κομμάτι αναφέρεται και στον Εμφύλιο και τις επιπτώσεις του. Ανθρώπους που εξορίστηκαν. Γιατί αυτό το κομμάτι μένει στα σκοτάδια;
-Δεν θεωρώ ότι μένει στα σκοτάδια. Η αλήθεια είναι ότι επί μακρόν ο Εμφύλιος και οι επιπτώσεις του έμειναν στα σκοτάδια, όμως πλέον υπάρχει πληθώρα μαρτυριών, φωτογραφιών, ιστορικών βιβλίων, ταινιών τεκμηρίωσης και λογοτεχνικών κειμένων που φωτίζουν την εποχή και τα συμβάντα. Ο ήρωάς μου, ο Νικόλας Περιστέρης, είναι πολιτικός πρόσφυγας, που ζει εκτοπισμένος στην Τσεχία από το 1949 έως το τέλος της ζωής του, το 1991. Προσπαθώντας να αποδώσω εκείνον και τη ζωή του και δεδομένου ότι δεν άντλησα πληροφορίες από κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο με ανάλογες εμπειρίες, ανέτρεξα σε πλήθος υλικού που ήταν σχετικά εύκολα και άμεσα προσβάσιμο. Τώρα, αν θεωρείτε ότι μένει στα σκοτάδια, επειδή δεν διδάσκεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, λυπάμαι που θα το πω, αλλά ούτε καν η ιστορία της Ελλάδας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν διδάσκεται καλά καλά. Έχει εξοριστεί ως κόντρα μάθημα (και μόνο ο χαρακτηρισμός «κόντρα» αρκεί) στην Γ΄ τάξη του Λυκείου, οπότε και τα παιδιά τρέχουν και δεν προλαβαίνουν για τις Πανελλήνιες. Πόσω, μάλλον, να μάθουν για την ιστορία του Εμφυλίου και των πολιτικών προσφύγων!
-Πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζει κανείς την Ιστορία του τόπου του;
-Είναι θεμελιώδες! Δεν χωρά συζήτηση ως προς αυτό. Το μόνο που απομένει, επομένως, να συζητήσουμε ως ελληνική κοινωνία και ως εκπαιδευτικό σύστημα (στο οποίο άλλοι υπηρετούμε ως εκπαιδευτικοί και άλλοι ως σχολικοί σύμβουλοι, ως επιστήμονες στο ΙΕΠ, ως πολιτικοί προϊστάμενοι στο ΥΠΕΠΘ, ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι στα Τμήματα Ιστορίας, ή όπου αλλού, τέλος πάντων, χαράσσονται οι κατευθυντήριες γραμμές που αφορούν τη διδασκαλία του γνωστικού αυτού αντικειμένου) είναι το πώς θα αναβαθμιστεί ο τρόπος διδασκαλίας και πώς θα κεντριστεί το ενδιαφέρον, αρχής γενομένης από τη σχολική ηλικία, αναφορικά με την Ιστορία. Αν ο στόχος της εκπαίδευσης είναι η διαμόρφωση συνειδητοποιημένων και ώριμων πολιτών, η ουσιαστική επαφή τους με την Ιστορία της χώρας τους είναι μονόδρομος και επείγουσα ανάγκη.
-Πώς επηρεάζει η παρουσία του Τσέχου παππού την εξέλιξη του μυθιστορήματός σας;
-Ο Τσέχος παππούς, ξεχασμένος και αποσιωπημένος ακόμη και από τα μέλη της ίδιας του της οικογένειας, εμφανίζεται ξαφνικά στην παραλιακή του γενέτειρα το καλοκαίρι του 1981 και ταράζει περαιτέρω τα ήδη, λόγω του προεκλογικού κλίματος, ταραγμένα νερά. Έρχεται να δώσει απαντήσεις, να φωτίσει μυστικά του παρελθόντος και να θέσει ένα βασικό ερώτημα: Μπορούν οι εκλογές να αλλάξουν τον κόσμο; Ο ίδιος, βέβαια, έχοντας στερηθεί εδώ και δεκαετίες τα πολιτικά του δικαιώματα, δεν θα ψηφίσει ούτε σ’ αυτές.
-Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
-Διαβάζω Το μυθιστόρημα της Φεράρας του Giorgio Bassani, από τις εκδόσεις Gutenberg. Όπου να ‘ναι ολοκληρώνω τον β΄ τόμο. Εξαιρετικό! Σας το συστήνω.
Χρήσιμα
Το μυθιστόρημα της Ασημένιας Σαράφη Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2022, στις 20:00, στον χώρο του Καφέ Ζώγια, Αλεξάνδρου Σβώλου 54, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι
- Γιάννης Ατζακάς (συγγραφέας),
- Φαίη Χατζηιωαννίδου (φιλόλογος).
Αποσπάσματα θα διαβάσουν οι Γιώργος Παπαδόπουλος, Άρτεμις Χατζηαποστολίδου.
