Συνέντευξη στη ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΑΣΒΑΝΗ
Για τα δεινά που πέρασαν οι Πόντιοι στις αρχές του περασμένου αιώνα, τη γενοκτονία τους, τους εκτοπισμούς που βίωσαν, τη ζωή στη Σοβιετική Ένωση, αλλά και τις διώξεις επί Στάλιν, τις σκληρές συνθήκες στα στρατόπεδα εργασίας στη Σιβηρία και τη ζωή στις στέπες του Καζακστάν, έγραψε ο Γιάννης Καλπούζος στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Σέρρα –Η ψυχή του Πόντου».
Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα, είδος που ο ίδιος υπηρετεί με δεξιοτεχνία. Όπως αναφέρει ο γνωστός συγγραφέας «το ιστορικό μυθιστόρημα εξηγεί ή αποκαλύπτει πώς έφτασαν μέχρι τις μέρες μας αξίες, παθογένειες, νοοτροπίες και συμπεριφορές».
Λέει πως ένας λαός είναι σαν ένα δέντρο και η Ιστορία είναι οι ρίζες του. Και «όσο πιο βαθιά εισχωρούν στο χώμα, τόσο πιο ανθεκτικό είναι το δέντρο». Σημειώνει πως φταίει το εκπαιδευτικό σύστημα που δεν γνωρίζουμε όσο θα έπρεπε την ιστορία μας, όμως δεν παραλείπει να προσθέσει πως υπάρχει και η προσωπική ευθύνη του καθένα μας. «Στην Ελλάδα του σήμερα, απουσιάζει το όραμα και η στόχευση προς την εσωτερική καλλιέργεια», συμπληρώνει.
Όσο για το θέμα των Γενοκτονιών που έγιναν στην Τουρκία τον περασμένο αιώνα λέει πως αυτό που πρέπει να γίνει είναι «η καταγραφή της ιστορικής αλήθειας και μέσω αυτής να αποτρέψουμε να ξανασυμβούν τα ίδια».
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτό το βιβλίο;
-Το ενδιαφέρον μου για τον ελληνισμό στα απόμακρα γεωγραφικά σημεία έχει εκδηλωθεί και από τα προηγούμενα ιστορικά μυθιστορήματά μου· "Ιμαρέτ" "Άγιοι και δαίμονες", "Ουρανόπετρα". Ο Πόντος υπήρχε στους γενικότερους σχεδιασμούς μου και άρχισε να με κατακτά ολοκληρωτικά όταν με παρακίνηση της αδελφής μου κατέγραψα τις πρώτες μαρτυρίες από Ποντίους πρόσφυγες στο χωριό Βίγλα της Άρτας το 2012. Βαπτίστηκα στο αίμα και στο αγιασμένο νερό της Ιστορίας του Πόντου και διαβλέποντας ότι θα μπορούσα μέσα από μια μυθοπλασία να αναπλάσω παραστατικά τα της γενοκτονίας και της ζωής των Ποντίων στην αρχέγονη πατρίδα τους και σε πολλά από τα μέρη όπου κατέληξαν καταδιωκόμενοι, αλλά κι ότι προσφερόταν η πορεία τους ώστε να αναδειχθεί παράλληλα ένας δρόμος προς την αυτογνωσία και τη γνώση του κόσμου, βυθίστηκα στη συγγραφή του "σέρρα".
