Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Στα 1911, στο Παρίσι, ένα ερωτικό σκάνδαλο γίνεται αφορμή για να κινδυνέψει μια επιστήμονας να μην πάρει ένα Νόμπελ. Πρωταγωνιστές; Η Μαρί Κιουρί και ο Πωλ Λανζεβάν, επίσης επιστήμονας, παλιός μαθητής του άντρα της, Πιέρ Κιουρί, και παντρεμένος. Ο γαλλικός Τύπος αποσιώπησε τη δεύτερη απονομή της, του Νόμπελ Χημείας, και η γαλλική κοινωνία την κατέκρινε ξεχνώντας την μεγαλειώδη προσφορά της. Αυτό το γεγονός έγινε αφορμή για μια παράσταση. Στην «Απολογία της Μαρί Κιουρί», η υπόθεση ξετυλίγεται σε μια δικαστική αίθουσα. Εκεί διεξάγεται η φανταστική δίκη της Μαρί και της δίνεται η ευκαιρία για μια απολογία. Η παράσταση που κέρδισε κοινό και κριτικούς έρχεται και στην πόλη μας για τρεις βραδιές, από 6 έως και 8 Μάρτη 2020 στο Θέατρο Αμαλία (Αμαλίας 71).
«Η Κιουρί ήταν μια προσωπικότητα που έσπαγε στερεότυπα», τόνισε μεταξύ άλλων η Κίρκη Καραλή που υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη δραματουργική επεξεργασία. Μίλησε για τους αγώνες που έδωσε η επιστήμονας σε μια δύσκολη εποχή και για την προσήλωση που είχε στους στόχους της. Παράλληλα αναφέρθηκε στο πώς έφτιαξε την παράσταση και εξήγησε γιατί χρησιμοποίησε τον χορό και την σωματικότητα της θεατρικής δράσης.
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την παράσταση;
-Η ιδέα προέκυψε σε μια κουβέντα μεταξύ Πέγκυς Τρικαλιώτη και Ευσταθίας. Η Ευσταθία μόλις είχε διαβάσει τη βιογραφία της Κιουρί και σε μια χαλαρή συζήτηση έλεγε στην Πέγκυ πράγματα που της είχαν κάνει εντύπωση για τη ζωή της. Η Πέγκυ, που ενθουσιάστηκε ακούγοντας πολλά που δεν ήξερε, την προέτρεψε να τολμήσει να τα συνδυάσει σε ένα θεατρικό κείμενο. Οι δυο τους, στη συνέχεια, με προσέγγισαν και όπως ήταν αναμενόμενο εντυπωσιάστηκα και εγώ με τη ζωή αυτής της γυναίκας. Κι έτσι γίναμε ομάδα.
-Αν και λαμπρή επιστήμονας η Μαρί Κιουρί κρίθηκε αυστηρά για τον δεσμό της αυτό με τον παντρεμένο μαθητή του συζύγου της. Γιατί η κοινωνία εστίασε εκείνη τη δεδομένη στιγμή σε κοινωνικά θέματα και λησμόνησε την προσφορά της στην επιστήμη;
-Χωρίς να είμαι ειδική, τη στιγμή που είναι να πάρει το δεύτερο Νόμπελ, επικρατεί μια εθνικιστική υστερία στη Γαλλία και το γεγονός ότι είναι μια Πολωνή μετανάστρια, δεν τους καλοαρέσει. Επίσης, είναι γυναίκα κι αυτό παραείναι προκλητικό για την εποχή, τη στιγμή που διεκδικεί το δεύτερο Νόμπελ της καριέρας της και μάλιστα σε διαφορετική επιστήμη απ' το πρώτο. Το γεγονός δε ότι έχει και ερωτικά αισθήματα, ενώ είναι χήρα με δυο παιδιά, νομίζω ότι κάνει τους πάντες έξω φρενών. Έχω την αίσθηση ότι συχνά ο κόσμος εξοργίζεται με όσα ο ίδιος δεν μπορεί να καταφέρει και με όσα ο ίδιος δεν αφήνει τον εαυτό του να αισθανθεί. Η Κιουρί ήταν μια προσωπικότητα που έσπαγε στερεότυπα. Όχι επειδή ήθελε να είναι προκλητική, αλλά γιατί έτσι ήταν φτιαγμένη. Κι αυτό δεν συγχωρείται εύκολα, ούτε καν στις μέρες μας.
