Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Σε ένα θεραπευτήριο για ψυχικά νοσούντες (τους «Μενοικείς») διαδραματίζεται η νέα παραγωγή της Angelus Novus.
Ο μικρόκοσμος αυτός λειτουργεί ως μεταφορά ολόκληρης της σύγχρονης κοινωνίας με τα άγχη της, τις κρίσεις της, την επικρεμάμενη πάνω της απειλή ενός επικείμενου θανάτου, την κατάθλιψη που την μαστίζει. Τα πρόσωπα του έργου έρχονται σε επαφή με την οντολογική αγωνία σε όλο της το μεγαλείο. Καταφέρνουν, όμως, κάποια στιγμή, αν όχι να απαλλαγούν από το ψυχικό άλγος, να βρουν τουλάχιστον μια διέξοδο. Βρίσκουν τη δύναμη να σταθούν πάλι στα πόδια τους, καταφέρνουν να ζήσουν.
«Είναι ένα ταξίδι, ένα ταξίδι προς την εύρεση της ευτυχίας και της ψυχικής ευδαιμονίας», ανέφερε στο «TyposThes» η Δανάη Τσιοπλή με αφορμή το ανέβασμα της παράστασης «Προς Μενοικέα – Μία παυσίλυπος κωμωδία» από την 1η Νοεμβρίου στο Transcendance (Πολυξένης Αντωνίου 4 – Θεσσαλονίκη). Η ίδια πρόσθεσε πως στις μέρες μας υπάρχει μια μεγάλη ημιμάθεια σε σχέση με τα θέματα ψυχικής υγείας.
«Όσο υπάρχει έλλειψη γνώσης τόσο θα διαιωνίζονται τα στερεότυπα και ο φόβος προς κάτι διαφορετικό», σχολίασε. Για την καλλιτεχνική δημιουργία στη Θεσσαλονίκη ανέφερε πως «Είναι πολύ όμορφο το να υπάρχουν ομάδες που γεμίζουν αυτήν την πόλη με τέχνη και δημιουργία».
-Πόσο σημαντική είναι η ψυχική υγεία για τον κάθε άνθρωπο; Δίνουμε στις μέρες μας μεγαλύτερη προσοχή σε αυτήν και πόσο αυτό επηρεάζει την συμπεριφορά μας;
-Πιστεύω πως στο σήμερα έχει ανοίξει περισσότερο ο διάλογος σε σχέση με την ψυχική υγεία και υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθησία γύρω από αυτό το θέμα. Ωστόσο βλέποντας γύρω μας, στα κινητά μας, στην καθημερινότητά μας συνεχώς τον πόλεμο, την βία και την έλλειψη ανθρωπιάς είναι αναπόφευκτο να διαταραχθεί η ψυχική μας ισορροπία. Ταυτόχρονα οι τόσο έντονοι και γρήγοροι ρυθμοί της ζωής μας δεν μας δίνουν τον χρόνο και τον χώρο που χρειαζόμαστε να έλθουμε πιο κοντά όχι μόνο με τον ίδιο μας τον εαυτό αλλά και με τους διπλανούς μας. Κατά την διάρκεια των προβών μας, κάνοντας όλοι μεγάλη έρευνα τόσο στο κομμάτι της δικής μας ψυχικής υγείας, των τραυμάτων μας, των καθημερινών μας προβλημάτων όσο και γύρω από την Ψυχική ασθένεια ευρύτερα συνειδητοποιήσαμε πως όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στο “μαζί”. Στις μέρες μας ενώ υπάρχει μια μεγαλύτερη ευαισθησία σε σχέση με την ψυχική μας υγεία, δεν υπάρχει τόσο φροντίδα αυτής.
Από την άλλη ο Στινγκ Ντάγκερμαν μας λέει: «Η ανάγκη μας για παρηγοριά, είναι αδύνατον να κορεσθεί» και συνεχίζει ο Μπέκετ, λέγοντας “Είσαι στη γη, δεν υπάρχει θεραπεία γι’αυτό.”
Εάν όντως έτσι είναι τα πράγματα τότε αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος από πάντα και για πάντα κουβαλάει ένα βαρύ φορτίο, έναν πόνο, μια αθεράπευτη λύπη.
