Έρευνα-Παρουσίαση: ΔΑΝΙΗΛ Γ. ΠΑΠΑΔΑΝΙΗΛ
Ασφαλώς δεν πρόκειται για βιβλίο, ωστόσο το portfolio αυτό με τις 12 φωτογραφίες των Γυμναστικών Επιδείξεων μιας περασμένης εποχής, στο Ροδολίβος, αποτέλεσε ισχυρή αφορμή να ασχοληθούμε μ' αυτό ασχέτως της μη ύπαρξης έστω ελάχιστων κειμένων. Βάλαμε κάτω τις μνήμες, περιμαζέψαμε σκόρπιες σκέψεις που κάθε φορά έρχονταν στο μυαλό διαφοροποιημένες, τις φυλλομετρήσαμε και πάνω απ' όλα, αφήσαμε τα μάτια να διεισδύσουν στις φωτογραφίες εκείνων των ...μαγικών καιρών. Μας ψιθύρισαν τόσα πολλά που το στερεότυπο "μια φωτογραφία χίλιες λέξεις", είναι ολίγον φτωχό στην απόδοση της πραγματικότητας.
Είναι ένας "φάκελος" με 12 φωτογραφίες εποχής. Επί το Ελληνικότερον, με τον Κώστα, το είπαμε "Portfolio" και έτσι πορευόμαστε. Αναρωτιέμαι, πώς το ονόμαζε τότε, στο μακρινό 2004, την Ολυμπιακή χρονιά της Αθήνας, ο εμπνευστής του, ο Άγγελος Κλουντζός. Την Έλλη που ρώτησα, δεν το θυμόταν καν. Όμως, παρ' ότι εκείνα τα χρόνια δεν ήμουν πολύ συχνός στο χωριό, το ...αχνοθυμάμαι. Θυμάμαι δηλαδή την έκθεση που οργανώθηκε με τις φωτογραφίες εκείνες των Γυμναστικών Επιδείξεων, εκεί στο χώρο απέναντι από τον σημερινό του Πολιτιστικού Συλλόγου, εκεί όπου μικροί τρώγαμε γλυκά και παγωτά, στο παλιό Ζαχαροπλαστείο του Βασίλη Σουλάκη. Και βέβαια, φυλλομετρούσα συχνά τις φωτογραφίες του "φακέλλου", που είχα προμηθευτεί τότε, ενθυμούμενος τα "ηρωϊκά εκείνα χρόνια του Δημοτικού και του Γυμνασίου. Και βέβαια η χαρά μου ήταν και εξακολουθεί να είναι πάντα μεγάλη, όταν σκύβω πάνω από τη φωτογραφία που με εμπεριέχει, στους άψογους σχηματισμούς, στο πολυπληθές τέλειο σύνολο των δύο Δημοτικών, στο προαύλιο του Ιστορικού Γυμνασίου Ροδολίβους, εκεί κάπου στο 1968...
"Οι Γυμναστικές Επιδείξεις στο Ροδολίβος"
Του Κώστα Τσιρογιάννη, Πρώην Δημάρχου Ροδολίβους
Δύο χρόνια μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και του Νομού Άρτας στη ελληνική επικράτεια, το 1883, επί πρωθυπουργίας Χαρίλαου Τρικούπη, γεννιέται η ιδέα των Γυμναστικών Επιδείξεων στα σχολεία της Ελλάδας. Μέσα από το ρητό «Νους υγιής εν σώματι υγιεί», το εκπαιδευτικό σύστημα της νεοσύστατης Ελλάδας, προσπαθεί να πετύχει τη δημιουργία κλίματος περηφάνειας και πατριωτισμού, και οι Γυμναστικές Επιδείξεις στοχεύουν σ' αυτό. Η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια ζει μέσα σε πολέμους, νέες επεκτάσεις των συνόρων της, καταστροφές, κατοχή, εμφύλιο, χούντα και η εκπαίδευση πρέπει να συμβάλει από την πλευρά της στην προσπάθεια για «εθνική ανάταση». Η πορεία των Γυμναστικών Επιδείξεων θα διαρκέσει περίπου 100 χρόνια, όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1970, με πρόφαση ή δικαιολογία, την ομαλή λειτουργία του Σχολείου και του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής, καταργήθηκαν.
