Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Αξιολόγηση: *** ½
Σκηνοθεσία: Νταβίντ Ελχόφεν
Παίζουν: Βίγκο Μόρτενσεν, Ρεντά Κατέμπ
Διάρκεια: 101’
Αλγερία, 1954, στις απαρχές της αντί-αποικιοκρατικής επανάστασης. Από τα πρώτα κιόλας πλάνα παίρνουμε μια ξεκάθαρη εικόνα για τον κόσμο της ταινίας. Μια γη σκληρή, γεμάτη πέτρα και χώμα που ρουφάει τάχιστα το αίμα που χύνεται ανεξέλεγκτα. Με ένα τραχύ φως που την ομορφαίνει, χωρίς ποτέ να την κάνει φωτεινή. Ένα ύφος λιτό κι απέριττο, βυθισμένο στο ημίφως ή στο μισοσκόταδο, ανάλογα με την οπτική και τη διάθεση της στιγμής. Δύο άνδρες που ξεκινούν ένα παράδοξο ταξίδι. Ο πρώτος έχει ως αποστολή να παραδώσει τον δεύτερο στη δικαιοσύνη για ένα φόνο που έχει διαπράξει. Μόνο που ο πρώτος δεν αποδέχεται μια δικαιοσύνη σκληρή και άδικη και συνεχώς προτρέπει τον δεύτερο σε φυγή. Ο δεύτερος, αν και κανονικά θα έπρεπε να λαχταρά την ελευθερία του, θέλει σαν τρελός να παραδοθεί, έχοντας τους δικούς του, και παράλληλα πολύ σοβαρούς, λόγους. Ένας δάσκαλος που δεν ήταν πάντα δάσκαλος και που έχει αποσυρθεί στην απόλυτη ερημιά. Αναζητά γαλήνη στα ανόθευτα παιδικά βλέμματα και χαμόγελα. Τον έχουν κουράσει οι άνθρωποι, ο πολιτισμός τους, τα συμφέροντά τους, το μίσος τους. Ένας δολοφόνος μήτε σκληρός μήτε δειλός. Ένας απλός άνθρωπος που διαπνέεται από τα ιερά προσωπικά του κίνητρα. Πρόθυμος να υποστεί τις συνέπειες του βάναυσου επίσημου Νόμου για να κλείσει τον κύκλο ενός αδυσώπητου άγραφου Νόμου.
Η ταινία βασίζεται στο διήγημα του Αλμπέρ Καμύ, «Η φιλοξενία», το οποίο εντάσσεται στη συλλογή «Η εξορία και το βασίλειο», το τελευταίο συγγραφικό πόνημα του μεγάλου αυτού συγγραφέα. Ο Βίγκο Μόρτενσεν (ο δάσκαλος) ευθύς εξαρχής μας παρουσιάζεται ως μία αρχετυπική φιγούρα του σύμπαντος του Καμύ. Είναι εξόριστος, διωγμένος, απομονωμένος, κατά κύριο λόγο, κατόπιν δικής του επιθυμίας. Νιώθει «ξένος» προς την κοινωνία και τις δομές της, προς τους ανθρώπους και την ψυχοσύνθεσή τους. Είναι όμως κι αυτός τέκνο του Υπαρξισμού, που ακολούθησε (με διαλείμματα, αμφιβολίες κι ενστάσεις, φυσικά) τον Καμύ σε όλη του τη συγγραφική πορεία. Διότι διαθέτει, μέχρι τέλους και στις πιο ακραίες συνθήκες, το δικαίωμα της επιλογής. Το δικαίωμα να διαφοροποιηθεί, να επιλέξει ένα μοναχικό και αδιέξοδο δρόμο, να επιδείξει ανάστημα, όταν κανείς δεν του το ζητά, όταν κανείς δεν θα του καταλογίσει το αντίθετο. Ο λατρεμένος Βίγκο (ο οποίος, στην ταινία, ομιλεί κατά σειρά, γαλλικά, αραβικά και ισπανικά, όντας Δανό-Αμερικανός) υποδύεται λοιπόν ένα μοναχικό και στιβαρό ήρωα, ο οποίος εν τέλει διαθέτει ένα κώδικα ηθικής, τον οποίο και θα τηρήσει ευλαβικά και χωρίς φανφάρες. Θα φτάσει στον «προορισμό» του, όποιο κι αν είναι το τίμημα.
Οι ταινίες που εκτυλίσσονται με φόντο τον αλγερινό αγώνα για ανεξαρτησία κόντρα στη γαλλική κατοχή είναι ουκ ολίγες. Κι όπως σε κάθε αντίστοιχο πολυφορεμένο «κινηματογραφικό» θέμα, πολλές από αυτές τείνουν να επαναλαμβάνουν γνώριμα μοτίβα ή/και να μεταδίδουν ένα κάπως αποστειρωμένο διδακτισμό. Κινδύνους που αποφεύγει το «Μακριά από τους ανθρώπους» κυρίως λόγω της εμφατικής προσήλωσής που επιδεικνύει σε δύο τομείς: στη φόρμα του και στις καταβολές του. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Νταβίντ Ελχόφεν κρατά το τέμπο σταθερό κι αμετάβλητο, χωρίς να διστάσει ή να λοξοδρομήσει σε καμία στιγμή. Η ταινία του είναι ένα υπαρξιακό γουέστερν στη μέση του πουθενά της αλγερινής ερήμου και θα προσαρμοστεί σε αυτές τις συνθήκες προκειμένου να επιβιώσει. Είναι δωρική, είναι γυμνή από περιττά μπιχλιμπίδια και θα αναδείξει την σκληρή ομορφιά της μέσα από την ξεραΐλα της. Και θα μείνει πιστή ως το τέλος στον Αλμπέρ Καμύ. Όχι απέναντι στο γράμμα της ιστορίας του, αλλά απέναντι στο πνεύμα της δημιουργίας του.