Τα ερωτήματα που θέτουμε στην παράσταση “Προς Μενοικέα” έχουν να κάνουν ακριβώς τόσο με τα μεγάλα ερωτήματα του ανθρώπου, όσο και με δυσκολίες και τα τραύματα που έχει να αντιμετωπίσει ένας καθημερινός άνθρωπος. Εγώ, οι συνεργάτες μου, εσείς που θα δείτε την παράσταση και εκείνοι που δεν θα την δουν, ο διπλανός σου στο λεωφορείο και η κυρία που θα σταθεί δίπλα σου στην στάση.
-Γιατί είναι μια παυσίλυπος κωμωδία;
-Η παράσταση, όπως και θα δείτε, είναι ένα ταξίδι, ένα ταξίδι προς την εύρεση της ευτυχίας και της ψυχικής ευδαιμονίας. Θέτοντας μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν τους ανθρώπους από την πρώτη στιγμή της αντίληψης της ύπαρξης μας. Οι άνθρωποι σε αυτήν την παράσταση είναι άνθρωποι δυστυχισμένοι, με αυτοκτονικές τάσεις ,με κατάθλιψη και άλλες ψυχικές νόσους. Νιώθουν εγκλωβισμένοι και απομονωμένοι. Ο κόσμος γύρω τους δεν τους καταλαβαίνει και δεν τους ακούει. Νιώθουν ένοχοι και δεν ξέρουν πώς να βγουν από αυτήν την μαύρη τρύπα. Αυτοσαρκάζονται και γελούν με το πώς τους τα έφερε η ζωή. Με χιούμορ και σεβασμό ταυτόχρονα έρχονται αντιμέτωποι με τον ίδιο τους τον εαυτό. Οι θεατές πιάνουν το νήμα και ταξιδεύουν με αυτούς τους ανθρώπους , μαζί για να βρουν αυτήν την πολυπόθητη ευτυχία. Στο τέλος της παράστασης αυτό που σου μένει είναι ένα χαμόγελο, μια ελπίδα πως όσο σκοτεινές και αν είναι οι μέρες πάντα θα έρχεται ένα σπουργίτι στο παράθυρο σου και εσύ θα σκέφτεσαι “Μήπως;”.
Γι αυτόν τον λόγο πιστεύω πως είναι μία παυσίλυπος κωμωδία. Όπως λέει και η λέξη, παύει την λύπη.
-Πώς συνδυάζει τα κείμενα διαφορετικών πηγών η παράσταση; Ποιο από αυτά ξεχωρίζετε και γιατί;
-Το κείμενο της παράστασης χτίστηκε μέσα στις πρόβες. Βασιστήκαμε στο κείμενο του Επίκουρου προς τον μαθητή του, Μενοικέα και έπειτα το κείμενο προέκυπτε είτε από υλικό που γράφαμε η ίδια η ομάδα αλλά και υλικό και αποσπάσματα από μαρτυρίες και συνεντεύξεις ανθρώπων που νόσησαν από ψυχικές νόσους, ανώνυμων και επώνυμων: Έλενας Ακρίτα, Φώτη Θαλασσινού, Μαργαρίτας Καραπάνου και Φωτεινής Τσαλίκογλου, Νίκου Καρούζου, Λένας Κιτσοπούλου, Αύγουστου Κορτώ, Βένης Παπαδημητρίου, Ντάντε Αλιγκέρι, Σάμουελ Μπέκετ, Στιγκ Ντάγκερμαν, Ντόροθι Πάρκερ, Σύλβια Πλαθ, Ουίλλιαμ Στάιρον, κ.ά. Θα δείτε πως, καθόλη την διάρκεια της παράστασης , τα λόγια που ακούγονται είναι μια ειλικρινής κατάθεση ψυχής και όλα με την ίδια ανάγκη, το “ακούστε με”. Μου είναι δύσκολό να ξεχωρίσω κάποιο απο τα κείμενα , καθώς όλα είναι απολαυστικά να τα διαβάζεις και να τα ακούς, το κάθε ένα με τον τρόπο του. Ωστόσο υπάρχει ένα κομμάτι που με συγκινεί βαθύτατα. Το κομμάτι ανήκει στο βιβλίο της Μαργαρίτας Καραπάνου – Φωτεινής Τσαλίκογλου,” Μήπως;” .Με συγκινεί καθώς μετά απο όλο αυτό το ταξίδι , ακολουθώντας το παράδειγμα του Ντάντε και της Θείας Κωμωδίας του, απο την κόλαση στην κάθαρση και έπειτα στον κήπο , είναι η μία σταλιά ελπίδας που μπορεί να δείς σε ένα σπουργίτι που κάθεται στο παράθυρό σου, είναι όντως το “μήπως” που πάντα υπάρχει ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές του ανθρώπου.
