Της Κωνσταντίνας Καδέρη
Το 40% των εργαζομένων παγκοσμίως έχουν δουλειές που «θα επηρεαστούν» από την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), ενώ ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης διαμηνύει ήδη από πέρυσι ότι το 27% των θέσεων εργασίας «κινδυνεύει» από την ανάπτυξη της. Μια έκθεση της Goldman Sachs του Μαρτίου του 2023 εκτιμά ότι η ΤΝ θα μπορούσε να κάνει το ένα τέταρτο της εργασίας που γίνεται σήμερα από ανθρώπους, κάτι που ισοδυναμεί με απώλεια 300 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Στατιστικά στοιχεία προβλέπουν απολύσεις που για πολλούς «αντικατοπτρίζουν περισσότερο τον φόβο παρά την πραγματικότητα». Tι κρύβεται όμως πίσω από τις γραμμές και τους αριθμούς; Ο πρόεδρος του Τμήματος Πληροφορικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ειδικός σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης, Ιωάννης Βλαχάβας, μιλάει στον Τύπο Θεσσαλονίκης για τον αντίκτυπο της ΤΝ στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα.
«Όπως όλες οι θέσεις εργασίας επηρεάζονται από την τεχνολογία γενικότερα, έτσι και η Τεχνική Νοημοσύνη προφανώς τις επηρεάζει. Συγκεκριμενοποιείται και τίθεται στο στόχαστρο γιατί προσανατολίζεται περισσότερο σε ανθρώπινες διεργασίες. Όμως παραλείπουμε να σκεφτούμε ότι λειτουργεί επικουρικά, συμβάλλοντας στην αμεσότερη εκπλήρωση κάποιου επικείμενου στόχου του ατόμου που τη χρησιμοποιεί, χωρίς να αποσκοπεί στην πλήρη αντικατάσταση του» τονίζει ο κ. Βλαχάβας ενώ συνεχίζει λέγοντας πως «δεν προκαλεί ανεργία αλλά αλλαγή του τρόπου εργασίας. Μετασχηματίζει τους εργασιακούς ρόλους και τις αρμοδιότητες των εργαζομένων».
Για ποιους κλάδους «χτυπά η καμπάνα» - Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν;
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι θέσεις εργασίας που είναι λιγότερο εκτεθειμένες στο να απωλεσθούν είναι εκείνες με «υψηλή συμπληρωματικότητα» προς την ΤΝ, που σημαίνει ότι η τεχνολογία θα βοηθήσει στην εργασία τους και δεν θα την αντικαταστήσει πλήρως. Αυτό περιλαμβάνει ρόλους με υψηλό βαθμό ευθύνης και αλληλεπίδραση με ανθρώπους, όπως είναι οι χειρουργοί, οι δικηγόροι και οι δικαστές. Αντίθετα, οι θέσεις εργασίας με «χαμηλή συμπληρωματικότητα» παρουσιάζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εκτοπιστούν από την ΤΝ, όπως είναι το τηλεμάρκετινγκ, οι τηλεφωνικές πωλήσεις ή όσοι εργάζονται ως πλύστες πιάτων.
Στα παραπάνω φαίνεται να συμφωνεί και ο κ. Βλαχάβας με μια μικρή διόρθωση καθώς όπως αναφέρει «είναι προτιμότερο να αναρωτηθούμε ποιους τομείς επηρεάζει η ΤΝ και όχι να εστιάσουμε αποκλειστικά στον αριθμό των εργαζομένων ενός οργανισμού, φορέα ή επιχείρησης που θα απολυθεί εξαιτίας της. Έτσι, οι θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα κατά κύριο λόγο που σχετίζονται με επαναλαμβανόμενου τύπου εργασίες, όπως είναι κάποιες θέσεις γραφείου, πρωτοκόλλου και αρχειοθέτησης εγγράφου θα επηρεαστούν. Ακόμα, οι καθηγητές και οι δάσκαλοι. Το νοσηλευτικό προσωπικό καθώς οι ασθενείς θα παρακολουθούνται από ευφυή και έξυπνα συστήματα επί 24ωρου βάσεως. Οι δημοσιογράφοι, θα βιώσουν τέτοια κρίση, τη στιγμή που ήδη χρησιμοποιούνται εργαλεία όπως το ChatGPT».
Αξίζει να πούμε πως το γνωστό σε όλους μας ChatGPT και παρόμοια εργαλεία όπως το Bard, το DALL-E, το Midjourney και το DeepMind, εντάσσονται στο είδος της ΤΝ που ονομάζεται «δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη» (Generative AI) και μπορεί να παράγει περιεχόμενο όπως ήχο, κείμενο, κώδικα, βίντεο και εικόνες, χρησιμοποιώντας αλγόριθμους μηχανικής μάθησης που στηρίζονται στην ύπαρξη μιας τεράστιας βάσης δεδομένων.