Στο Ροδολίβος, οι Γυμναστικές Επιδείξεις αποτελούσαν τη σημαντικότερη σχολική εκδήλωση και θα μείνουν βαθιά χαραγμένες στη μνήμη όλων εμάς που γεννηθήκαμε πριν και κατά την δεκαετία του 60. Γινόταν συνήθως την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου, μετά τις απολυτήριες εξετάσεις του Γυμνασίου και των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού. Αποτελούσαν κορυφαίο γεγονός για την τοπική κοινωνία του χωριού και τις παρακολουθούσαν οι αρχές του τόπου, (πρόεδροι, ιερείς, αστυνομικοί, στρατιωτικοί κ.ά.), οι γονείς των μαθητών καθώς και πλήθος κόσμου. Πάρα το γεγονός ότι συνέπιπταν χρονικά με την καπνοφυτεία, «τον σπαρμό», οι κάτοικοι του χωριού άφηναν τα χωράφια για να παρακολουθήσουν τις επιδείξεις.
Ο χώρος που γινόταν οι Γυμναστικές Επιδείξεις ήταν το προαύλιο του Γυμνασίου που τότε χρησιμοποιούνταν και ως γήπεδο ποδοσφαίρου από τον Εθνικό. Οι μαθητές ντυμένοι με άσπρα φανελάκια και μπλε παντελονάκια τα αγόρια, άσπρα φανελάκια και μπλε φούστες τα κορίτσια, παρελαύναν μπροστά από τους θεατές με τη συνοδεία της μπάντας του χωριού. Στη συνέχεια κατά τάξη, εκτελούσαν ασκήσεις ακριβείας , χορούς, ακροβατικά κ.ά. Την ιδιαίτερη προσοχή και το ενδιαφέρον των θεατών τραβούσαν οι αγώνες στίβου. Σ' αυτούς συμμετείχαν και μαθητές που αργότερα διέπρεψαν ως αθλητές στίβου πανελλαδικά όπως ο Γιώργος Ραμπότας και ο Πασχάλης Μπούμπας. Στο τέλος των αγώνων γινόταν η απονομή των κυπέλων και των μεταλλίων στους νικητές και έκλειναν οι εκδηλώσεις με τον Εθνικό Ύμνο και την υποστολή της σημαίας.
Από το 2003 όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο Γ. Αρσένης και υφυπουργός ο Ι. Ανθόπουλος οι Γυμναστικές Επιδείξεις επανήλθαν με άλλη μορφή στα σχολεία της χώρας. Κάθε σχολείο μία μέρα του Ιουνίου την αφιέρωνε σε αθλητικές εκδηλώσεις, χωρίς όμως να έχουν τη μορφή των παλιών επιδείξεων, δίχως τη συμμετοχή κόσμου, επικεντρώνοντας κυρίως σε ομαδικά και αγωνίσματα στίβου. Τα τελευταία χρόνια τη θέση αυτών των εκδηλώσεων πήρε η μέρα αθλητισμού που γίνεται κάθε Οκτώβρη πλέον στα σχολεία και έχει ένα εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα από αυτόν των Γυμναστικών Επιδείξεων.
Ο Δήμος Ροδολίβους που αποτελεί έναν από του τέσσερις που συνενώθηκαν για να αποτελέσουν τον Καλλικρατικό Δήμο Αμφίπολης, στα πλαίσια των προσπαθειών της τότε Δημοτικής Αρχής που είχαν ως πρώτη προτεραιότητα την πολιτιστική ανάπτυξητης ευρύτερης περιοχής και την αναβίωση της ιστορική μνήμης, είχε προβεί σε μια σειρά από δράσεις και παρεμβάσεις. Έτσι μέσα στην οκταετία 1999-2006 αναβαθμίζονται οι «Ορφικοί Αντίλαλοι», ενισχύονται ουσιαστικά οι πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι του Ροδολίβους, τυπώνεται το ιστορικό λεύκωμα «Από το χθες στο σήμερα», εκδίδεται από το Δήμο το βιβλίο του Ι. Στράτη, με θέμα την ιστορία του Ροδολίβους και γίνονται πάρα πολλές εκδηλώσεις μνήμης και πολιτισμού.
Το 2004, χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας και μετά από παρότρυνση και ανάληψη της σχετικής πρωτοβουλίας από τον Άγγελο Κλουντζό, ο Δήμος Ροδολίβους τυπώνει ένα portfolio με φωτογραφίες και οργανώνει σχετική έκθεση φωτογραφίας με θέμα τις Γυμναστικές Επιδείξεις στο Ροδολίβος. Η έκθεση αυτή σημειώνει μεγάλη επιτυχία προκαλώντας το ενδιαφέρον των νέων και ξυπνώντας μνήμες των παλιών γύρω από τις Γυμναστικές Επιδείξεις.