-Η επιλογή μιας ψυχιατρικής κλινικής ως χώρου δράσης πόσο εντείνει το μήνυμα που θέλει να μεταδώσει η παράσταση;
-Επιλέξαμε ως χώρο δράσης ένα σύγχρονο θεραπευτήριο καθώς εκεί είναι πιο διακριτή η κατάσταση, η έξαρση της και ανάγκη επίλυσης της. Η αγωνία, η απομόνωση, η ταραχή, ανάγκη για ηρεμία, η διαρκής αναζήτηση της ευτυχίας. Ουσιαστικά, οι ίδιοι άνθρωποι, τα ίδια ερωτήματα και οι ίδιοι προβληματισμοί θα μπορούσαν να τοποθετηθούν σε ένα σαλόνι σπιτιού. Ωστόσο για να μπούμε σε ένα μικροσκόπιο και μέσα σε λίγη ώρα να ερευνήσουμε το πως και πού υπάρχει ηρεμία και ψυχική ευδαιμονία θεωρήσαμε πως είναι πιο λειτουργικό να κάνουμε την ερευνά μας σε αυτόν τον χώρο δράσης. Το ζητούμενο είναι η επανένταξη αυτών που η κοινωνία, θέλοντας να τους αποκλείσει από το σώμα της, σπρώχνει στο περιθώριο και τους στιγματίζει. Μήπως επειδή αποτελούν την πιστότερη εικόνα της;
-Πώς φέρεται η κοινωνία στα άτομα που έχουν ψυχικές νόσους; Γιατί τα περιθωριοποιεί;
-Πιστεύω πως στο σήμερα, όπως ανέφερα και σε μια προηγούμενη απάντηση, έχει ανοίξει παραπάνω ο διάλογος σε σχέση με την ψυχική υγεία και τις ψυχικές νόσους. Ωστόσο ένας από τους λόγους που η κοινωνία περιθωριοποιεί αυτά τα άτομα είναι ακριβώς επειδή υπάρχει και μια μεγάλη ημιμάθεια σε σχέση με αυτό το θέμα. Όσο υπάρχει έλλειψη γνώσης τόσο θα διαιωνίζονται τα στερεότυπα και ο φόβος προς κάτι διαφορετικό, κάτι που παρεκκλίνει από το τί ορίζει ο κάθε άνθρωπος φυσιολογικό η μη. Στην πραγματικότητα τα άτομα αυτά βρίσκονται στον ανθρώπινο χάρτη και πολλές φορές αποτελούν καθρέφτη της ίδιας της κοινωνίας και λόγω αυτού και ο φόβος της. Ταυτόχρονα δεν πρέπει να υπονομεύουμε και να υποβαθμίζουμε τις ψυχικές νόσους και την δυσκολία των ανθρώπων που τις βιώνουν. Χρειάζεται επίσης να υπάρχει μέριμνα και η στήριξη των δομών που βοηθούν τους ανθρώπους με ψυχικές ασθένειες που χρειάζονται νοσηλεία. Διαβάζοντας και φέρνοντας στην ζωή τις λέξεις των ανθρώπων που έχουν νοσήσει ψυχικά, κάνοντας έρευνα με σεβασμό προς αυτά τα άτομα παρατηρήσαμε πως όλοι συνδεθήκαμε, καταλάβαμε, ακούσαμε αυτούς τους ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να μοιραστούν τα βιώματα τους.