Όψη της Τραπεζούντας, όπου εκτυλίσσεται ένα μέρος του βιβλίου
-Συνεχίζετε τη συγγραφική σας πορεία με ένα ακόμη ιστορικό μυθιστόρημα. Γιατί επιλέξατε αυτό το είδος και ποιες δυσκολίες συναντήσατε κατά την έρευνά σας πριν αρχίσετε να γράφετε;
-Είμαι πεπεισμένος ότι οι ζωές των ανθρώπων του παρελθόντος εμπεριέχουν μ' έναν τρόπο το σήμερα και το αύριο. Αρκεί να μπει κανείς βαθιά μέσα τους και να μην ανιχνεύει μοναχά τη σκόνη της Ιστορίας. Το ιστορικό μυθιστόρημα ζωντανεύει αλλοτινούς καιρούς, όλα γίνονται πιο κοντινά και οικεία, μας δένει με τους προγόνους μας, εξηγεί ή αποκαλύπτει πώς έφτασαν μέχρι τις μέρες μας αξίες, παθογένειες, νοοτροπίες και συμπεριφορές, μεταφέρει τον αναγνώστη στα χρόνια που διαδραματίζεται η μυθοπλασία του και έτσι μπορεί να κρίνει με βάση τα μέτρα και τα σταθμά που ίσχυαν τότε και, εφόσον έχει ακριβές υπόστρωμα, παρέχει ιστορική γνώση. Συνάμα η χρονική απόσταση, όπως απαλλάσσει το αναγνωστικό κοινό από ποικίλες δεσμεύσεις και στρεβλώσεις τις οποίες επιφέρει το ζέον επίκαιρο γεγονός, επιτρέπει την πιο νηφάλια προσέγγιση των ζητημάτων που πραγματεύεται η εκάστοτε μυθιστορία. Γι' αυτούς τους λόγους επέλεξα να ασχοληθώ με το ιστορικό μυθιστόρημα, συν το γεγονός ότι με γοητεύει η περιπλάνηση σε παλαιότερες εποχές. Όσον αφορά τις δυσκολίες εντοπίζονται στην άντληση στοιχείων που αφορούν στην αναπαράσταση της καθημερινής ζωής και κυρίως των απλών ανθρώπων. Απαιτείται επίμονη έρευνα, να αναζητάς σε εκατοντάδες πηγές τη μια ή την άλλη λεπτομέρεια, προκειμένου να αναπλάσεις με πιστότητα έναν ολόκληρο κόσμο ο οποίος δεν υπάρχει πια, αλλά και για να τον κατανοήσεις πρώτα ο ίδιος. Στοιχεία που μπορεί να μην περιέχονται καν στο μυθιστόρημα.
-Ποια η σημασία της Ιστορίας σε έναν λαό; Πιστεύετε πως διδάσκεται σωστά; Τη γνωρίζουμε;
-Δυστυχώς στην πλειονότητά μας δε γνωρίζουμε την Ιστορία μας. Λέω, σχηματικά, ότι ένας λαός είναι το δέντρο και η Ιστορία οι ρίζες του. Όσο πιο βαθιά εισχωρούν στο χώμα, τόσο πιο ανθεκτικό είναι το δέντρο. Όταν απομακρυνόμαστε από την Ιστορία μας, μεταμορφωνόμαστε σε κισσούς και ψάχνουμε αλλού στηρίγματα, όπως στις μέρες μας.
Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει ως προσανατολισμό τις Πανελλήνιες Εξετάσεις για την είσοδο στο πανεπιστήμιο, με αποτέλεσμα να υπολείπεται σε γενική παιδεία, γενική μόρφωση. Το ίδιο ισχύει ειδικότερα και για την Ιστορία. Όμως είναι άδικο να επιρρίπτονται όλες οι ευθύνες στο εκπαιδευτικό σύστημα. Παρόμοιες αιτιάσεις λειτουργούν και σαν άλλοθι για τη δική μας αδιαφορία. Άξιοι ιστορικοί έχουν γράψει πλήθος βιβλίων, κι οι βιβλιοθήκες είναι γεμάτες για όποιον δε διαθέτει χρήματα. Ποιος τα διαβάζει; Ποιος νοιάζεται; Ελάχιστοι. Άλλες είναι οι προτεραιότητές μας και τα πρότυπά μας ως κοινωνία. Χαβαλές, ρεμούλα, μέσον, κομπίνα και ακατάσχετο κουβεντολόι είναι η Ελλάδα, όπως έλεγε ένας ήρωάς μου στο παιγνιώδες και σαρκαστικό μυθιστόρημά μου "Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου". Ή, όπως αναφέρεται στο "σέρρα", το εσωτερικό μας αγρίμι διψά για εξουσία, χρήμα και σάρκα. Κοντολογίς, το θεριό που κρύβεται μέσα στον καθένα και τα θεριά των όλων έχουν διαμορφώσει την Ελλάδα του σήμερα, απ' την οποία απουσιάζει το όραμα και η στόχευση προς την εσωτερική καλλιέργεια. Τη μόνη δύναμη που μπορεί να ορθώσει ανάστημα στην ηθική κατάπτωση, στην αισθητική ευτέλεια και στις βουλές κάθε ανάλγητης και βάρβαρης εξουσίας.