-Υπάρχει πρόοδος σε παρόμοια ζητήματα στις μέρες μας; Πόσο οι γυναίκες επηρεάζονται ή καταπιέζονται από τις κοινωνικές κριτικές;
-Σίγουρα υπάρχει πρόοδος και σίγουρα μια γυναίκα που είναι σε θέση να καταξιωθεί στο επάγγελμά της, λίγο νοιάζεται για τα χτυπήματα που θα δεχτεί απ' όσους την υποτιμούν εξαιτίας του φύλου της. Σήμερα, το ζήτημα είναι το να μην επηρεάζονται και να μην καταπιέζονται από την κριτική άνθρωποι που έχουν επιλέξει μια διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα απ' αυτή που τα στερεότυπα της κοινωνίας επιβάλλουν. Μεγαλώνει το σχετικό κίνημα στον κόσμο, αλλά παρόλα αυτά υπάρχουν άνθρωποι που θα κρίνουν την εργατικότητα και την αποτελεσματικότητα κάποιου με βάση τελείως άσχετα απ' τη δουλειά του δεδομένα.
-Ποιο το μεγαλύτερο, πιο δυνατό ενδεχομένως, μήνυμα του κειμένου;
-"Όσο πιο λίγα πράγματα μένουν στα χέρια σου, τόσο πιο εύκολα αγγίζεις την ευτυχία". Η Κιουρί περιγράφει πολλές σκληρές στιγμές της ζωής της, στιγμές που δούλευε ως γκουβερνάντα με στόχο να μαζέψει χρήματα για να σπουδάσει, στιγμές που κρύωνε, που πεινούσε, που πονούσε το σώμα της απ' την αδιάκοπη εργασία... Κι όμως, κάθε φορά που είχε ένα στόχο - το να φτάσει στη Σορβόννη, το να ανακαλύψει τη ραδιενέργεια- ήταν ευτυχισμένη. Κάθε φορά, που είχε να συμπορεύεται με κάποιον αγαπημένο της - τον άντρα ή τα παιδιά της- ήταν ευτυχισμένη. Αν και μιλάμε για μια ...πλουτώνια προσωπικότητα, με πολλά σκοτάδια στο νου της, δεν έπαυε να βρίσκει την ευτυχία σε στιγμές, γνωρίζοντας πως δεν χρειάζονται πολλά, παρά μόνο τεταμένες αισθήσεις και έλλειψη αχαριστίας.
-Πώς λειτουργεί η χρήση της φανταστικής απολογίας και της δίκης της Μαρί Κιουρί;
-Το φανταστικό πλαίσιο του δικαστηρίου μάς δίνει τη δυνατότητα να αφουγκραστούμε την επιθετικότητα της κοινής γνώμης απέναντί της εκείνη την εποχή. Συγχρόνως, επειδή σοβαρά επιχειρήματα απέναντι σε μη σοβαρές επιθέσεις δεν μπορούν να υπάρξουν - πώς να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας, ας πούμε;- η Κιουρί εξιστορεί τη ζωή της. Η δίκη είναι η αφορμή για να ξετυλίξει την προσωπικότητά της και τις κατακτήσεις της σε όλα τα επίπεδα. Κι από εκεί και πέρα, οι "δικαστές" και ο κόσμος ας αποφασίσουν αν της αξίζει όχι τόσο το Νόμπελ, όσο όλη αυτή η χυδαιολογία της οποίας υπήρξε θύμα.
-Πού εστιάζετε τη σκηνοθετική σας ματιά;
-Επειδή το πρώτο κείμενο της Ευσταθίας είχε πάρα πολλούς ρόλους που δύσκολα θα μπορούσε να αντέξει μια θεατρική παραγωγή των ημερών μας, αποφάσισα, μέσω της δραματουργικής επεξεργασίας, να δώσω όλες τις άλλες φωνές στην κόρη της. Η κόρη της, μάρτυρας από πρώτο χέρι της ζωής της μαμάς της, παίρνει όλους τους ρόλους του έργου. Ταυτόχρονα, η αντρική φιγούρα του έργου γίνεται χορευτής και δεν έχει φωνή. Ο χορός και η σωματικότητα της θεατρικής δράσης προέκυψαν αρχικά απ' την σωματικότητα της εργασίας της ίδιας της Κιουρί. Όταν διαβάσαμε ότι για νύχτες χρειαζόταν να ανακατεύει τόνους ορυκτών σε ένα καζάνι για να παράξει μια ελάχιστη ποσότητα ραδίου, όταν μάθαμε πως εργαζόταν πραγματικά με το σώμα της σε αντίξοες συνθήκες (κρύου, υγρασίας και πείνας), καταλάβαμε ότι ο επιστήμονας -εκείνης της εποχής τουλάχιστον- δεν είναι κάποιος που κάθεται μπροστά από έναν αντιδραστικό σωλήνα και κρατάει σημειώσεις. Η σωματικότητα της παράστασης προέκυψε απ' την κοπιαστική σωματική δράση της, αλλά και από την "υπερκινητικότητά" της σε όλους τους τομείς της ζωής και της σκέψης της.
