Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη
Τρεις Θεοί έρχονται στην γη, με σκοπό να βρουν αρκετούς καλούς ανθρώπους που να ζουν με αξιοπρέπεια ώστε να δικαιολογήσουν την θεϊκή ύπαρξή τους και να διατηρηθεί ο κόσμος ως έχει. Έπειτα από δυσκολίες, εντοπίζουν τον μοναδικό καλό άνθρωπο: μια πόρνη στην επαρχία Σετσουάν της Κίνας, την Σεν Τε. Οι Θεοί την ανταμείβουν με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό κι εκείνη ανοίγει ένα μικρό καπνοπωλείο. Για να αντιμετωπίσει τους συμπολίτες της που την εκμεταλλεύονται, η Σεν Τε εφευρίσκει ένα alter ego, έναν «φανταστικό» ξάδερφο, τον σκληρό Σουί Τα, παίρνοντας την μορφή του όποτε οι περιστάσεις το απαιτούν. Πόσο καιρό, όμως, θα αντέξει να παίζει αυτόν τον διπλό ρόλο;
Αυτά συμβαίνουν στο αριστούργημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν» («Der gute mensch von Sezuan»), που παρουσιάζει η καλλιτεχνική εταιρεία Μυθωδία (Νικορέστης Χανιωτάκης & Γεράσιμος Σκαφίδας) στην Θεσσαλονίκη στο Θέατρο Αυλαία (ΧΑΝΘ, πλευρά Τσιμισκή, Τηλέφωνο: 2310 230013 ) από 4 έως 14 Απρίλη 2019. «Στο έργο του Μπρεχτ η φράση “Καλός άνθρωπος” είναι εντελώς σχηματική, καθώς οι χαρακτήρες δεν είναι ρεαλιστικοί, αλλά σύμβολα» σχολίασε ο Νικορέστης Χανιωτάκης που υπογράφει τη μετάφραση και σκηνοθεσία. Όμως πρόσθεσε πως έχουμε μέσα μας τη δύναμη να αλλάξουμε την κοινωνία ξεκινώντας ατομικά και συνεχίζοντας στο συλλογικό κομμάτι. Είπε πως ο άνθρωπος γίνεται σκληρός με τους άλλους για να αντέξει κάποιες δύσκολες καταστάσεις, ενώ μιλώντας για τον Μπρεχτ αποκάλυψε πως αγαπά την γραφή του και τόνισε πως το συγκεκριμένο έργο εστιάζει στον καπιταλισμό που σαρώνει τα πάντα. Σχολιάζοντας το Θεϊκό στοιχείο στο κείμενο, είπε πως ενώ συνδέεται κυρίως με την… απουσία των θεών από την σύγχρονη ζωή, «στο έργο οι θεοί διαδραματίζουν και τον ρόλο του πανταχού παρόντα ελεγκτή και ρυθμιστή». Τέλος μιλώντας για τη δική του ματιά στον «Καλό άνθρωπο του Σετσουάν» σχολίασε πως «η σκηνοθεσία της παράστασης προσεγγίζει τα υλικά του θεάτρου δρόμου».
-Μπορεί ο καλός να επιβιώσει σε μια κοινωνία διεφθαρμένων;
-Δεν είμαστε ούτε καλοί, ούτε κακοί. Πόσο κουτά επίθετα είναι αυτά άλλωστε όταν πρέπει να χαρακτηρίσεις ένα πλάσμα... Μέσα μας έχουμε τα πάντα. Πιστεύω ότι ζούμε σε μια κοινωνία διεφθαρμένων, αλλά δεν πιστεύω ότι υπάρχει «καλός» και «κακός» άνθρωπος. Ξεκινάμε από την ίδια βάση σε τούτον τον κόσμο. Απλώς στην πορεία της ζωής μας καλούμαστε ή επιλέγουμε να εξωτερικεύσουμε περισσότερο την μία πλευρά μας και να περιορίσουμε την άλλη… Στο έργο του Μπρεχτ η φράση «Καλός άνθρωπος» είναι εντελώς σχηματική, καθώς οι χαρακτήρες δεν είναι ρεαλιστικοί, αλλά σύμβολα. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι μέσα μας έχουμε όλη την δύναμη να αλλάξουμε την κοινωνία, ξεκινώντας ατομικά από την καθημερινότητά μας και συνεχίζοντας στο «μαζί».