-Στο βιβλίο θίγεται το θέμα της γενοκτονίας των Αρμενίων που αποτελεί προπομπό της γενοκτονίας των Ποντίων, αλλά και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ωστόσο ακόμη και σήμερα δεν χρησιμοποιείται ο όρος γενοκτονία από την Τουρκική πλευρά. Γιατί; Τι μπορεί να γίνει για να αναγνωριστούν οι δύο γενοκτονίες;
-Το "σέρρα" μιλά για τη γενοκτονία των Αρμενίων, όμως κυρίως εξιστορεί τα της γενοκτονίας των Ποντίων. Όταν υπάρχουν Έλληνες σε κυβερνητικές θέσεις που υποστηρίζουν ότι δε συντελέστηκε γενοκτονία των Ποντίων, φαντάζει τουλάχιστον οξύμωρο να αναρωτιόμαστε γιατί δε χρησιμοποιείται ο όρος από την Τουρκία. Ωστόσο, αρκετοί Τούρκοι Ιστορικοί την αποδέχονται στα συγγράμματά τους. Όσο για την αναγνώριση, έχουμε καταρχάς τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τις γενοκτονίες των Αρμενίων, των Ελλήνων του Πόντου και των Ασσυρίων, μα και άλλων μικρότερων φυλετικών ομάδων. Οι τρεις λαοί (με όσους απέμεναν από τους Ασσύριους) πρέπει να συνεργαστούν στενά και να επιδιώξουν τη σύμπλευση με το δημοκρατικό κίνημα της Τουρκίας. Να ξεκαθαρίσουμε κι ότι στόχος δεν είναι να υψώσουμε το μίσος απέναντι στον τουρκικό λαό, αλλά η καταγραφή της ιστορικής αλήθειας και μέσω αυτής να αποτρέψουμε να ξανασυμβούν τα ίδια. Πέραν αυτού, τον δρόμο που οφείλουμε να ακολουθήσουμε τον έδειξαν πρώτοι οι Εβραίοι στην προσπάθειά τους να αναγνωριστούν οι θηριωδίες του ολοκαυτώματος. Με δυο λόγια, οικονομικές επιχορηγήσεις και υποτροφίες σε φοιτητές, μελετητές, ερευνητές, μεταπτυχιακές εργασίες και διατριβές για τη συλλογή όσο περισσότερων στοιχείων γύρω από τη γενοκτονία, διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων σε διεθνές επίπεδο και ίδρυση πανεπιστημιακών εδρών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με αντικείμενο τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Και οι επιχορηγήσεις δεν πρέπει να αναμένουμε να έρθουν μόνο από το κράτος. Σύλλογοι, ιδιώτες και οικονομικοί παράγοντες μπορούν να συμβάλλουν τα μέγιστα. Να ακολουθήσουν, αν θέλετε, με έναν άλλο τρόπο το παράδειγμα των Εθνικών Ευεργετών.
Χρήσιμα
Το μυθιστόρημα θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 13 Μαΐου, στις 20:00 στο κινηματοθέατρο ΑΣΤΡΟΝ (Κομνηνών & Χρ. Σμύρνης, Μενεμένη) σε μια εκδήλωση που πραγματοποιούν ο Δήμος Αμπελοκήπων-Μενεμένης, το Βιβλιοπωλείο ΠΑΠΥΡΟΣ και οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.
Συνδιοργάνωση: Ένωση Ποντίων Αμπελοκήπων, Πολιτιστικός Σύλλογος Κων/νος Παλαιολόγος, Σύλλογος Ποντίων Έδεσσας Αγ. Θεόδωρος Γαβράς, Ένωση Ποντίων Παρόχθιου Κιλκίς, Ποντιακός Σύλλογος ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ, Πολιτιστικός Σύλλογος Μονοπήγαδου Θεσσαλονίκης.