-Πώς συνεργαστήκατε με τους ηθοποιούς;
-Ιδανικά. Έχοντας ήδη συνεργαστεί με την Πέγκυ στα «Οργισμένα Νιάτα», είχε αναπτυχθεί μεταξύ μας ένας κώδικας πολύ χρήσιμος για τη συνέχεια. Μαζί με τον χορευτή Κωνσταντίνο Παπανικολάου, που συνεργαζόμαστε κατ' εξακολούθηση, και την ηθοποιό Αγγελική Πασπαλιάρη, που είχα δει σε άλλες δουλειές, κάναμε τα πράγματα να κυλήσουν πολύ εύκολα και γρήγορα. Το καλό κλίμα και η αμοιβαία εμπιστοσύνη, καθώς και η άνεση να μοιράζεται ο καθένας τις ιδέες που προκύπτουν στο κεφάλι του χωρίς φόβο, μας οδήγησαν σε απερίγραπτα γρήγορο χρόνο απ' τις πρόβες στην παράσταση.
-Η Μαρί Κιουρί στην εποχή της ήταν πρωτοπόρος. Σήμερα θεωρητικά υπάρχει χώρος για τις δυναμικές γυναίκες. Τι συμβαίνει στην πράξη;
-Φυσικά και υπάρχει χώρος. Και υπάρχουν πολλά παραδείγματα γύρω μας, με γυναίκες σε υψηλές θέσεις, με πολλές ευθύνες και υπέροχα αποτελέσματα. Στο -λεγόμενο- Δυτικό κόσμο. Γιατί σε πολλά σημεία αυτής της Γης, ακόμη, η γυναίκα είναι για κάποιους σκλάβα ή μέσο εκτόνωσης. Στην πλευρά του δικού μας κόσμου, τώρα, πρέπει να περάσουμε στο επόμενο επίπεδο της διαχείρισης του δυναμισμού μας. Να συμφιλιωθούμε με τη συνύπαρξη των δυναμικών και των εύθραυστων πλευρών μέσα μας. Να μας επιτρέπουμε να είμαστε και ευάλωτοι. Μια συμφιλίωση που αφορά, φυσικά, όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου.
Συντελεστές
Κείμενο - Μουσική: Ευσταθία, Δραματουργική επεξεργασία- Σκηνοθεσία: Κίρκη Καραλή, Σκηνικά - Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου, Φωτισμοί: Άλεξ Αλεξάνδρου, Κίνηση: Κωνσταντίνος Παπανικολάου, Επιστημονική Σύμβουλος: Παρή Ράπτη , Βοηθός σκηνοθέτη: Κίρκη Ιωσηφίδου, Τεχνική υποστήριξη: Βλάσης Παπαπετρόπουλος, Φωτογραφίες: Νίκος Πανταζάρας, Βίντεο: Ειρήνη Στείρου, Παραγωγή: Τέχνης Πολιτεία (Αναστασία Παπαγεωργίου), Ενορχήστρωση – Ηχοληψία - Μίξη τραγουδιού: Μανόλης Λιανής, Πιάνο: Χάρης Μπότσης.
Στο ρόλο της Μαρί Κιουρί, η Πέγκυ Τρικαλιώτη, που τιμήθηκε δύο φορές για την ερμηνεία της. Μαζί της, η ηθοποιός Αγγελική Πασπαλιάρη και ο χορευτής Κωνσταντίνος Παπανικολάου.
Χρήσιμα
Παραστάσεις 6, 7 και 8 /3/2020 ώρα 21.00. Είσοδος 15 €– Μειωμένο 13 €(Άνεργοι – φοιτητές – ΑΜΕΑ). Προπώληση: ταμείο θεάτρου Αμαλία & www.ticketplus.gr. Τηλέφωνο κρατήσεων: 2310 842 509.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Τύπος Θεσσαλονίκης"