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι θεωρώ χρέος όλων, να συνεχίσουμε να προβάλλουμε την ιστορία του τόπου μας και να συμβάλλουμε με κάθε τρόπο στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, μέρος της οποίας αποτελούν και οι Γυμναστικές Επιδείξεις. (Κώστας Τσιρογιάννης, Πρώην Δήμαρχος Ροδολίβους)
Στο προαύλιο του Ιστορικού Γυμνασίου Ροδολίβους
Η φράση "Γυμναστικές Επιδείξεις" μου φέρνει στο μυαλό το παλιό προαύλιο του Ιστορικού Γυμνασίου Ροδολίβους, όπως ήταν τότε στα παιδικά μας, τις δεκαετίες του 60 και 70. Με τα χώματα, τις πέτρες, τα χορτάρια, τα λιγοστά δέντρα γύρω γύρω -τα πευκάκια στην πάνω πλευρά φυτεύτηκαν πολύ αργότερα- και τα παλιά κτίρια, σπίτια κι αποθήκες, που τα φέρνει σήμερα στη μνήμη, μόνο καμιά ξεφτισμένη ασπρόμαυρη φωτογραφία. Παιδιά του Δημοτικού τότε, φάνταζε ο πηγαιμός μας στον μυθικό αυτόν χώρο του Γυμνασίου, κάτι μαγικό, μοναδικό, που μας πήγαινε πολύ μπροστά στο χρόνο και τα χρόνια μας...
Ήταν τότε που παίρναμε ασβέστη, μπατανόβουρτσες, ντενεκέδες και ποτιστήρια και πηγαίναμε κάποια παιδιά να μπογιατίσουμε τις γραμμές για την παρέλαση των τμημάτων, για τα αγωνίσματα και ότι άλλο ευφάνταστο σκαρφίζονταν οι δάσκαλοί μας και έπρεπε να εκτελέσουμε εμείς στο πλαίσιο των περίφημων "Επιδείξεων". Αργότερα, Γυμνασιόπαιδες πλέον, όλα τούτα ήταν πράγματα απομυθοποιημένα, κατακτημένα από χρόνια, ήταν μια αγγαρεία που κοιτάγαμε πως και πως να αποφύγουμε όλοι...
Δημοτικό Σχολείο και Γυμναστικές Επιδείξεις
Αλλά ας μείνουμε λίγο στα χρόνια του Δημοτικού Σχολείου. Πρόβες επί προβών για τις Γυμναστικές Επιδείξεις, για τη σωστή εκτέλεση των διαφόρων ασκήσεων, κάθε Δημοτικό στην αυλή του και στη συνέχεια όλοι μαζί στην πρόβα τζενεράλε. Επανειλημμένες προπονήσεις στα αθλήματα γι' αυτούς που έπαιρναν μέρος στους αγώνες δρόμου, ύψους, μήκους και ότι άλλο. Προετοιμασία από όλους, δασκάλους και μαθητές, που έπαιρνε καιρό έτσι ώστε την επίμαχη ημέρα να αποδώσουμε τα μέγιστα.
Πάντα υπήρχε και ενός είδους σύμπραξη με το πάνω σχολείο, αν και υπέβοσκε ένας άτυπος ανταγωνισμός και μια "ευγενής άμιλλα" μεταξύ Α΄ και Β΄ Δημοτικών Σχολείων. Χαρακτηριστικά είναι τα σύμβολα "ΑΡ" ή "ΒΡ", στις φανέλες των αθλητών και αθλητριών στις φωτογραφίες της εποχής (υπονοώντας το Α΄ ή το Β΄ Δημοτικό Σχολείο Ροδολίβους), και το μέγα πάθος για την πρωτιά και την "κούπα".
Οι Γυμναστικές Επιδείξεις των Δημοτικών γίνονταν συνήθως προς το τέλος Μαΐου, μετά των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, και όπως είπαμε, μέσα στη διάρκεια της καπνοφυτείας. Πράγμα που όμως δεν εμπόδιζε τους χωριανούς και ιδιαίτερα τους γονείς, να κάνουν μιαν ανάπαυλα για να θαυμάσουν τα καμάρια τους. Παρέλαση των τμημάτων, παράταξή τους μπροστά στους επισήμους και το πλήθος, έπαρση σημαίας με την υπόκρουση της φιλαρμονικής, οι επιδείξεις, οι σχηματισμοί, οι αθλοπαιδιές, οι αγωνίες, οι πρωτιές κι οι πανηγυρισμοί των αθλητών, οι επευφημίες του κόσμου, και μετά η υποστολή της σημαίας και η λήξη τους για να πάρει σκυτάλη μέσα στον Ιούνιο, προς το τέλος της σχολικής χρονιάς, το μέγα γεγονός, οι Γυμναστικές Επιδείξεις του Γυμνασίου.