«Όπως καταλαβαίνετε όσες θέσεις εργασίας χάνονται από κάποιους τομείς, άλλες τόσες και περισσότερες δημιουργούνται ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν. Γι’ αυτό βλέπουμε μια αυξητική τάση στη ζήτηση πληροφορικών και ανθρώπων που ασχολούνται με τη μηχανική μάθηση και την Generative AI. Στην Ελλάδα μεγάλες αμερικανικές εταιρίες πληροφορικής αναζητούν προσωπικό με γνώσεις ΤΝ. Αυτή τη στιγμή μεγάλη εταιρεία στη Θεσσαλονίκη αναζητά 500 άτομα εκ των οποίων τα 150 έχουν προσληφθεί και αναζητούνται τα υπόλοιπα. Εν προκειμένω μάλιστα υπάρχει και έλλειψη εργαζομένων σ’ αυτούς τους κλάδους» υποστηρίζει ο καθηγητής και συνεχίζει λέγοντας «την ίδια στιγμή ένα μεγάλο μέρος θα αναγκαστεί να αλλάξει εργασία, γιατί η θέση του θα έχει αντικατασταθεί από ένα νέο σύστημα και ένα άλλο μέρος θα χρειαστεί να επανεκπαιδευτεί, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις».
Επανεκπαίδευση ή αλλιώς η λέξη- κλειδί
Πως θα μπορέσουμε να επανεκπαιδευτούμε και πως θα πρέπει σ’ έναν δεύτερο βαθμό να προσαρμοστούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ώστε να εξασφαλίσουν ότι τα άτομα θα είναι εφοδιασμένα με τις απαραίτητες δεξιότητες για να επιβιώσουν σε μια οικονομία που θα καθοδηγείται από την ΤΝ, είναι μια ερώτηση στην οποία ο κ. Βλαχάβας μας απαντάει ως εξής: «Δεν έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα στην επανεκπαίδευση των εκπαιδευτικών ενώ και η κακή υποδομή, όπως η έλλειψη γρήγορων δικτύων, αποτελούν δύο βασικές προβληματικές στο κατά πόσο γρήγορα θα γίνει αυτό. Είμαι επιφυλακτικός για το πόσο γρήγορα θα αλλάξει και θα προσαρμοστεί το εκπαιδευτικό σύστημα στις αλλαγές που επιτάσσει η ΤΝ. Ωστόσο, σε έναν πρώτο βαθμό θα πρέπει όλο το εκπαιδευτικό σύστημα να χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες προτρέποντας τους μαθητές – φοιτητές να ψάχνουν σε διάφορες πηγές πληροφόρησης για να κατανοήσουν ένα αντικείμενο. Θα πρέπει να είναι πλήρως εξοικειωμένοι με αυτού του είδους την αναζήτηση πληροφοριών»
Το γνωστό δίπολο εκσυγχρονισμός vs ηθική
Για πολλούς η «πλήρης εξοικείωση» εγείρει ερωτήματα και προβληματισμούς στο κατά πόσο θα διαταράξει τη κοινωνία και το πως μπορούν να ενσωματωθούν οι ηθικές εκτιμήσεις στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση. «Η ξαφνική άνθιση τεχνολογιών όπως αυτή του ChatGPT προκαλεί άγχος διότι πρόκειται για κάτι καινούργιο το οποίο πολύ σύντομα θα ξεπεραστεί και θα αντικατασταθεί από κάτι ακόμα πιο εξελιγμένο και πάει λέγοντας. Όμως, αναπόφευκτα, θα φτάσουμε σε σημείο που δεν θα μας εντυπωσιάζουν αυτά γιατί θα τα έχουμε συνηθίσει. Ποιον εντυπωσιάζει αυτή τη στιγμή το ότι έχει πρόσβαση στο κινητό του με αναγνώριση προσώπου, κάτι που είναι, πραγματικά, τεχνητή νοημοσύνη;» σημειώνει ο κ. Βλαχάβας.
«Όλα τα συστήματα που αποφασίζουν για την ανθρώπινη ζωή θα έπρεπε να ελέγχονται για το είδος των αποφάσεων που λαμβάνουν. Το βάρος της ηθικής ευθύνης πέφτει σ’ αυτόν που αποφασίζει, είτε χρησιμοποιεί κάποιο εργαλείο είτε όχι. Έγκειται στον χρήστη δηλαδή. Σε όλα τα συστήματα, αν κοιτάξουμε την μεγαλύτερη εικόνα, υπάρχει ένας άνθρωπος που θα εγκρίνει ή θα απορρίψει μια συνθήκη. Δεν υπάρχει αμερόληπτο σύστημα λήψης αποφάσεων. Ούτε καν ο ίδιος ο άνθρωπος δεν είναι αμερόληπτος. Σίγουρα, θα πρέπει να ελέγχονται για την αξιοπιστία και την αμεροληψία τους. Δεν μπορούμε σε κρίσιμές αποφάσεις να αφήνουμε ένα σύστημα να έχει πλήρη αυτονομία και να παίρνει από μόνο του πρωτοβουλία» συμπληρώνει.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μελέτη της Accenture σε συνεργασία με τη Microsoft64 η ανάπτυξη και εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε σωρευτική αύξηση του ΑΕΠ κατά 195 δισ. δολάρια για την περίοδο 2020-2035. Εξαγωγές προϊόντων τεχνητής νοημοσύνης, start-up και spin-off εταιρείες θα αποφέρουν συνολικά έσοδα στη χώρα. To πως όμως θα διασφαλίσουμε μια δίκαιη κατανομή των οφελών και των προκλήσεων που φέρνουν οι αλλαγές στην αγορά εργασίας που προκαλούνται από την ΤΝ, είναι κάτι που μένει να το δούμε.