-Η Σεν Τε εφευρίσκει ένα alter ego, έναν “φανταστικό” ξάδελφο, τον σκληρό Σουί Τα, παίρνοντας τη μορφή του, όποτε οι περιστάσεις το απαιτούν. Τι κερδίζει με αυτό, και μέχρι πότε;
-Κερδίζει την εξωτερική της ηρεμία, διώχνοντας από κοντά της όλους τους κουτοπόνηρους ανθρώπους που θέλουν να εκμεταλλευτούν τα πλούτη της, αλλά χάνει την εσωτερική της ηρεμία, από την στιγμή που δεν είναι ο εαυτός της. Τα κέρδη αυτής της εφεύρεσης έχουν μικρή διάρκεια. Συγκεκριμένα, αυτό το ισχυρό περίβλημα του Σουί Τα αρχίζει να καταρρέει κομμάτι κομμάτι μόλις της χτυπάει την πόρτα ο έρωτας. Η συνάντησή της με τον Αεροπόρο Γιανγκ Σουν κλονίζει ολοκληρωτικά κάθε άμυνα που είχε χτίσει.
-Σήμερα ο άνθρωπος καταφεύγει σε παρόμοια τεχνάσματα, και αν ναι, γιατί;
-Έχω την αίσθηση ότι ναι, γίνεται κατά κόρον. Αυτή άλλωστε είναι και η προσωπική μου σύνδεση με το έργο, μια και «τσάκωσα» τον εαυτό μετά από χρόνια να έχει αφήσει πίσω του την αθώα παιδικότητα που αντιμετώπιζε τα πράγματα και να γίνεται σκληρός με τους ανθρώπους γύρω του, ακόμα και τους πιο κοντινούς του, προκειμένου να αντέξει κάποιες δύσκολες καταστάσεις. Ίσως αυτό το τέχνασμα της δημιουργίας μίας πιο άκαμπτης προσωπικότητας να οφείλεται στην ανθρωποφαγία που επικρατεί γύρω μας, τόσο στην επαγγελματική ανέλιξη, στην εύρεση εργασίας, όσο και στην ανασφάλεια που καταβάλει ολοένα και περισσότερο τον σύγχρονο άνθρωπο.
-Τι ξεχωρίζετε στο έργο του Μπρεχτ και τι σηματοδοτεί η εποχή στην οποία γράφτηκε;
-Κατ’ αρχάς, αγαπώ πολύ την γραφή του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Ίσως φταίει που γεννηθήκαμε και οι δύο 10 Φεβρουαρίου… Ποιος ξέρει; Από την πρώτη ανάγνωση του έργου, το ερωτεύτηκα. Εκτός από τους ρόλους – πρόκληση για έναν ηθοποιό, το «καυστικό» χιούμορ και το άχρονο που το διακατέχει, αυτό που με συγκινεί κυρίως είναι το πόσο βαθιά ασχολείται με την διπλή φύση του ανθρώπου. Δεν θα έλεγα ότι το έργο του Μπρεχτ είναι μόνο στρατευμένο ή πολιτικό, μια και για μένα κάθε θεατρικό κείμενο είναι πολιτικό με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. «Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν» ξεκίνησε να γράφεται από τον Μπρεχτ το 1937 και το ολοκλήρωσε το 1944, δηλαδή την περίοδο που το ναζιστικό κίνημα στην Γερμανία ήταν στο αποκορύφωμά του και ο ίδιος βρισκόταν εξόριστος στις χώρες της Σκανδιναβίας. Σαφώς όμως στο συγκεκριμένο έργο ξεχωρίζει το σχόλιο του συγγραφέα πάνω στο καπιταλιστικό κύμα που σαν τσουνάμι ξεκινάει από την Αμερική και έρχεται προς την Ευρώπη για να σαρώσει τα πάντα. Προφητικός; Εγώ θα έλεγα απλώς… σκεπτόμενος.