Οι Γυμναστικές Επιδείξεις του Ιστορικού Γυμνασίου Ροδολίβους
Ιδιαίτερη ήταν η προσμονή από όλους για τα μεγάλα παιδιά και όλα εκείνα τα ξεχωριστά που παρουσίαζαν κορίτσια και αγόρια και στις επιδείξεις και στα αθλήματα. Ωραίες ασκήσεις, αρκετά δύσκολες στην εκτέλεσή τους, περίτεχνοι σχηματισμοί, ιδιαίτερα αυτοί των αγοριών -θυμάμαι τις περίφημες πυραμίδες, όπου για τον σχηματισμό της καθεμιάς συμμετείχαν πολλές φορές μέχρι και 10 ή δώδεκα άτομα- που πολλές φορές έκοβαν την ανάσα και αποσπούσαν δικαίως τα καταιγιστικά χειροκροτήματα.
Την απόλυτη επιδοκιμασία ωστόσο ακόμα και τις επευφημίες, αποσπούσαν τα κορίτσια, όταν έπαιρναν τη σκυτάλη από τα αγόρια του Γυμνασίου. Με τις δικές τους ασκήσεις και τις "καυτές" ενίοτε περιβολές τους, χάρμα ειδέσθαι όπως θα λέγαμε, σαγήνευαν το πλήθος και τα παιδικά μας μάτια βεβαίως.
Σημαντικό κομμάτι των επιδείξεων ήταν και οι ασκήσεις στα λεγόμενα "εφαλτήρια", όπου έπαιρναν μέρος κορίτσια και αγόρια. Ασκήσεις πολλές φορές με μεγάλο βαθμό δυσκολίας και μάλιστα αρκετά επικίνδυνες. Ωστόσο η κορυφαία στιγμή των Γυμναστικών Επιδείξεων ήταν τα διάφορα αθλήματα.
Κορυφαίες στιγμές τα αγωνίσματα
Κορυφαίες στιγμές των Γυμναστικών Επιδείξεων ήταν φυσικά οι αθλοπαιδιές: Άλμα εις μήκος, άλμα εις ύψος, τριπλούν, σφαιροβολία, ακόντιο, οι δρόμοι ταχύτητας των 100 και 200 μέτρων, η σκυταλοδρομία, καθώς και δρόμοι αντοχής των 1.500 ή και 3.000 μέτρων. Ονόματα που θυμάμαι από τους παλιότερους είναι ο Γιώργος Σαρηγιάννης (100στάρης), η αδερφή του Μαριάννα Σαρηγιάννη-Βαϊζίδου (αθλήτρια στο ύψος και στους δρόμους ταχύτητας), οι κορυφαίοι Γιώργος Ραμπότας (με μεγάλη θητεία αργότερα και ως αθλητής του "Αετού" Θεσσαλονίκης, με πολλές κατακτήσεις τροπαίων στίβου σε πανελλαδικό επίπεδο, νομίζω στα 400μ εμπόδια), καθώς και ο αείμνηστος Πασχάλης Μπούμπας (κορυφαίος στους δρόμους αντοχής που ξεπέρασε κι αυτός τα στενά όρια του Ροδολίβους και είχε σημαντικές πανελλαδικές διακρίσεις, κι αυτός ως αθλητής του "Αετού").
Να αναφέρω ακόμα τους Άγγελο Φωτιάδη (100στάρης), Ζαμπέρη Στέλιο από την Πρώτη (100αρης), Κυριάκο Τσοχατζή (ύψος), και τους σύγχρονούς μας Άρη Ζαΐμη, μετέπειτα αθλητή του "Αετού" κι αυτός (στους δρόμους αντοχής, που μάλιστα συνεχίζει θαυμαστά ως τις μέρες μας συμμετέχοντας κατ' έτος σε δύο Μαραθωνίους τα τελευταία 12 χρόνια, σε Αθήνα και Κύπρο) και τον Μιχάλη Αγγελίδη από το Δόμιρο (100ρης-200άρης) και φυσικά τόσους και τόσους άλλους, που ξεχνώ εδώ να μνημονεύσω.