-Ποιος ο δικός σας ρόλος στην παράσταση;
-Η κοπέλα που ζωντανεύω πάνω στην σκηνή είναι αποτέλεσμα δικών μου βιωμάτων, των κειμένων που χρησιμοποιώ και βαθιάς έρευνας πάνω στην μανιοκατάθλιψη, τις κρίσεις πανικού, την αγχώδη διαταραχή. Η πίστη πως “πίσω από κάθε τοίχο” υπάρχει κάτι καλύτερο είναι το μοναδικό της μέλημα ,τουλάχιστον στην αρχή. Το να ξεφύγει δηλαδή από την φασαρία και ταυτόχρονα την απομόνωση που βιώνει και μιλάει ανοιχτά για το τί σκέφτεται, τι θέλει, ποια είναι τα καθημερινά της προβλήματα αλλά και οι μεγάλοι προβληματισμοί της. Μας διηγείται μικρές ιστορίες από το παρελθόν της και μας μοιράζεται την ειρωνεία καμιά φορά της ίδιας της της ύπαρξης. Είναι ένα άτομο και πολλά μαζί ταυτόχρονα που έχουν βρεθεί για λίγο ανάμεσα στην ζωή και τον θάνατο.
-Η συγκεκριμένη παραγωγή ανήκει σε μια ομάδα της πόλης μας. Πώς βλέπετε την σημερινή πραγματικότητα στο θέατρο; Ποια εμπόδια δυσκολεύουν την καλλιτεχνική δημιουργία;
-Είναι πολύ όμορφο το να υπάρχουν ομάδες που γεμίζουν αυτήν την πόλη με τέχνη και δημιουργία, ειδικά σε μία πραγματικότητα όπως η σημερινή που η τέχνη φαίνεται να υποβαθμίζεται όλο και περισσότερο και η δημιουργία να γίνεται ένα απλό εμπόρευμα. Πολύ περισσότερο μετά την χρονιά που πέρασε που είδαμε στην πράξη να υποβαθμίζεται αυτό που αγαπάμε να κάνουμε, το επάγγελμά μας, μπήκαμε στην διαδικασία να αναρωτηθούμε πολλά πράγματα. Ταυτόχρονα όμως μάθαμε και πώς θα θέλαμε να κάνουμε τέχνη και να δημιουργούμε. Μιλάω στον πρώτο πληθυντικό καθώς πιστεύω πως αυτά τα ζητήματα, ήταν ζητήματα για τα οποία όλοι οι καλλιτέχνες αναρωτηθήκαμε, παλέψαμε και βρήκαμε λύσεις και απαντήσεις. Κατά την δική μου άποψη, οι ομάδες που δημιουργούνται για να κάνουν πράξη μια καλλιτεχνική δημιουργία εμπεριέχουν πάντα την έννοια της κοινότητας. Οι άνθρωποι της ομάδας έχουν έναν κοινό στόχο, μοιράζονται κομμάτια του εαυτού τους και αφήνουν πάνω στην σκηνή ένα κομμάτι της ψυχής τους. Γι’ αυτό και πιστεύω πως το εμπόδιο αυτήν την στιγμή είναι οι ίδιοι και οι ίδιες να πιστεύουμε πως δεν μπορούμε να κάνουμε πράξη την τέχνη που θέλουμε.
*Η παράσταση παίζεται: από 01/11 έως 01/12 Παρασκευή και Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 20.00. Διάρκεια: 1 ώρα και 10 λεπτά. Εισιτήρια: 15 ευρώ / 12 ευρώ φοιτητικό και άνω των 65. Πληροφορίες / Κρατήσεις: 6975539982.
Υπενθυμίζεται ότι η ομάδα Angelus Novus τον Οκτώβριο του 2023 απέσπασε το Βραβείο Επιτελεστικού Έργου από την Ένωση Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών για την παραγωγή της “Λούνα- θέατρο στο λεωφορείο”.
Συντελεστές
Σύνθεση κειμένου παράστασης – Σκηνοθεσία: Δαμιανός Κωνσταντινίδης, Σκηνικά – Κοστούμια: Απόστολος Αποστολίδης, Μουσική: Γιώργος Χρυσικός, Κίνηση: Ιωάννα Μήτσικα, Φωτισμοί: Σωτήρης Ρουμελιώτης, Ηθοποιοί: Θάνος Διμηνάς, Ελένη Μακίσογλου, Γιάννης Μονοκρούσος, Αντιγόνη Μπάρμπα, Δανάη Τσιοπλή, Φωτογραφίες: Buba Soso Gabedava, Γραφιστικά: Nastyl, Stage manager: Αντωνία Γεωργιάδου, Επικοινωνία: Μίλτος Τόσκας, Παραγωγή: Angelus Novus.
Με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.