-Ποιο το σχόλιο πάνω στην παρουσία των θεών στο έργο;
-Η παρουσία των Θεών στο έργο συνδέεται κυρίως με την… απουσία τους από την σύγχρονη ζωή. Ο Μπρεχτ, ο οποίος θαύμαζε πάρα πολύ τον Χριστό και τον Βούδα για την φιλοσοφία τους, ουσιαστικά εμφανίζει τρεις ανθρωπόμορφους Θεούς, κουρελιασμένους και ταλαιπωρημένους, σχολιάζοντας την απομάκρυνση του ανθρώπου από την πίστη και την θρησκεία. Δηλαδή, θα μπορούσε να πει κάποιος, οι δώδεκα Θεοί του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού «πεθάνανε» όταν έπαψε και η πίστη των ανθρώπων προς αυτούς. Στον «Καλό άνθρωπο του Σετσουάν» γράφει χαρακτηριστικά να λένε οι Θεοί: «Αυτό ήταν. Δεν υπάρχουν πια θεοφοβούμενοι άνθρωποι! Η αποστολή μας απέτυχε». Παρ’ όλα αυτά, οι Θεοί στο έργο διαδραματίζουν και τον ρόλο του πανταχού παρόντα ελεγκτή, ρυθμιστή και στο τέλος δικαστή του δράματος της κεντρικής ηρωίδας, της Σεν Τε. Αντί όμως να δράσουν ως από μηχανής θεοί και να δώσουν την λύση στο πρόβλημά της, τελικά την αφήνουν αβοήθητη λέγοντας: «Αντίο Σεν Τε. Αυτός ο κόσμος θα παραμείνει όπως είναι», θυμίζοντάς μας τον μεγάλο Μάνο Χατζιδάκι και στους στίχους του Νίκου Γκάτσου: «Καληνύχτα, Κεμάλ. Αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ. Καληνύχτα».
-Κάνετε μετάφραση και σκηνοθεσία. Πώς εργαστήκατε και πού εστιάσατε τη ματιά σας;
-Η σκηνοθεσία της παράστασης προσεγγίζει τα υλικά του θεάτρου δρόμου. Οι ηθοποιοί παίζουν πολλούς ρόλους, αλλάζουν κοστούμια επί σκηνής, παίζουν όλα τα μουσικά όργανα της παράστασης, ακροβατούν πάνω σε ψηλά σκηνικά και απευθύνονται άμεσα στην ματιά του θεατή. Επίσης, υπάρχει το στοιχείο της πρωτότυπης μουσικής του Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε απόδοση στίχων της Μαριλένας Παναγιωτοπούλου που προσέδωσαν μια πιο ροκ πνοή στην παράσταση. Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα ήταν η καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση του θεατρικού χώρου. Το θησείον, ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ δεν μοιάζει με κανένα άλλο θέατρο της Αθήνας. Έχει πολύ μεγάλο μήκος, οι θεατές κάθονται σε απόσταση αναπνοής από τον χώρο δράσης των ηθοποιών και η μοναδική είσοδος των ηθοποιών μπορεί να γίνει είτε από εκεί που μπαίνουν οι θεατές, είτε από μία πόρτα που οδηγεί ακριβώς πάνω σε δρόμο που περνάνε αυτοκίνητα! Εμείς επιλέξαμε αντί να περιοριστούμε, να παίξουμε παντού: στον δρόμο, στο φουαγιέ, στην πλατεία των θεατών, στους τοίχους… παντού!
Συντελεστές
Μετάφραση - Σκηνοθεσία: Νικορέστης Χανιωτάκης, Πρωτότυπη μουσική (*): Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Τους εμβληματικούς ρόλους του έργου ενσαρκώνουν: Σεν Τε/Σουί Τα: Πέγκυ Τρικαλιώτη, Ιδιοκτήτρια Μι Τσου: Ηρώ Μουκίου, Βανγκ: Γεράσιμος Σκαφίδας, Αεροπόρος Γιανγκ Σουν: Νίκος Πουρσανίδης, Κουρέας Σου Φου: Κώστας Κάππας, Χήρα Σιν: Μπέτυ Αποστόλου, Μαραγκός Λιν Το: Γιάννης Καλατζόπουλος, Θεός: Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, Κυρία Γιανγκ: Ηλέκτρα Σαρρή.
(*) Η μουσική παίζεται ζωντανά από τους ηθοποιούς
Χρήσιμα:
Παραστάσεις: 4-7 Απριλίου και 11-14 Απριλίου: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 21:00. Εισιτήρια: Πέμπτη, Παρασκευή: 15€ γενική είσοδος, 13€ φοιτητικό, ανέργων | Σάββατο, Κυριακή: 18€ γενική είσοδος, 15€ φοιτητικό, ανέργων. Προπώληση: Ταμείο θεάτρου Αυλαία και Ticket Services.