Πάντως οι Ροδολιβινοί και ιδιαίτερα οι γονείς, παρότι πνίγονταν απ' τις δουλειές στα χωράφια, κατάφερναν σχεδόν πάντα, να είναι παρόντες στο κορυφαίο γεγονός της χρονιάς για τους Γυμνασιόπαιδες. Πέρα από τη μνήμη και για τους νεότερους που δεν πρόλαβαν αυτές τις "μυθικές καταστάσεις", τη μεγάλη κοσμοσυρροή επιβεβαιώνουν και οι φωτογραφίες τις εποχής. Πλήθος κόσμου και συμμετοχή με χειροκροτήματα και λογής λογής επιφωνήματα, ιδιαίτερα για τους πρωτεύσαντες των αγωνισμάτων και το κύπελλο που κατάφερναν να σηκώσουν.
Η σπουδαία Ομάδα Στίβου του Γυμνασίου Ροδολίβους της σχολικής χρονιάς 1976-1977
Η ιστορική Ομάδα Στίβου του Γυμνασίου Ροδολίβους, της σχολικής χρονιάς 1976-1977, "χτίστηκε" με μεγάλο μεράκι, υπομονή και επιμονή -έχοντας βέβαια και το κατάλληλο "υλικό"- από τον πολύ σπουδαίο γυμναστή και προπονητή, έναν άνθρωπο που άφησε εποχή με την μεγάλη προσφορά του στο χώρο για το Ροδολίβος, τον Μιχάλη Σαρηγιαννίδη. Και ίσως γι' αυτό το λόγο ...φρόντισε το χωριό, να τον κάνει "δικό του παιδί". Η ομάδα που κατέβηκε τότε στους αγώνες των Σερρών, δρέποντας δάφνες, αποτελούνταν από τους εξής:
Πελέχρας Γεώργιος: 1.500 μέτρα και σφαιροβολία,
Σίμου Τασούλα (Μεσολακκιά): Σφαιροβολία,
Τσέτσικα Φωτεινή: Άλμα εις μήκος,
Τσέλιου Στέλλα (Μεσολακκιά): Άλμα εις ύψος,
Ζαΐμης Άρης: 400μ, 800 μέτρα και σκυταλοδρομία 4 επί 100,
Φράστανλης Κώστας: 100 μέτρα και σκυταλοδρομία 4 επί 100,
Στάμος Κώστας: Ακόντιο, Ρίψεις (σφαιροβολία, επίσκυρο),
Στράτης Γαβριήλ: 100 μέτρα, άλμα εις μήκος/ύψος και σκυταλοδρομία 4 επί 100,
και Ματζινός Γιώργος: 400 μέτρα και σκυταλοδρομία 4 επί 100.
Να συμπληρώσουμε ότι την Ομάδα Στίβου, αποτελούσαν τα παιδιά που είχαν πάρει την πρόκριση για τους μαθητικούς αγώνες, στη δεύτερη φάση, στις Σέρρες. Η Ομάδα, όπως θυμάται ο Κώστας Φράστανλης, αν και χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία, πήγε πάρα πολύ καλά στους αγώνες εκείνους. Ο Άρης Ζαΐμης, θυμάται ότι έτρεξε στο δρόμο των 800 μέτρων και είχε πάρει την πρόκριση για τους Πανελλήνιους Μαθητικούς Αγώνες της Θεσσαλονίκης.
* "Παγγαίου Γη - Συγγράμματα & Συγγραφείς"
(Ροδολίβος-Δόμιρος-Μικρό Σούλι-Αμφίπολη-Παλαιοκώμη-Ν. Φυλή-Λακκοβήκια-Μεσολακκιά-Ν. Κερδύλλια-Πρώτη-Αγγίστα-Κρηνίδα-Κορμίστα-Ν. Μπάφρα-Ηλιοκώμη--Συμβολή-Σέρρες)
** Θερμές ευχαριστίες για τη συμβολή τους στην εν λόγω έρευνα, στους πρώην δημάρχους Κώστα Τσιρογιάννη και Γιώργο Βογιατζή. Στον τότε αγαπητό γυμναστή μας, Μιχάλη Σαρηγιαννίδη και τους φίλους και παλιούς συμμαθητές, Άρη Ζαΐμη, Γαβριήλ Στράτη, Κώστα Φράστανλη και Γιώργο Πελέχρα.
